Movies Ltd

Νόστος ( = επιστροφή) + άλγος ( = πόνος)

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

Felice's Way...

Αυτή είναι η 10η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του γεννημένου στις 20 Νοεμβρίου του 1959 στη Νάπολη, Ιταλού σκηνοθέτη. Έχει γυρίσει και μπόλικες μικρού μήκους ταινίες, ντοκιμαντέρ και δούλεψε και για την τηλεόραση, ενώ έχει να επιδείξει σημαντικό έργο στο θέατρο, διατελώντας μεταξύ των άλλων και καλλιτεχνικός διευθυντής του «Θεάτρου της Ρώμης». Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας ήταν το «Ο θάνατος ενός ναπολιτάνου μαθηματικού» (Morte di un matematico napoletano, 1992), που είχε προβληθεί στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αμέσως μετά την παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας στο φεστιβάλ Βενετίας και της στάσης της στο φεστιβάλ του Τορόντο! Η πιο γνωστή του ταινία, πάντως, και η μοναδική (;) ως τώρα, που είχε πάρει εμπορική διανομή για την Ελλάδα, ήταν το «Βάναυση αγάπη» (L'amore molesto, 1995).

Η Nostalgia πραγματοποίησε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών. Αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Ιταλίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ, ενώ ο πρωταγωνιστής της, Pierfrancesco Favino, είναι υποψήφιος για το βραβείο καλύτερης ερμηνείας στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Κινηματογράφου.

Η υπόθεση: Στα 15 του ο Φελίτσε εγκατέλειψε λόγω ανωτέρας βίας την αγαπημένη του Νάπολη, βρήκε καταφύγιο στη Μέση Ανατολή κι εντέλει εγκαταστάθηκε στο Κάιρο, όπου δημιούργησε οικογένεια, ασπάστηκε τον μουσουλμανισμό και άφησε το παρελθόν του πίσω. 40 χρόνια μετά, επιστρέφει στη γενέθλια πόλη του. Αναζητά το πατρικό του, τις γειτονιές του, την μητέρα του. Βρίσκει τα πάντα αλλαγμένα. Τρομάζει που άλλοι κατοικούν στο σπίτι τους, που η κάποτε κούκλα αεροσυνοδός μητέρα του τώρα είναι μία γριούλα με εύθραυστη ραχοκοκκαλιά και αντίληψη, που οι παλιοί του φίλοι έχουν εξαφανιστεί. Ιδιαίτερα ο Ορέστης, ο κολλητός του που μαζί έτρεχαν στους δρόμους με τη μηχανή του, το έσκαγαν από το σχολείο τις μέρες για μπάνιο ή μπούκαραν για αλητείες σε σπίτια τα βράδια. Θα καταφέρει να βρει τον Ορέστη; Θα μπορέσει να συμφιλιωθεί με το παρελθόν του; Θα κλείσει τους παλιούς λογαριασμούς του; Και με ποιο αντίκτυπο;

Η άποψή μας: Ο Mario Martone είναι από εκείνους τους δημιουργούς, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την αγαπημένη τους πόλη, τη γενέτειρά τους, τη μούσα τους. Το σύνολο σχεδόν του κινηματογραφικού του έργου αφορά την Νάπολη, άμεσα και έμμεσα. Είναι το πεδίο δράσης των ταινιών του, είναι η έμπνευσή του, είναι η εμμονή του. Και ναι, η δική του Νάπολη είναι διαφορετική από εκείνη του συναδέλφου του, του επίσης γεννημένου στη Νάπολη, Paolo Sorentino, που επίσης τη λατρεύει. 

