Movies Ltd

Κατάφερε να αποδράσει; Κατάφερε να συγχωρεθεί;

γράφει ο Θόδωρος Γιαχουστίδης(@PAOK1969)

Atrocity Exhibition

Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία που συνσκηνοθετεί και συνυπογράφει σεναριακά το δημιουργικό δίδυμο των γεννημένων στη ΕΣΣΔ (ναι, υπήρχε ακόμα όταν γεννήθηκαν) Natasha Merkulova και Aleksey Chupov, που είναι ζευγάρι και στη ζωή. Η πρώτη τους μεγάλου μήκους ταινία ήταν το «Intimnye mesta» (Intimate Parts, 2013), ταινία που έλαβε πάνω από 30 βραβεία και υποψηφιότητες σε κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο, όπως το Κάρλοβι Βάρι, το Fort Lauderdale και το Black Nights στο Ταλίν. Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία τους ήταν το «Chelovek, kotoryy udivil vsekh» (The Man Who Surprised Everyone, 2018), ταινία που επιλέχθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα «Orizzonti», του φεστιβάλ Βενετίας, όπου τιμήθηκε με το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου. Το 2020 έγραψαν και σκηνοθέτησαν την τηλεοπτική σειρά «Koll-tsentr» (Call-Center), η οποία κέρδισε το βραβείο καλύτερου σεναρίου στο Pilot FF.

Τούτη τους η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βενετίας του 2021, όπου συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό πρόγραμμα. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την πραγματοποίησε στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε με ελληνικό τίτλο «Εχθρός εκ των έσω» στο πλαίσιο του Κυρίως Προγράμματος των Ανοιχτών Οριζόντων. Αυτήν τη στιγμή συνσκηνοθετούν το «Anna K», μια σύγχρονη απόδοση του εμβληματικού μυθιστορήματος «Άννα Καρένινα» του Λέοντος Τολστόι, για μια παραγωγή του Netflix.

Η υπόθεση: Λένινγκραντ, 1938. Ο λοχαγός Φίοντορ Βολκονόγκοφ, ένα σεβάσμιο και πειθήνιο όργανο του νόμου της Σοβιετικής Ένωσης, γίνεται μάρτυρας κάποιων ύποπτων ανακρίσεων από τις οποίες περνούν οι συνάδελφοί του στο πλαίσιο «επαναξιολόγησης». Καθώς νιώθει πως πλησιάζει και η δική του σειρά, δραπετεύει και σύντομα τρέπεται σε φυγή, κυνηγημένος από τους πρώην συντρόφους του. Ευάλωτος κι απελπισμένος, συνειδητοποιεί τις φρικαλεότητες που έχει διαπράξει και ο ίδιος και νιώθει ότι η εξιλέωση είναι ο μόνος τρόπος να γλιτώσει την αιώνια Κόλαση. Όμως, ο χρόνος του τελειώνει και ο κλοιός όλων όσων τον κυνηγούν, κλείνει ασφυκτικά. Θα βρει κάποιον συγγενή ή φίλο κάποιου από τα θύματά του για να πάρει τη συγχώρεση που τόσο επιθυμεί;

Η άποψή μας: Δεν έχω διαβάσει αρκετά, δεν γνωρίζω και δηλώνω αναρμόδιος να μεταφέρω την ιστορική αλήθεια σχετικά με την περίοδο του «Μεγάλου Τρόμου» ή «Μεγάλης Εκκαθάρισης» όπως είναι γνωστή, όλων όσων συνέβησαν δηλαδή ανάμεσα στο 1936 και το 1938 στη Σοβιετική Ένωση. Σύμφωνα με την ταινία και τους δημιουργούς της, ο Στάλιν, αλλά όχι μόνον αυτός, ενορχήστρωσαν κι έδωσαν την πολιτική εντολή για τις «εκκαθαρίσεις» χιλιάδων πολιτών της Σοβιετικής Ένωσης, με την κατηγορία πως ήταν εχθροί του κράτους και αντεπαναστάτες. Ή όπως το λέει χαρακτηριστικά ένας ανώτερος αξιωματικός του βασικού πρωταγωνιστή: «ναι, είναι αθώοι τώρα, αλλά σίγουρα θα είναι ένοχοι αργότερα». 

