Ανάμεσά Μας
των Jean-Pierre Dardenne, Luc Dardenne. Με τους Idir Ben Addi, Myriem Akheddiou, Claire Bodson, Olivier Bonnaud, Victoria Bluck, Othmane Moumen.
Ο νεαρός τζιχαντιστής
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Θάνατος στην αποστάτρια!
Αυτή είναι η 11η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας των Βέλγων αδελφών Dardenne, με πρώτη τους σκηνοθετική απόπειρα, ένα από τα πολλά ντοκιμαντέρ που επίσης έχουν γυρίσει, το μεσαίου μήκους «Le chant du rossignol», να παρουσιάζεται το πολύ μακρινό 1978! Κάθε ταινία μυθοπλασίας τους, από την 4η τους και μετά, τη «Rosetta» (1999) δηλαδή, παίρνει μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών, όπου έχουν τιμηθεί και με δύο Χρυσούς Φοίνικες. Τον έναν για τη «Rosetta» και τον άλλον για την ταινία τους «Το παιδί» (L'enfant, 2005).
Και αυτή η ταινία τους, λοιπόν, έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών του 2019, όπου κι έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα. Τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας. Την ίδια χρονιά έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ της Βαγιαδολίδ, όπου τιμήθηκε με τα βραβεία καλύτερου σεναρίου και καλύτερου μοντάζ.
Η υπόθεση: O 13χρονος Αχμέντ ξαφνικά δε μοιάζει να συμπεριφέρεται σαν τα άλλα παιδιά της ηλικίας του στη μικρή βέλγικη πόλη όπου ζει. Η απότομη στροφή του προς τη θρησκεία και τη φανατισμένη ιδεολογία του ιμάμη του, τον απομακρύνει από την οικογένειά του, τους φίλους του, ολόκληρο τον κοινωνικό του κύκλο: δεν εγκρίνει το γεγονός ότι η μητέρα του πίνει κρασί, απορρίπτει τα ρούχα που φοράει η αδελφή του, αρνείται να σφίξει το χέρι της μαθηματικού του, Ινές, μιας και εκείνη δεν είναι «αγνή». Όταν δεν περνά τον καιρό του σε προσευχές και θρησκευτικές τελετές, παρακολουθεί βίντεο που σχετίζονται με τη τζιχάντ, ειδικά αφότου ο ξάδελφός του αποφασίζει να πάρει αυτόν τον μαρτυρικό δρόμο. Όταν ο ιμάμης του, Γιουσούφ, κατηγορεί την Ινές για αποστασία, ο Αχμέντ μπαίνει σε μια επικίνδυνη τροχιά που οδηγεί στη βία...
Η άποψή μας: Αυτό ίσως να είναι το πιο ριψοκίνδυνο πρότζεκτ με το οποίο ασχολήθηκαν καθ' όλη την τρανή καριέρα τους τα αδέλφια από το Βέλγιο. Μια λάθος σκηνή, μια απροσεξία στο σενάριο, μία ανέμελη προσέγγιση στο τόσο τζιζ θέμα και θα είχαν χοντρά προβλήματα. Η εμπειρία και η σοφία τους, τους σώζει. Ξέρουν τον τρόπο να ξεφύγουν από την παγίδα: ο μουσουλμανισμός δεν δαιμονοποιείται, δεν παρουσιάζονται όλοι οι μουσουλμάνοι ως απριόρι φανατικοί, που ως μοναδικό τους σκοπό και στόχο έχουν το θάνατο όλων των απίστων. Ούτε η συγκεκριμένη θρησκεία γίνεται αντικείμενο χλευασμού, διακωμώδησης ή απαξίωσης.
Η υπόθεση: O 13χρονος Αχμέντ ξαφνικά δε μοιάζει να συμπεριφέρεται σαν τα άλλα παιδιά της ηλικίας του στη μικρή βέλγικη πόλη όπου ζει. Η απότομη στροφή του προς τη θρησκεία και τη φανατισμένη ιδεολογία του ιμάμη του, τον απομακρύνει από την οικογένειά του, τους φίλους του, ολόκληρο τον κοινωνικό του κύκλο: δεν εγκρίνει το γεγονός ότι η μητέρα του πίνει κρασί, απορρίπτει τα ρούχα που φοράει η αδελφή του, αρνείται να σφίξει το χέρι της μαθηματικού του, Ινές, μιας και εκείνη δεν είναι «αγνή». Όταν δεν περνά τον καιρό του σε προσευχές και θρησκευτικές τελετές, παρακολουθεί βίντεο που σχετίζονται με τη τζιχάντ, ειδικά αφότου ο ξάδελφός του αποφασίζει να πάρει αυτόν τον μαρτυρικό δρόμο. Όταν ο ιμάμης του, Γιουσούφ, κατηγορεί την Ινές για αποστασία, ο Αχμέντ μπαίνει σε μια επικίνδυνη τροχιά που οδηγεί στη βία...
