Movies Ltd

Πώς δενότανε τ' ατσάλι

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει…

Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η γεννημένη στις 18 Νοεμβρίου του 1983 στο Παρίσι Julia Ducournau. Η Ducournau αποφοίτησε από τη φημισμένη σχολή La Fémis με πτυχίο σεναρίου και κέντρισε για πρώτη φορά το ενδιαφέρον των ειδικών το 2011 όταν η μικρού μήκους ταινία της, «Junior», επιλέχτηκε στην «Εβδομάδα της Κριτικής» στις Κάννες και κέρδισε το βραβείο κοινού στο φεστιβάλ Premiers Plans. Η πρώτη της μεγάλου μήκους ταινία ήταν το περίφημο Raw, το οποίο είχε κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα του στο φεστιβάλ των Καννών του 2016, στο τμήμα «Εβδομάδα της Κριτικής», κερδίζοντας το βραβείο της FIPRESCI για το συγκεκριμένο τμήμα.

Τούτη η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στις 13 Ιουλίου του 2021 λαμβάνοντας μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών, όπου και τιμήθηκε με τον Χρυσό Φοίνικα καλύτερης ταινίας! Έτσι η Ducournau έγινε μόλις η δεύτερη γυναίκα σκηνοθέτρια στην ιστορία του θεσμού, που τιμήθηκε με Χρυσό Φοίνικα, μετά την Jane Campion, η οποία κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα το 1993 (28 χρόνια πριν δηλαδή!!!) για τα «Μαθήματα πιάνου» (The Piano). Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής των βραβείων, ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, ο Spike Lee δηλαδή, αποκάλυψε το όνομα της ταινίας νωρίτερα απ' ότι έπρεπε. Στην επίσημη προβολή της είχε εννιάλεπτη standing ovation μετά το πέρας της. Και η ταινία αποτελεί την επίσημη πρόταση της Γαλλίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. 

Σημείωση: Τόσο στην Υπόθεση όσο και στην Άποψή μας για την ταινία, αναφέρουμε στοιχεία της πλοκής που ενδεχομένως από κάποιους να θεωρηθούν σπόιλερ. Οπότε συστήνουμε να διαβάσετε το πλήρες κείμενο για την ταινία, αφού πρώτα την παρακολουθήσετε.

Η υπόθεση: Η Αλεξιά είναι μια καλλίγραμμη 30something κοπέλα, που βγάζει τα προς το ζην ως μοντέλο αυτοκινήτων, από αυτά που πηγαίνουν στις εκθέσεις και λικνίζονται προκλητικά πάνω στα πιο ενδιαφέροντα κομμάτια. Όταν ήταν μικρότερη, είχε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και μετά από λεπτή χειρουργική εμφάνιση, της είχαν αλλάξει ένα κομμάτι από το κρανίο της με τιτάνιο. Κάποια στιγμή, για κάποιον απροσδιόριστο λόγο ( ; ) καταλαμβάνεται από δολοφονική μανία και σκοτώνει όποιον βρεθεί στο δρόμο της. Κι όταν το... παρακάνει και καταλαβαίνει πως η αστυνομία είναι κοντά στο να τη συλλάβει, αποφασίζει να αλλάξει την εμφάνισή της και να μοιάσει με άντρα. Μάλιστα, φτιάχνει έτσι το πρόσωπο και το κούρεμά της ώστε να μοιάζει με ένα αγόρι, το οποίο έχει εξαφανιστεί εδώ και χρόνια. 

Ο πατέρας εκείνου του αγοριού, ο Βενσάν, είναι ένας πυροσβέστης, πυραγός πιο συγκεκριμένα, επιβλητικός αλλά όχι πλέον στα χρόνια της νιότης του. Ο Βενσάν, βλέποντας την Αλεξιά, δέχεται χωρίς δεύτερη κουβέντα πως αυτή είναι ο χαμένος γιος του! Η σχέση ανάμεσά τους αναπτύσσεται παραδόξως καλά. Η απροσδόκητη εγκυμοσύνη της Αλεξιά, όμως, θα δώσει μια εντελώς άλλη τροπή στις ζωές τους...

Η άποψή μας: Από την αρχή θα το πω: αυτή η ταινία είναι τόσο γεμάτη ιδέες, που πάσχει από overdose... των πάντων! Είναι υπέρ το δέον φιλόδοξη, αγέρωχη και ανεξάρτητη. Θέτει εκατοντάδες ερωτήματα για τα πάντα – ίδιον των καλύτερων ταινιών. Έχει όμως το κουσούρι να μην λογαριάζει και τίποτε και ιδίως τον θεατή. Σε αφήνει μόνο σου, να ξύνεις το κεφάλι σου και να αναρωτιέσαι τι θέλει να πει ο ποιητής. Ψυλλιάζεσαι αλλά δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος. Και κάποια στιγμή, θα τα παρατήσεις. Και θα είναι πάνω από ένας οι λόγοι: το αδιευκρίνιστο εν πολλοίς των προθέσεων, το wtf της σωματικής βίας, το xxl weird του πράγματος. Για πάμε τώρα να τα κάνουμε και λίγο παραπάνω φραγκοδίφραγκα. 

