Movies Ltd

Φυλακές ψυχιατρεία, εργοστάσια νεκροταφεία...

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

Όχι, αυτό δεν είναι ριμέικ της ομώνυμης ταινίας του Παπακαλιάτη...

Αυτή είναι η ένατη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στις 18 Οκτωβρίου του 1966, στην πόλη Ρεν της Γαλλίας, Stéphane Brizé. Στις πέντε από αυτές πρωταγωνιστεί ο Vincent Lindon. Σε δύο από αυτές πρωταγωνιστεί ακριβώς το ίδιο δίδυμο Vincent Lindon - Sandrine Kiberlain (πέρα από τούτη την ταινία, αναφέρομαι στο απρόβλητο εμπορικά στην Ελλάδα «Mademoiselle Chambon» του 2009, που προβλήθηκε μόνο στο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου του 2010), οι οποίοι αποτέλεσαν ζευγάρι και στην πραγματική ζωή, καθώς ήταν παντρεμένοι από το 1998 έως το 2003. Με το συγκεκριμένο φιλμ κατά κάποιον τρόπο κλείνει μια τριλογία ταινιών με επίκεντρο τους εργασιακούς χώρους, όπου πρωταγωνιστεί και στις τρεις ο Lindon. Είναι ένας που ψάχνει απεγνωσμένα για δουλειά, τη βρίσκει και καλείται να απαντήσει σε τεράστιο ηθικό δίλημμα για να την κρατήσει στην ταινία «Ο νόμος της αγοράς» (La loi du marché, 2015), είναι ένας συνδικαλιστής που τα βάζει με όλους κι όλα για να προστατέψει τις δουλειές 1100 ανθρώπων που απειλούνται με απόλυση στην ταινία «Σε πόλεμο» (En guerre, 2018) και σε τούτη την ταινία είναι ο διευθυντής ενός εργοστασίου, που οι ανώτεροί του, του επιβάλλουν να απολύσει πολύ κόσμο, ενόσω ο ίδιος παλεύει με χοντρά οικογενειακά προβλήματα.

Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βενετίας του 2021, όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα. Στις γαλλικές αίθουσες η ταινία βγήκε τον Φεβρουάριο του 2022 και μέχρι να σταματήσει τις προβολές της τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, είχε καταφέρει να κόψει κοντά στις 500 χιλιάδες εισιτήρια.

Η υπόθεση: Ο Φιλίπ Λεμέλ είναι διευθυντής εργοστασίου σε μεγάλη πόλη της Γαλλίας. Το εργοστάσιο παράγει οικιακές, ηλεκτρικές συσκευές και αποτελεί ένα μόνο από τα πολλά εργοστάσια πολυεθνικής εταιρίας, που η έδρα της βρίσκεται στις ΗΠΑ. Ο Φιλίπ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής του. Από τη μια, παρακολουθεί, ανήμπορος να αντιδράσει, την γυναίκα του να τον εγκαταλείπει, καθώς δεν μπορεί να βλέπει τον άνδρα που αγαπά να συνθλίβεται από την αγωνία και την πίεση της δουλειάς. Από την άλλη, καλείται να διαχειριστεί τις παράλογες απαιτήσεις των αφεντικών του για 10% περικοπές στο ήδη λιγότερο από όσο χρειάζεται εργατικό δυναμικό του εργοστάσιου που διευθύνει, τη στιγμή μάλιστα που η επιχείρηση είναι κερδοφόρα. Όταν η ασφυκτική αυτή καθημερινότητα αρχίζει να επιδρά με απρόσμενο τρόπο και στα άλλα μέλη της οικογένειάς του, η κατάσταση ξεπερνά τα όρια της αντοχής του. Πώς μπορεί να αντεπεξέλθει σε μια τόσο δύσκολη κατάσταση, όταν το διακύβευμα είναι η ίδια η ανθρωπιά του;

Η άποψή μας: Το δίδυμο Brizé – Lindon μας έχει δώσει δύο συγκλονιστικές ταινίες. Τόσο το «Ο νόμος της αγοράς» όσο και το «Σε πόλεμο» είναι ταινίες που παρουσιάζουν χωρίς μακιγιάζ και φτιασιδώματα το φρικτό πρόσωπο του σύγχρονου καπιταλισμού. Του καπιταλισμού, του οικονομικού εκείνου συστήματος δηλαδή, που το μόνο για το οποίο ενδιαφέρεται είναι τα κέρδη, αδιαφορώντας για τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Που θέτει συνθήκες ζούγκλας στις εργασιακές σχέσεις: ο ένας εργάτης απέναντι στον άλλο εργάτη, για το καλό του αφεντικού. Το «διαίρει και βασίλευε» είναι η πλέον αγαπημένη τακτική του καπιταλισμού. Και το ξεζούμισμα και η εκμετάλλευση της χειρωνακτικής εργασίας το αγαπημένο του χόμπι. Σε τέτοιες συνθήκες ασφυκτικής πίεσης είναι πολύ δύσκολο να καταφέρεις να διατηρήσεις την ανθρωπιά σου. Την αξιοπρέπειά σου. Την αλληλεγγύη στους συναδέλφους σου. Την πίστη στον εαυτό σου. Είσαι αναλώσιμος. Αν είσαι τυχερός τουλάχιστον θα κρατήσεις τη δουλειά σου χωρίς να βρεθείς στο μάτι του κυκλώνα. 

