Movies Ltd

Ο δασκαλάκος ήταν λεβεντιά

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

“Είμαστε όλοι μόνοι μας μαζί”

Ο Constantine Alexander Payne γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 1961 (θα έχει γενέθλια δηλαδή σε λίγες ημέρες) στην πόλη Όμαχα της Πολιτείας Νεμπράσκα στις ΗΠΑ. Είναι ελληνικής καταγωγής, με ρίζες που κρατούν από τη Σύρο, τη Λιβαδειά και το Αίγιο. Το επίθετο του πατέρα του ήταν «Παπαδόπουλος». Το 2022 απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα.

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο ταπεινό φεστιβάλ του Telluride στις ΗΠΑ, στις 31 Αυγούστου του περασμένου χρόνου. Στην Ελλάδα, έκανε την πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον περασμένο Νοέμβριο, παρουσία του σκηνοθέτη, ο οποίος έδωσε και MasterClass. Οι μόνες του ταινίες που δεν προβλήθηκαν στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης είναι το «Σχετικά με τον Σμιντ» και το «Σκάνδαλα στα θρανία». «Τα παιδιά του χειμώνα» είχαν υποψηφιότητα για τρεις Χρυσές Σφαίρες, κερδίζοντας τις δύο: α' ανδρικού ρόλου σε κωμωδία ή μιούζικαλ, για τον Paul Giamatti και β' γυναικείου ρόλου για την Da’Vine Joy Randolph. Επίσης, η ταινία είναι υποψήφια για επτά BAFTA και για πέντε Oscar! Σε ότι αφορά τα Όσκαρ, οι υποψηφιότητες είναι οι εξής: καλύτερης ταινίας, πρωτότυπου σεναρίου, μοντάζ, α' ανδρικού ρόλου για τον Paul Giamatti και β' γυναικείου ρόλου για την Da’Vine Joy Randolph.

Φιλμογραφία: Οι οχτώ μεγάλου μήκους ταινίες που έχει σκηνοθετήσει ο Alexander Payne αξιολογικά για τον γράφοντα – από την πιο αγαπημένη, στη λιγότερο αγαπημένη – είναι οι εξής: 1) Πλαγίως (Sideways, 2004), 2) Νεμπράσκα (Nebraska, 2013), 3) Σχετικά με τον Σμιντ (About Schmidt, 2002), 4) Πολίτης Ρουθ (Citizen Ruth, 1996), 5) Τα παιδιά του χειμώνα (The Holdovers, 2023), 6) Σκάνδαλα στα θρανία (Election, 1999), 7) Μικρόκοσμος (Downsizing, 2017) και 8) Οι απόγονοι (The Descendants, 2011).

Η υπόθεση: Μασαχουσέτη, Νέα Αγγλία στην βορειοανατολική περιοχή των ΗΠΑ, Δεκέμβριος του 1970. Ο Πολ Χάναμ είναι καθηγητής Αρχαίων Πολιτισμών στην υψηλού κύρους Ακαδημία Μπάρτον, που προετοιμάζει άρρενες γόνους ευκατάστατων οικογενειών, να μπουν σε κάποιο από τα πρεστιζάτα πανεπιστήμια της χώρας. Ο Χάναμ είναι κέρατο βερνικωμένο: δεν κάνει συμβιβασμούς και δεν χαρίζεται σε κανέναν, έχοντας τη φήμη του δύσκαμπτου και δύσκολου. Οι μαθητές του δεν τον χωνεύουν, οι συνάδελφοί του τον αποφεύγουν και ο διευθυντής της Ακαδημίας, τον έχει βάλει στο μάτι, ακριβώς επειδή του πάει κόντρα. Έτσι, στις διακοπές των Χριστουγέννων, καλείται να πληρώσει το τίμημα: θα πρέπει να «νταντεύσει» όσους μαθητές δεν έχουν κάπου να πάνε κατά τη διάρκεια των γιορτών. Δεν τον χαλάει αυτό: έτσι κι αλλιώς, μόνος του είναι, δεν είχε κάτι κανονισμένο για τα Χριστούγεννα. 

Στην αρχή είναι τέσσερις οι μαθητές, τελικά απομένει μόνον ένας: ο Άνγκους, ένας 18χρονος ταραχοποιός, πολύ καλός μαθητής, του οποίου η άσχημη συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει στην αποβολή του από την Ακαδημία και - αναπόφευκτα - σε Στρατιωτική Σχολή. Ο Πολ και ο Άνγκους έχουν στην ιδιότυπη παρέα τους και την Μαίρη, μια Αφροαμερικανή, μαγείρισσα και επικεφαλής της καντίνας της Ακαδημίας, η οποία θρηνεί τον χαμό του γιου της στον πόλεμο του Βιετνάμ. Θα μπορέσουν οι τρεις τόσο ετερόκλητοι και πληγωμένοι χαρακτήρες να παραμερίσουν τις διαφορές τους και κυρίως τις αρτηριοσκληρώσεις τους και να κάνουν κάτι που μοιάζει ως τιμωρία, να εξελιχθεί σε κάτι πολύ όμορφο;

Η άποψή μας: Κοίτα να δεις που εδώ ο αγαπημένος Alexander Payne γυρίζει την πιο... Hirokazu Kore-eda ταινία του! Γιατί, τι άλλο μπορεί να είναι αυτό που βλέπουμε από τη δημιουργία μιας ιδιότυπης οικογένειας από παρίες της αμερικάνικης κοινωνίας, οι οποίοι έχουν μείνει – συμβολικά ή/ και κυριολεκτικά – χωρίς οικογένεια; Από τη μία, ο καθηγητής. Αλλήθωρος, με έντονη σωματική οσμή λόγω έλλειψης ενός ενζύμου, δύστροπος και χωρίς κανέναν δεσμό ούτε με τους προγόνους του (θέμα που του προκαλεί πόνο) ούτε με κάποια γυναίκα, που θα του απέφερε απογόνους. 