Η ταινία χωρίζεται σε δύο πολύ ξεχωριστά και ευδιάκριτα μέρη. Στο πρώτο βλέπουμε την Αλεξιά να μεγαλώνει και να δολοφονεί, έτσι, χωρίς πρόγραμμα και στο δεύτερο στο κάδρο μπαίνει και ο Βενσάν, οπότε η δυναμική αλλάζει και μπαίνει μέσα και λίγη ψυχή, πέρα από το εγκεφαλικόν του πράγματος – που προκαλεί... εγκεφαλικά! Η πρώτη σκηνή, με το ατύχημα όσο η Αλεξιά είναι παιδί, μου θύμισε κάτι από την... «Προφητεία»: η κοπέλα έχει τη χάρη του Σατανά! Μην γελάτε: το mixed των προθέσεων έρχεται να επιτείνει το γεγονός ότι η «μεταλλική» μουσική που συνέθεσε ο Jim Williams, έχει και χορωδιακά μέρη, όπερ... wtf (ξανά)!!! Σίγουρα υπάρχει μια θεϊκή – σατανική διάσταση στο όλον δράμα. Θα επανέλθουμε. Ή ίσως και όχι... 

Η πρώτη σκηνή στην οποία βλέπουμε την Αλεξιά ενήλικη, να χορεύει προκλητικά πάνω στα αυτοκίνητα, προσωπικά μου έκανε τόσο Brian De Palma από το «Διχασμένο κορμί», που περίμενα κάποια στιγμή η Ducournau να αντιγράψει το «λάθος» του μετρ και να εμφανιστεί μαζί με το συνεργείο σε έναν καθρέφτη – αντανάκλαση της neon πανδαισίας. Και μετά έρχεται η σκηνή του σεξ με το αυτοκίνητο! Omg. Το είχε επιχειρήσει και η Cameron Diaz στον «Συνήγορο» (The Counselor, 2013) του Ridley Scott, αγγίζοντας την γελοιότητα. Εδώ, το φλερτ με το γελοίο έγκειται στο προσωπικό γούστο και στις αντοχές των θεατών. Σε γεμάτη αίθουσα, βλέποντας το αυτοκίνητο να ανεβοκατεβαίνει ρυθμικά, θα πέσει πολύ γέλιο – και δεν θα φταίει μόνον η... ανωριμότητα γι' αυτήν την αντίδραση. 

Εντάξει, και ο Carpenter μας έδειξε έναν α-φύσικο έρωτα ανάμεσα σε ένα αυτοκίνητο, την περίφημη «Christine», και τον ιδιοκτήτη της, αλλά σκηνοθέτησε το διαβολικό αυτό ρομάντζο ωσάν μία παραβολή. Περίπου ό,τι είχε κάνει και η Ducournau στην προηγούμενη ταινία της, όπου μασκαρεμένη πίσω από το κανιβαλιστικό feast της βρισκόταν ολοφάνερα μια παραβολή για την ενηλικίωση. Και είχε τελικά δώσει μια πολύ καλύτερη ταινία από τούτη εδώ. Εδώ, η σκηνοθέτιδα θέλει (λέω εγώ τώρα) να προσλάβουμε την σκηνή ως κάτι ρεαλιστικό. Εδώ, η σκηνοθέτιδα μας δίνει την Ένωση Ανθρώπου και Μηχανής: η Αλεξιά μένει έγκυος!!! Στο σημείο αυτό ήμουν έτοιμος να παρατήσω την ταινία, το ομολογώ. Συνέχισα όμως. Κι ευτυχώς. 

Προφανώς, η σχέση Ανθρώπου – Αυτοκινήτου – Σεξ – Υπαρξιακού Τρόμου, φέρνει στο νου το «Crash» των Cronenberg – Ballard και όλη η προσέγγιση του Σωματικού Τρόμου είναι ντάλε κουάλε δάνειο από τον David. Αλλά η Ducournau κάτι άλλο είχε στο μυαλό της: απλά δεν μας ξεκαθαρίζει (ποτέ όμως) τις προθέσεις της. Προχωράμε. Οι σκηνές των δολοφονιών είναι τόσο ρεαλιστικές, που σε κάνουν να κλείνεις τα μάτια σου, όσο παλαίουρας και ψύχραιμος κι αν είσαι. Και σε κάποιες περιπτώσεις η αναμονή για το κακό που είσαι σίγουρος ότι θα δεις μπροστά στα μάτια σου, σου γαμάει τα σωθικά! Δηλαδή, όλη εκείνη η σκηνή με την Ζιστίν (στο ρόλο η Garance Marillier, η πρωταγωνίστρια του «Raw») με το piercing στη θηλή, μιλάμε σου τσιτώνει τα νεύρα. 

