Movies Ltd

του zerVo (@moviesltd)

Όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, ούτε καν εκατό χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο που λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα της ταινίας, μόλις έντεκα χειμώνες πριν, μια και μόνη χρονική ανάσα δηλαδή, διοργανώθηκαν Ολυμπιακοί Αγώνες, το σημαντικότερο και συμβολικότερο γεγονός στον κόσμο. Τότε, το Σεράγεβο, μια από τις μεγαλύτερες σε πληθυσμό πόλεις της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, κράτους πολυσυλλεκτικού σε θρησκείες, πολιτισμούς και το κυριότερο σε εθνότητες, μα υπερήφανο σε τέτοιο βαθμό ώστε να ξεχωρίζει επί όλων των ισοδύναμων του, σε οποιονδήποτε τομέα, είχε κριθεί ως μέρος ασφαλές και γόνιμο για να φιλοξενήσει τον σπουδαιότερο θεσμό του πλανήτη. Δεν είχε πάρει μπροστά βλέπεις ακόμα η δυτική, ιμπεριαλιστική, διαιρετική προπαγάνδα, που τσάκισε, απούσης της σιδερένιας στραταρχικής πυγμής, την υποδειγματικής πολιτικοκοινωνικής λειτουργείας ομοσπονδία, δημιουργώντας ανεξάρτητα κράτη - δορυφόρους των εκάστοτε ισχυρών πατρόνων της EU. Δεν ήθελε άλλωστε και πολύ κόπο για να στηθεί αυτό το δολοφονικό πανηγύρι, αρκούσαν μια φούχτα νατοικές προβοκάτσιες, για να βουτηχτούν οι μέχρι πρότινος, ετερόκλητης παράδοσης, μα για μισό αιώνα ειρηνικά συνυπάρχοντες κόσμοι, στον πιο άδικο των πολέμων. Τον εμφύλιο σπαραγμό. Επαγγελματικά πολιτικάντικα τεχνάσματα των Γερακιών, που με σταθερά γοργούς ρυθμούς κατάφεραν να διοργανώσουν μέσα σε κλίμα νοσηρού μίσους, έως και μαζικές γενοκτονίες, σαν κι εκείνη την δυσβάσταχτη που συνέβη το καλοκαίρι του 95 στην πονεμένη κωμόπολη της μουσουλμανικής Βοσνίας.

Ξημερώνει 11 Ιουλίου. Τα στρατεύματα των Σερβοβοσνίων, κάτω από την άτεγκτη καθοδήγηση του στρατηγού Μλάντις προελαύνουν στην συνοριακή οδό της Ερζεγοβίνης. Δεκάδες χιλιάδες άοπλοι πολίτες, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι, στριμώχνονται στον θύλακα της Σρεμπρένιτσα, που υποτιθέμενα βρίσκεται κάτω από την κάλυψη των κυανόκρανων του ΟΗΕ. Δίνοντας τους της αίσθηση ασφάλειας, που μπορεί να παρέχει ένας διεθνής στρατός, μπροστά στην έφοδο των επί τετραετίας αντιπάλων. Τόσο εντός, όσο και πέριξ της βάσης, που διοικείται από το ολλανδικό απόσπασμα, έχουν στοιβαχτεί μυριάδες κόσμου, αναζητώντας καταφύγιο από την επέλαση των τανκς. Και τότε σκάζει το μοιραίο μαντάτο: Καμία αρωγή δεν πρόκειται να δοθεί στους πρόσφυγες, από καμία διεθνή ειρηνευτική δύναμη. Οφείλουν να παραμείνουν σιωπηλοί και να υπομένουν την τύχη τους, κατά κοινή απόφαση του "ανθρωπιστικού" Οργανισμού...

Πίσω από τα δίφρακτα, η μεσήλικας Βόσνια, πρώην δασκάλα και νυν εργαζόμενη ως διερμηνέας, Άιντα, αντιλαμβανόμενη τον υψηλό κίνδυνο που διατρέχει ο τόπος της, θα αναζητήσει μέσα στο πλήθος, τον αγαπημένο της σύζυγο και τα λατρεμένα της παιδιά, τον Χάμντια και τον Σέγιο. Ελπίζοντας πως εντός του στρατοπέδου, δεν κινδυνεύουν από την εκδικητική μανία των Σέρβων, θα καταφέρει να τους φέρει κοντά της, υπολογίζοντας πως οι Ολλανδοί θα εκτιμήσουν την συνεισφορά της και θα εντάξουν τα μέλη της φαμίλιας της στην λίστα της σωτηρίας. Φευ! Πολύ γρήγορα θα καταλάβει, πως οι ευρωπαίοι προστάτες δεν είναι τίποτα περισσότερο από πολυλογάδικα πιόνια, που δεν διαθέτουν την παραμικρή ισχύ στα χέρια τους και κρυμμένοι πίσω τα γραφεία τους, μόνο να σώσουν έστω και έναν από την διαφαινόμενη σφαγή, δεν θα καταφέρουν.

Συνεπώς η Μητέρα οφείλει να πάρει πλέον την κατάσταση στα χέρια της. Να παλέψει για το οποιοδήποτε πρόσκαιρο κέρδος, να κρύψει την δική της φοβία, να κοροϊδέψει τα τρομαγμένα βλαστάρια της πως όλα πηγαίνουν κατ ευχήν, να αστειευτεί κομματάκι μπας και σπάσει το προαίσθημα του θανάτου που ζυγώνει, να εκλιπαρήσει, τέλος, μέσα σε σπαραγμό, για την ύστατη σωτηρία. Δεν προσποιείται σε κανένα σημείο της αφήγησης πως νοιάζεται για κανέναν άλλο από τους χιλιάδες τριγύρω, πέρα από την οικογένεια της. Στον πόλεμο άλλωστε, το σύνθημα με τον σώζωντα και το σωθήτο, βασιλεύει. Ουδείς πρόκειται να την μέμψει γι αυτό, ουδείς άλλωστε θα πραγματοποιούσε το αντίθετο. 