Ο Martone παρουσιάζει την πόλη του όχι ως τουριστική καρτ-ποστάλ αλλά ως αυτό που λέει ο Σαίξπηρ «Όλος ο κόσμος, μια σκηνή». Ε, όλη η Νάπολη, μια σκηνή λοιπόν. Η φτωχή Νάπολη του Νότου, η πόλη στην οποία ανθίζει το οργανωμένο έγκλημα αλά ιταλικά και όπου ο καθολικισμός και η εκκλησία αποτελούν βασικές παραμέτρους της καθημερινότητας. Εκεί «προσγειώνεται» ο Φελίτσε, ο «ευτυχισμένος», όπως σημαίνει στην κυριολεξία το όνομά του. 40 χρόνια μετά την «απόδρασή» του. Μεγάλο μέρος της έναρξης του φιλμ μας δείχνει τον Φελίτσε να τριγυρνάει βουβά στην πόλη του. Να περπατάει τους δρόμους της Νάπολης, να αγκαλιάζει με το βλέμμα του μαγαζιά, κτίρια, ανθρώπους. Να βιώνει το παράξενο συναίσθημα όπου όλα του φαίνονται καινούρια μα ταυτόχρονα τόσο οικεία, τόσο πολύ εντυπωμένα στο dna του, σαν χαλκομανία, σαν τατουάζ. 

Ο Martone δεν βιάζεται. Σταδιακά μας παρέχει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε. Γιατί έκανε τόσα χρόνια να επιστρέψει ο Φελίτσε; Τι έκανε εκεί που βρισκόταν; Ποιο ήταν το γεγονός που τον ανάγκασε να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του; Και γιατί επιστρέφει τώρα; Γιατί είναι τόσο σημαντικό για εκείνον να βρει τον Ορέστη και να μιλήσουν για τη νύχτα που τους σημάδεψε; Ναι, φαινομενικά στην Αίγυπτο τα είχε όλα. Κάτι όμως τον έτρωγε. Κάτι που έπρεπε να το βγάλει από μέσα του και να γαληνεύσει την ταραγμένη του ψυχούλα. Ερινύες; Μα έχει τη συνείδησή του καθαρή. Δεν έφταιγε αυτός. Δεν μίλησε. Το μόνο που θέλει είναι να τα βρει με το παρελθόν του. Χμ, be careful what you wish for... 

Το ξαναλέμε: η ταινία του Martone είναι ωδή σε μια πόλη: την Νάπολη. Είναι όμως και πολλά, πολλά πράγματα ακόμα. Είναι μια μελέτη για τη φιλία. Είναι μια ανάλυση πάνω στην ενοχή. Στο πως δύο διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά σε ένα σημαδιακό γεγονός: ο ένας, ο Ορέστης, το αποδέχεται και προχωράει με αυτό, ο άλλος, ο Φελίτσε, το κουβαλάει σαν βάρος, που δεν τον αφήνει να ηρεμήσει. Είναι η σχέση μας με τους γονείς μας: στην πιο όμορφη σκηνή της ταινίας, ο Φελίτσε κουβαλάει την γυμνή, γηραιά μητέρα του για να της κάνει μπάνιο. «Εσύ το έκανες όταν ήμουν μικρός, τώρα είναι η σειρά μου να σε καθαρίσω». Τόσο απλά, τόσο ειλικρινά, τόσο ελεγειακά. 

Σαν να αντιγράφει αντεστραμμένη την Pieta εδώ ο σκηνοθέτης. Και μόνο γι' αυτήν τη σκηνή, η ταινία αξίζει παρακολούθησης. Μια ταινία με λογική αρχαίας τραγωδίας: δεν είναι τυχαίο ότι ο παιδικός φίλος του Φελίτσε ονομάζεται Ορέστης. Ο Martone είναι και θεατράνθρωπος και στην ταινία του «Teatro di guerra» (1998) έδειχνε έναν ναπολιτάνικο θίασο να ετοιμάζεται να ανεβάσει το «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου στο ευρισκόμενο υπό πολιορκία Σαράγιεβο, την εποχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Η εξιλέωση είναι το ζητούμενο για τον Φελίτσε. Και είναι πολύ κοντά στο να την πετύχει. Αλλά αποδεικνύεται πως όλα όσα θέλει να πετύχει είναι ένα όνειρο. Ένα όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό. 

Μικρή το δέμας, bittersweet ταινία, με χαμηλότονη, διακριτική, αλλά άμεση και λειτουργική σκηνοθεσία, υπέροχη διεύθυνση φωτογραφίας, ιδιαίτερο σάουντρακ, γεμάτο Tangerine Dream (να το πάλι το όνειρο!) και τον δημοφιλή στην Ιταλία, Pierfrancesco Favino, μάλλον στην καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 26 Ιανουαρίου 2023 από την AMA Films!