Στις συγκεκριμένες δύο ταινίες ο Lindon υποδύεται έναν άνθρωπο της εργατικής τάξης, που καλείται να πάρει μια κρίσιμη ηθική απόφαση. Και λειτουργούσαν άψογα ακριβώς επειδή υπήρχε απόλυτος συντονισμός: άμεση, σχεδόν ντοκιμαντερίστικη σκηνοθετική ματιά, υπέροχο σενάριο όπου τα πάντα ήταν μελετημένα και τίποτα δεν περίσσευε, εξαιρετικές ερμηνείες από ένα καστ, μείγμα επαγγελματιών ηθοποιών και ερασιτεχνών, ανθρώπων του μόχθου που υποδύονται τους εαυτούς τους και μια αίσθηση του κατεπείγοντος. Τούτη η ταινία βρίσκεται ένα τσικ πιο χαμηλά από τις δύο προηγούμενες. Ίσως επειδή αυτήν τη φορά ο πρωταγωνιστής βρίσκεται από την άλλη πλευρά. 

Ο Φιλίπ δεν έχει καμία σχέση με τον Τιερί του «Νόμου της αγοράς» ή τον Λοράν του «Σε πόλεμο». Είναι διευθυντής εργοστασίου, είναι το αφεντικό για 550 ανθρώπους, φοράει μονίμως κοστούμι και τα χρήματα που παίρνει θα μπορούσαν θεωρητικά να εξουδετερώσουν τις όποιες τύψεις του, να απενεργοποιήσουν εκείνο το κέντρο της ύπαρξής του που τον κάνει να ενδιαφέρεται για τους άλλους γύρω του κι όχι μόνο για το τομάρι του. Όμως, κι ο Φιλίπ έχει αφεντικά. Κι ο Φιλίπ πιέζεται καθημερινά από τα αφεντικά του και τα αφεντικά των αφεντικών του για ακόμα μεγαλύτερα κέρδη κι ακόμα μεγαλύτερο ξεζούμισμα των υφισταμένων του. Καθημερινή πίεση, η κορτιζόνη στα ύψη, το στρες μη διαχειρίσιμο, η σχέση του με την οικογένειά του να ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί. Όλα καλά έως εδώ. 

Ο Brizé συνεχίζει το ανθρωποκεντρικό σινεμά του, σαν ένας άλλος Ken Loach ή σαν τους αδελφούς Dardenne. Μόνο που εδώ το σενάριο «κλωτσάει» κάπως, παρά τις πάντα σπουδαίες επιδόσεις του Lindon ερμηνευτικά. Η λύση που προτείνει ο Φιλίπ προκειμένου να μην απολύσει εργάτες είναι φορσέ και μη πιστευτή. Κι ας προσπαθεί ο Brizé να την «νομιμοποιήσει» μέσα από τη σκηνή της συζήτησης του Φιλίπ με τους συναδέλφους του, διευθυντάδες άλλων εργοστασίων του ομίλου στη Γαλλία, όπου η πρόταση του Φιλίπ έχει την ηθική υπεροχή απέναντι στη στάση των υπολοίπων – στάση όμως που στα μάτια του θεατή φαίνεται σαφώς πιο ρεαλιστική από εκείνη του Φιλίπ, που μοιάζει σαν να βγήκε από κάποιο παραμύθι. 

Κι όταν σε άλλη σκηνή ο CEO από τις ΗΠΑ «γειώνει» τις... ρομαντικές προτάσεις του Φιλίπ φαίνεται ακόμα περισσότερο η αμηχανία στο να υποστηριχθεί ο συγκεκριμένος χαρακτήρας μέσω του σεναρίου. Την ίδια αμηχανία δείχνει και η υποπλοκή με την κρίση του γιου του Φιλίπ (που λογικά κινείται στο φάσμα) ή οι χωρίς λόγια σκηνές με τη γυναίκα του στη φύση ή με τον γιο να παίζουν ποδόσφαιρο. Πολύ πιο πιστευτή γίνεται σαφώς η σκηνή όπου η διευθύντρια της εταιρίας στη Γαλλία (στο ρόλο η Marie Drucker, κάτι σαν την Έλλη Στάη της Γαλλίας) προτείνει στον Φιλίπ έναν τρόπο να κρατήσει τη θέση του, ρίχνοντας την ευθύνη στο δεξί του χέρι. Ο κυνισμός, το μανιπουλάρισμα και ο κανιβαλισμός σε όλο του το μεγαλείο. 

Υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, ένας άλλος κόσμος δεν είναι εφικτός. Και δεν ξέρω κατά πόσο το να κρατήσουμε τουλάχιστον την αξιοπρέπειά μας είναι κάτι που μας κρατάει στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Μήπως θα ήταν καλύτερα η ζούγκλα να μην είχε ηθικά δίχτυα ασφαλείας έτσι ώστε η χύτρα που βράζει κάποια στιγμή να εκρήγνυντο; Ταινία που δίνει τροφή για σκέψη.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5 Οκτωβρίου 2023 από την Weird Wave!