Από την άλλη, ο μαθητής. Χωρίς πατρικό πρότυπο (ο πατέρας έχει πεθάνει – ή μήπως «πεθάνει»; ) και με μια μητέρα, που προτιμά να τον αφήσει να περάσει μόνος του τις χριστουγεννιάτικες διακοπές παρά εκείνη να θυσιάσει ή να πάει πιο πίσω το ταξίδι του μέλιτος με τον νέο της σύζυγο, πάντα βρίσκει τον τρόπο να μπλέκει σε μπελάδες. Τέλος, η μαγείρισσα. Οικογένειά της ήταν ο γιος της, ο οποίος όμως σκοτώθηκε ως φαντάρος στο Βιετνάμ. Θα μπορούσε να είχε γλυτώσει. Θα μπορούσε να ζει ακόμα. Αν δεν ήταν Αφροαμερικάνος, θα μπορούσε να είναι μαθητής της Ακαδημίας, όπου η μητέρα του ταΐζει δεκάδες πολύ πιο τυχερούς και προνομιούχους συνομηλίκους του, που δεν κινδυνεύουν να πάνε στον πόλεμο. Αυτός είναι για τους φτωχούς... 

Και οι τρεις με τραύματα και οι τρεις θυμωμένοι και οι τρεις στο περιθώριο. Και οι τρεις με καβούκι γύρω τους, φαινομενικά αδιαπέραστο. Η Μαίρη είναι ο καταλύτης θαρρείς για να πλησιάσουν κοντά οι δύο άρρενες της «οικογένειας». Κάθε φορά που ένας κανόνας καταπατείται, έρχονται πιο κοντά. Κάθε φορά που κάποια βεβαιότητά τους αμφισβητείται, έρχονται πιο κοντά. Κάθε φορά που έρχονται αντιμέτωποι με τους φόβους τους και ηττώνται, έρχονται πιο κοντά. Η σκουριασμένη πανοπλία τους ραγίζει και γκρεμίζεται. Και μετά, έρχεται ο αλληλοσεβασμός. Και η εμπιστοσύνη. Όπως τα έλεγε ο Sean Connery παλιότερα: «First we try, then we trust». 

Η πορεία τους θα είναι εξαγνιστική. Θα μαλώσουν, θα φωνάξουν ο ένας τον άλλον, θα ειρωνευτούν, θα πληγωθούν. Και μετά, αρχίζουν οι εκ βαθέων εξομολογήσεις. Και μετά, θα αρχίσει η αλληλοεκτίμηση. Και μετά, θα τους ενώσουν τα κατά συνθήκη – μα τόσο ζωτικά – ψέματα. Και μετά, θα μπερδευτούν τόσο γλυκά το «Γνώθι Σαυτόν» των αρχαίων Ελλήνων, το «Τα εις εαυτόν» (ή Meditations) του Ρωμαίου Αυτοκράτορα, Μάρκου Αυρήλιου (note to self: πρέπει να διαβάσω το βιβλίο χθες!) και το «Μεγάλο Ανθρωπάκι» του Arthur Penn. Και στο τέλος, μια θυσία, που σώζει δύο κι όχι έναν. Κι ένας αποχαιρετισμός, με αναλογίες με το φινάλε από τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών». 

Ο Payne θέλει να μας οδηγήσει στο 1970 με κάθε τρόπο: το τρέιλερ της ταινίας μοιάζει με τα τρέιλερ ταινιών του 1970, το logo της Universal είναι το logo της όπως ήταν το 1970, η φωτογραφία παραπέμπει στα seventies, τα μαλλιά, το ντύσιμο, τα πάντα. Είναι μια γλυκιά νοσταλγία, ταυτόχρονα όμως η επικοινωνία με το σήμερα δεν απεμπολείται. Ναι, είναι μια μικρή το δέμας ταινία, με μεγάλη καρδιά όμως, που θα γλυκάνει τους θεατές που θα την παρακολουθήσουν. Όχι τίποτε συγκλονιστικό εδώ, μην παρεξηγηθώ κιόλας, αλλά κάτι ταπεινό και τρυφερό, που πολλές φορές είναι και το ζητούμενο, έτσι; Τρομερός ο Giamatti για ακόμα μια φορά, όμορφες ερμηνείες γενικώς και μια έμμεση παραίνεση να μην γίνουμε holdovers, να μην μείνουμε πίσω και, όπως το έλεγε και ο Μάρκος Αυρήλιος: «Άριστος τρόπος του αμύνεσθαι το μη εξομοιούσθαι». Μια χαρά.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 25 Ιανουαρίου 2024 από την Tanweer!