Movies Ltd

Το Δόγμα του Σοκ

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Τι ωραίο πλιάτσικο!

Ο Μεξικάνος Michel Franco είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση σκηνοθέτη. Στα 43 του χρόνια πια (γεννήθηκε το 1979 στην Πόλη του Μεξικού, στο Μεξικό) έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις γύρω από το όνομά του – κι όχι αδίκως. Συζητήσεις που άλλοτε είναι για καλό, όπως πχ στην περίπτωση της ταινίας «Μετά τη Λουτσία» (Después de Lucía / After Lucia) η οποία το 2012 του χάρισε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα» στο φεστιβάλ των Καννών, κι άλλοτε για... όχι και τόσο καλό, όπως πχ στην περίπτωση της ταινίας «Το χρονικό μιας αθωότητας» (Chronic, 2015), της πρώτης του αγγλόφωνης ταινίας, με την οποία συμμετείχε για πρώτη (και μοναδική, έως τώρα...) φορά στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών, αλλά παρά το γεγονός ότι τιμήθηκε με το βραβείο σεναρίου (!!!) το λιγότερο που μπορείς να πεις γι' αυτήν είναι πως είναι... αμφιλεγόμενη! Το 2017 πήγε για τρίτη φορά στις Κάννες με την πέμπτη μεγάλου μήκους ταινία του «Η κόρη της Απρίλ» (Las hijas de Abril / April's Daughter) που συμμετείχε στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα» και τιμήθηκε με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής! Τελευταία του ταινία είναι το «Sundown», ταινία στην οποία πρωταγωνιστεί ο Tim Roth, πρωταγωνιστής και του «Chronic», ταινία που έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ Βενετίας, το 2021. Κατά πως φαίνεται, πλέον, ο Franco «μεταγράφηκε» φεστιβάλ στη Βενετία από τις Κάννες...

Η «Νέα Τάξη» είναι η έκτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθέτησε και μάλλον η πιο προκλητική της φιλμογραφίας του. Έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βενετίας του 2020, στο διαγωνιστικό τμήμα, όπου τιμήθηκε με Αργυρό Λέοντα – το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής. Και είχε μεγάλη φεστιβαλική καριέρα από εκεί και πέρα, μιας που πέρασε από τα φεστιβάλ του Τορόντο, του Σαν Σεμπαστιάν, της Ζυρίχης, της Μόσχας, του Λονδίνου κ.α.

Η υπόθεση: Ο γάμος της Μάριαν στην έπαυλη των γονέων της σε μια από τις πιο ακριβές περιοχές της Πόλης του Μεξικού μαζεύει εκεί όλη την καλή κοινωνία της χώρας. Από επιχειρηματίες μέχρι υπουργοί παρευρίσκονται στην έπαυλη για να παρακολουθήσουν από κοντά το ευτυχές γεγονός. Μόνο που μια σειρά από αναποδιές καθυστερούν τη γαμήλια τελετή. Η κυβερνητική αξιωματούχος που θα τελέσει τον γάμο είναι άφαντη και υψηλοί καλεσμένοι αργούν λόγω αναταραχών στην πόλη. 

Ένας παλιός υπάλληλος της οικογένειας της Μάριαν, πηγαίνει απρόσκλητος στο πάρτι, ζητώντας οικονομική βοήθεια για τη γυναίκα του, που πρέπει να κάνει άμεσα μια κοστοβόρα εγχείρηση αντικατάστασης καρδιακής βαλβίδας. Η Μάριαν προσπαθεί να τον βοηθήσει. Εν τω μεταξύ, η αναταραχή στους δρόμους της πόλης φτάνει μέχρι την έπαυλη. Η εξέλιξη αυτής της εξέγερσης θα είναι βίαιη και η Μάριαν θα βρεθεί στο κέντρο της, χωρίς να μπορεί να αντιδράσει...

Η άποψή μας: «Στη Νέα Τάξη πραγμάτων μην ξεχνάτε ότι τα πράγματα είμαστε εμείς». Το είχε πει ο τεράστιος Τζίμης Πανούσης. Στη «Νέα Τάξη» του Michel Franco τα πράγματα είναι... ζόρικα. Ο Μεξικάνος, καλύτερος μαθητής του Haneke παγκοσμίως, φτιάχνει μια ταινία με καταφανή στόχο να σοκάρει. Να σοκάρει με την ωμότητα, να σοκάρει με τη βία, να σοκάρει με την ψύχρα, να σοκάρει με τον νιχιλισμό του. Και τα καταφέρνει περίφημα. Αλλά τα κάνει και σκατά! Ναι, μπορούν να ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα. Σοκαριζόμαστε όταν αντικρίζουμε τη βία. Από ένστικτο. Κι ας λένε – και το έγραφαν παλιότερα και σε τοίχους – κάποιοι: «καμιά πράξη βίας δεν είναι αδικαιολόγητη σε έναν κόσμο τελείως αδικαιολόγητο». Μπάζει αυτή η θεωρία, μπάζει πολύ. Βέβαια, και το «καταδικάζουμε τη βία απ' όπου κι αν προέρχεται» είναι κωμικό, έτσι; 