Σιμά τριάντα χρόνια μετά τον κατακερματισμό της γειτόνισσας μας, οι πληγές όλων όσων βίωσαν τα αποτρόπαια εγκλήματα που προκάλεσε η φίλια διαμάχη, είναι ακόμη ορθάνοιχτα και ανεπούλωτα. Πλέον όμως, με τον νου σκεπτόμενο με υγεία και όχι με ανταποδοτική παρόρμηση, στην θωριά των μυριάδων, ένθεν κακείθεν, νεκρών, κανείς δεν ζητά πλέον τιμωρίες και αγχόνες. Παρά μόνο λυτρωμό και γαλήνεμα της ψυχής. Τρεις δεκαετίες μετά την ανείπωτου θρήνου σύρραξη, καταλαβαίνει κανείς πως εντέλει ούτε φυλετικές, ούτε θρησκευτικές ρίζες είχε, παρά μόνο αποικιοκρατικά διχαστικές εφορμήσεις της μιλιταριστικής μπότας των απανταχού Ράιχσταγκ. Ποτέ στο φιλμ δεν ακούγονται λέξεις όπως Ισλάμ, Μουσουλμάνος, Χριστιανός ή Ορθόδοξος. Άνθρωποι είναι οι από δω, άνθρωποι και οι από κει. Και στα χέρια τους κραδαίνουν τα μαχαίρια που τους τα τοποθέτησαν οι εκμεταλλευτές πλέον, των διαμοιρασμένων στην Μονόπολη εδαφών. Της άχτουνγκ Κροατίας, της μποντζόρνο Σλοβενίας, ακόμη ακόμη κι εκείνης της ισοπεδωμένης μέχρι τα θεμέλια από τα Τόμαχοκ, Σερβίας, που προβάρει κοστούμι εισόδου της στην Συμμαχία. Την Βορειοατλαντική...

Με την πτώση κιόλας των σιωπηλών τίτλων της έναρξης, στην καρδιά του θεατή υφίσταται το συναίσθημα του να γνωρίζει την απόληξη της ιστορίας, συνεπώς να προετοιμάζεται κάδρο με το κάδρο για το μοιραίο φινάλε. Το γεγονός αυτό όμως, ουδέποτε παγιδεύει την σκηνοθέτιδα, ώστε να διαπράξει το δημιουργικό ατόπημα μιας φρενήρους ιστορικής εποποιίας. Αντιθέτως η ματιά της εξαίρετης Jasmila Zbanic, λειτουργεί απολύτως αφαιρετικά, σε πλήρη ηρεμία και χωρίς τις παραπλανητικές εκρήξεις που ενδεχόμενα θα προκαλούσαν τα ποτάμια αίματος στο εκράν. Στο οποίο δεν εμφανίζεται ούτε μισή σταγόνα από δαύτο το κόκκινο. Παρά μόνο τα πάντα αφήνονται στην σκέψη, εν ώρα βάδισης προς την θανατική τους ολοκλήρωση. Δίχως ορθή έμπνευση κάτι τέτοιο θα κατέληγε σε όλεθρο. Εδώ με τόσο μελετημένο και συναφές σενάριο, που δεν στοχεύει στο να μεγεθύνει το χάσμα ανάμεσα στους αντιμαχομένους του τότε, παρά μόνο να δράσει ανθρωπιστικά, φωτεινά κι ελπιδοφόρα, όλα μοιάζουν δομημένα άρτια, στην προβολή του απέραντου θανατικού. Και αντάμα ζωγραφίζονται οι πραγματικοί δολοφόνοι, οι αληθινοί δράστες του μακάβριου εγκλήματος. Όχι οι οπλοφόροι αντίζηλοι της εθνοτικής βεντέτας, αλλά εκείνοι που τους έζωσαν με τα άρματα, φροντίζοντας καλά να αδειάσουν απανταχού τα πυρά τους. Κουνώντας μόλις το μικρό τους δαχτυλάκι.

Η καθαρής και όχι θολής, τάχαμου προκλητικά ουδέτερης ματιάς Άιντα, δεν έρχεται εδώ για να φωτίσει το ιστορικό συμβάν, προς πρόσκαιρο όφελος μιας, ακόμη, πάμφτωχης χώρας, που δεν έχει καταφέρει να βάλει μισό τσιρότο πάνω στα σκισίματα του κορμιού της. Με αφάνταστη βοήθεια από την, πιο αληθινή δεν γίνεται, ερμηνεία της καταπληκτικής Σέρβας ηθοποιού Jasna Djuricic, το φιλμ ορίζει μια ολόσωστη δραματοποίηση των τραγικών γεγονότων, προς ανάδειξη του ενός και μοναδικού γεννήτορα των παγκόσμιων δεινών. Του πολέμου, ειδικά του αδελφικού. Αυτού που συμβαίνει μεταξύ έως τα χτες φίλων, κολλητών, συμμαθητών, συντρόφων, έστω κι άλλης θρησκείας, φυλής ή ράτσας. Που είναι και ο πικρότερος. Αλλά κι ο ευκολότερος για τους αποσχιστικούς δαίμονες να τον στήσουν. Και στο τέλος, να απολαύσουν σαν μοντέρνοι χαιρέκακοι Νέρωνες, τις φλόγες του να κατακαίουν τα πάντα, μοιράζοντας τρισαλί σε κάθε αντιμαχόμενη γη. Θα έρθει κάποια βολά η ώρα της πληρωμής. Θεός, είναι.