Η πιο τρομακτική σκηνή, όμως, είναι άλλη: είναι εκείνη όπου η Αλεξιά αποφασίζει να «μεταμορφωθεί» σε αγόρι και κλεισμένη σε ένα μπάνιο, είναι έτοιμη να στραπατσάρει τη μούρη της, να σπάσει τη μύτη της, για να μοιάζει με αρσενικό. Ομολογώ ότι δεν άντεξα να δω τη σκηνή! Ευτυχώς, αμέσως μετά, έρχεται ο Vincent Lindon, αυτή η ηθοποιάρα, και βλέπουμε μια άλλη ταινία! Επιβλητικός, με σώμα που παραπέμπει σαφώς στον Harvey Kaitel του «Διαφθορά», του αριστουργήματος του Abel Ferrara δηλαδή, ίσως ζητάει κι αυτός με τον τρόπο του εξιλέωση. Η σχέση που αναπτύσσει με τον «γιο» του έχει κάτι το ανθρώπινο: βγαίνει επιτέλους κάποιο ζεστό συναίσθημα αντικαθιστώντας την παγωνιά που επικρατούσε ως τότε. Αυτή η σχέση είναι κάτι στο οποίο θα μπορούσε να επενδύσει εξαρχής η σκηνοθέτιδα. Αλλά και πάλι, νιώθεις ως θεατής κάπως μπερδεμένος. 

Πιάνεις τον εαυτό σου να αναρωτιέται: τι προσπαθεί να μας πει με τόσο εντυπωσιακό τρόπο η σκηνοθέτιδα; Για την σύγχρονη αποξένωση; Για το τι καθορίζει την ανθρωπιά; Για το πώς προσδιορίζουμε το φύλο, τη φυλετική μας ταυτότητα; Για τον ομοερωτισμό (η σκηνή του χορού των πυροσβεστών υπό τους ήχους του «Light House» των Future Islands είναι από τις καλύτερες της ταινίας); Για το τι είναι αυτό που μας ενώνει με κάποιον άλλο άνθρωπο; Για την αναζήτηση ενός παιδιού να βρει πατέρα; Για την αναζήτηση ενός πατέρα να βρει παιδί; Για τους... Τιτάνες, όπως ο Κρόνος, που τρώνε τα παιδιά τους; Για τη σωτηρία της ψυχής, που είναι πολύ μεγάλο πράμα; Για το πως αντιμετωπίζεις μιαν απώλεια; Όλα αυτά μαζί και τίποτα από όλα αυτά; Εδώ σε θέλω. 

Η Ducournau πυροβολεί τον αμφιβληστροειδή του θεατή με εικόνες δύσκολες, σκληρές, ψυχρές, θαρρείς και θέλει να τον κάνει να κλείσει τα μάτια, θαρρείς και θέλει να τον σοκάρει για να τον σοκάρει, θαρρείς και πιστεύει πως μόνον μέσω αυτής της αδυσώπητης βίας μπορεί να τον ταρακουνήσει. Οκ, ταρακουνήθηκα, το ομολογώ. Αλλά δεν μπόρεσα ποτέ να «χωνέψω» την Αλεξιά. Που, να τα λέμε κι αυτά, με πραγματική τόλμη ερμήνευσε η take-no-prisoners Agathe Rousselle. Αλλά αν δεν υπήρχε ο Vincent Lindon νομίζω πως όλο αυτό θα κατέρρεε σαν χάρτινος πύργος. Ή σαν στραπατσαρισμένο, μεταλλικό αυτοκίνητο, μετά από μετωπική σε τοίχο. Gegen die Wand, που μας έλεγε και ο Fatih Akin. Το παλιό θα πεθάνει, το νέο θα γεννηθεί και θα είναι ο... Wolverine??? 

Εντυπωσιακή ταινία, πλούσια σε ιδέες, που θα της ταίριαζε μια πιο σαφής και ξεκάθαρη διατύπωση προθέσεων. Δεν είναι για όλους τους θεατές, να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Ετοιμαστείτε για μια από τις πιο παλαβές βόλτες με αυτοκίνητο με σπασμένα φρένα της ζωής σας. Για πόση ώρα όμως κανείς αντέχει να βλέπει συντρίμμια;

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 28 Οκτωβρίου 2021 από την Cinobo!