Τίποτε κωμικό πάντως δεν υπάρχει στην ταινία του Franco. Μόνο βία, λεηλασία, κόκκινο αίμα και πράσινη μπογιά. Γιατί πράσινη; Δύο εξηγήσεις: το πράσινο θεωρείται το χρώμα της ελπίδας. Στην ταινία δεν υπάρχει καμία ελπίδα. No hope. Οπότε, η χρήση γίνεται εντελώς ειρωνικά. Από την άλλη, η σημαία του Μεξικού (που ο σκηνοθέτης μας τη δείχνει σε δύο, τρεις, συγκεκριμένες σκηνές, να κυματίζει, σε αργή κίνηση, τεράστια) απαρτίζεται από τρία χρώματα, που δεν είναι άλλα από το λευκό, το κόκκινο και το πράσινο. Άρα (και) για τη χώρα του μιλάει ο σκηνοθέτης. Νομίζω όμως πως η σκοπιά του και η ματιά του και η ταινία του εντέλει απευθύνεται σε όλον τον κόσμο. Ο καπιταλισμός παγκοσμίως δεν τσουλάει. Αναταραχές παντού, φτώχεια παντού, βία παντού. 

Τι παρουσιάζει ο Franco; Τον χειρότερο εφιάλτη των καπιταλιστών! Μια εξέγερση άναρχη (όχι αναρχική), στην οποία το προλεταριάτο θα πάρει πίσω με τη βία, όσα με βία του άρπαξαν οι κεφαλαιοκράτες στα τελευταία μερικές εκατοντάδες χρόνια. Στο σημείο αυτό ο Franco θολώνει τα νερά, κακώς αν με ρωτάτε. Γιατί υπάρχει γραμμένο μεν στους τοίχους το «Ricos putas» (που δηλώνει την απαρχή όλων των κακών σύμφωνα με τον σκηνοθέτη) αλλά οι εξεγερμένοι εντέλει στην πλειοψηφία τους περιγράφονται ως αναίσθητοι πλιατσικολόγοι. Οπότε, ιδεολογικά, σκατά ρε μάγκα. Αδιευκρίνιστα ή εν πάση περιπτώσει, χωρίς να μας δίνει ο σκηνοθέτης πληροφορίες (επίτηδες) για να ξεκαθαρίσει την κατάσταση, η χώρα (το Μεξικό) εντέλει βρίσκεται κάτω από στρατιωτική χούντα. 

Και μέσα στην αναμπουμπούλα χαμηλόβαθμοι στρατιωτικοί απαγάγουν πλούσιους για να βγάλουν φράγκα μέσω των λύτρων που ζητάνε. Το πως από την εξέγερση πήγαμε στη χούντα, μόνο ο εγκέφαλος του σκηνοθέτη μπορεί να το εξηγήσει - ίσως. Το ότι όσο πιο λούμπεν τόσο πιο... σκουρόχρωμος, επίσης είναι μια επιλογή, που σηκώνει πολύ, πολύ κουβέντα, καθώς ο Franco φλερτάρει επικίνδυνα και με τον ρατσισμό... Οπότε, εδώ ο μηδενισμός. Η ιδεολογική στειρότητα. Ο τοίχος πάνω στον οποίο χτυπάει με φόρα ο σκηνοθέτης. Και μέσα στην αναμπουμπούλα, το Κεφάλαιο ανασυντάσσεται. Κι όχι μόνον αυτό: κάνει εκκαθαρίσεις ακόμα κι ανάμεσα στα μέλη που το δομούν! Δεν ορρωδεί προ ουδενός. Γαία πυρί μιχθήτω. 

Ο Βίκτορ, ο υπουργός (να κάνουμε λίγο πλάκα: με την μουστακάρα του ο ηθοποιός που τον υποδύεται παραπέμπει στο μισό υπουργικό συμβούλιο του παλιού ΠΑ.ΣΟ.Κ., του ορθόδοξου), που χρηματίζεται από επιχειρηματίες, την κατάλληλη στιγμή, τους γαμεί τα πρέκια, χωρίς μάλιστα να τον πάρουν χαμπάρι!!! Ο καλύτερος καπιταλιστής έχει σκοτώσει τη μάνα του, δεν λένε; Ε, μπορεί να βάλει να σκοτώσουν την κόρη ενός από τους βασικότερους χρηματοδότες του σε μια «στημένη» δολοφονία... Δεν υπάρχει μισό θετικό συναίσθημα στην ταινία. Η Μάριαν είναι η μόνη που συγκινείται, που κινητοποιείται, που αντιδρά αλλά μην περιμένετε ότι ο Franco θα την... ανταμείψει για την στοιχειώδη ανθρωπιά που επιδεικνύει. Και η οικιακή βοηθός της οικογένειας και ο γιος της, που δουλεύει επίσης για την οικογένεια της Μαριάν, που θα θελήσουν να βοηθήσουν, θα βρουν τον μπελά τους. 

Οπότε, ναι, το να μας σοκάρει το καταφέρνει και με το παραπάνω ο σκηνοθέτης, στην πιο φιλόδοξη ταινία της καριέρας του ως τώρα. Και στην πρώτη που επιλέγει κινούμενη κάμερα σε σχέση με διαδοχικά πλάνα με σταθερή κάμερα, όπως συμβαίνει στις προηγούμενες ταινίες του. Αν όμως ο μοναδικός του στόχος ήταν να μας σοκάρει, τότε μαραμένα τα κρίνα και οι βιόλες. Καλή η δυστοπία αλλά το παραμύθι δεν έχει δράκο...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 17 Μαρτίου 2022 από την Weird Wave!