Και για να δικαιολογήσουν τις εν ψυχρώ εκτελέσεις εντέλει, προέβαιναν σε «ειδικές μεθόδους» ανακρίσεων, στη διάρκεια των οποίων οι – άδικα ( ; ) – κατηγορούμενοι, ομολογούσαν. Χρειάζεται πλήρης γνώση των συνθηκών και των ιστορικών δεδομένων για να αποφανθείς σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη τότε, πόσοι εκτελέστηκαν (κάποιοι μιλάνε για 600 χιλιάδες ανθρώπους) κι αν όντως όλο αυτό που συνέβη τότε μπορεί να δικαιολογηθεί ως προσπάθεια εδραίωσης του καθεστώτος απέναντι στους αντεπαναστάτες αστούς και τον φασισμό που άρχιζε να φουντώνει στην Ευρώπη με γοργούς ρυθμούς. 

Κι εδώ είναι το επικίνδυνο ιδεολογικά πρόσημο που κουβαλάει τούτη η ταινία. Στην απέλπιδα προσπάθεια του Βολκονόγκοφ να ζητήσει και να πάρει συγχώρεση από κάποιο μέλος της οικογένειας κάποιων από τα θύματά του, συναντά ένα παιδί (προς το φινάλε της αναζήτησής του). Το οποίο λέει κάτι του στυλ «ο πατέρας μου άντεξε στα βασανιστήρια των Ισπανών φασιστών (σημείωση: πήγε στην Ισπανία για να πολεμήσει εναντίον του Φράνκο) και με εσάς ομολόγησε: βασανίζετε καλύτερα από τους φασίστες;». Με απλά ελληνικά, νεράκι στον μύλο του νεοφιλελέ και των οπαδών της «εξίσωσης των δύο άκρων» είναι όλο αυτό. 

Ταινία, πάντως, που γυρίστηκε με τις ευλογίες της κυβέρνησης Πούτιν (εναντίον της οποίας εντέλει στρέφεται, εννοείται, καθώς οι αναλογίες με το σήμερα που θέλουν να δώσουν οι δημιουργοί είναι φανερές), που έλαβε μέρος σε διεθνή φεστιβάλ αλλά και φεστιβάλ της Ρωσίας, που τιμήθηκε από Ρώσους κριτικούς. Μετά από την απαραίτητη διευκρίνηση, λοιπόν, έχουμε να πούμε πως η ταινία, ως κατασκευή, είναι άψογη. Έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε ότι αφορά την καλλιτεχνική διεύθυνση, η φωτογραφία είναι άψογη, τα κοστούμια ζηλευτά και η σκηνοθεσία άριστη. Και για τις ερμηνείες, τι να πει κανείς; 

Οι Ρώσοι έχουν παράδοση στην υποκριτική και ο γνωστός μας από το Βαγόνι Νο 6, Yuriy Borisov, είναι εξαιρετικός στον κεντρικό ρόλο, του Βολκονόγκοφ. Αλλά όσο κι αν επιστρατεύεται ακόμα και το μαύρο χιούμορ σε κάποιες σκηνές (όπως σε εκείνη της εκπαίδευσης, όπου ο δήμιος εξηγεί έμπρακτα στους νεοσύλλεκτους πώς να εκτελούν με μία μόνο σφαίρα, για να μην ξοδεύονται πυρομαχικά!!!) το όλον σε κάνει και «κλωτσάς». Πέρα όλων των άλλων, είναι... κάπως ο θεατής να συμπαθεί (!!!) τον βασικό ήρωα, που (σύμφωνα με όσα βλέπουμε στην ταινία) δεν αρνείται να δολοφονήσει εν ψυχρώ συνανθρώπους του ή να βασανίσει χωρίς να ιδρώσει άλλους, απλά επειδή ψάχνει να εξιλεωθεί, να ζητήσει και να πάρει συγχώρεση και να πάει στον... Παράδεισο! Ok, whatever. 

Εγώ θα σταθώ στις απίθανες σκηνές χορού και στο ότι εκείνο το τραγούδι, που τραγουδάνε με πάθος οι νεαροί σύντροφοι, με οδήγησε να ακούσω ξανά και ξανά και ξανά το αγαπημένο «Red Army Blues» των Waterboys...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5Ιανουαρίου 2023 από την Cinobo!