Η άποψή μας: Αυτό ίσως να είναι το πιο ριψοκίνδυνο πρότζεκτ με το οποίο ασχολήθηκαν καθ' όλη την τρανή καριέρα τους τα αδέλφια από το Βέλγιο. Μια λάθος σκηνή, μια απροσεξία στο σενάριο, μία ανέμελη προσέγγιση στο τόσο τζιζ θέμα και θα είχαν χοντρά προβλήματα. Η εμπειρία και η σοφία τους, τους σώζει. Ξέρουν τον τρόπο να ξεφύγουν από την παγίδα: ο μουσουλμανισμός δεν δαιμονοποιείται, δεν παρουσιάζονται όλοι οι μουσουλμάνοι ως απριόρι φανατικοί, που ως μοναδικό τους σκοπό και στόχο έχουν το θάνατο όλων των απίστων. Ούτε η συγκεκριμένη θρησκεία γίνεται αντικείμενο χλευασμού, διακωμώδησης ή απαξίωσης.
Με μεγάλη προσοχή, οι δυο βετεράνοι δημιουργοί, εστιάζουν στην περίπτωση του Αχμέντ. Το αποτέλεσμα τους δικαιώνει. Σαφώς και η ταινία δεν μπορεί να συγκαταλεχθεί ανάμεσα στα αριστουργήματά τους από τη μια, από την άλλη απέχει από τη μεγαλύτερή τους αποτυχία ως τώρα, την προηγούμενη ταινία τους, «Το άγνωστο κορίτσι». Ως συνήθως, θέτουν το ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο της ταινίας τους με αμεσότητα και αποφεύγουν τις εξηγήσεις και τον τόσο αγαπητό στο γαλλικό σινεμά βερμπαλισμό.
Ο νεαρός Αχμέντ στα 13 του χρόνια πέφτει στη λούμπα του τυφλού φανατισμού. Γιατί; Χμ, ίσως για πρώτη φορά στην καριέρα τους οι Dardenne να έπρεπε να μας δώσουν κάποια εξήγηση. Το τραύμα από την απώλεια του μάρτυρα ξαδέλφου του; Η πλύση εγκεφάλου από τον ιμάμη; Τα πωρωμένα βιντεάκια στο youtube; Η απουσία πατέρα; Η επανάσταση της εφηβείας; Μια κοινωνία λάθος, μέσα στην οποία δεν νιώθει άνετα και τον εξωθεί στα άκρα; Υπαινίσσονται αλλά δεν μας δίνουν μια κάπως πιο καθαρή εικόνα οι δημιουργοί.
Κι αυτό ενώ από τη μία αποτρέπει το μανιπουλάρισμα του θεατή, από την άλλη στερεί από οποιοδήποτε βάθος τον χαρακτήρα του πιτσιρικά. Που, συν τοις άλλοις, δεν είναι και ο πιο ταλαντούχος νεαρός ηθοποιός που έχουν σκηνοθετήσει. Μας παρουσιάζεται απλά ως ένας εμμονικός, με μονίμως ανέκφραστο πρόσωπο, που ξαφνικά του μπαίνει η ιδέα να σκοτώσει για να κάνει το χρέος του απέναντι στον Αλλάχ και τον Μωάμεθ. Κι εδώ χάνουν κάποιους πόντους οι σκηνοθέτες-σεναριογράφοι. Γιατί κάποια στιγμή ο θεατής όχι μόνον δεν θα «συμπαθήσει» τον ήρωα της ταινίας, αλλά θα αδιαφορήσει γι' αυτόν.
Το άλλο μικρό φάουλ είναι πως ενώ αποφεύγουν τον συναισθηματισμό όπως ο διάολος το λιβάνι, εντούτοις αφήνουν τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα του Αχμέντ προς τη Λουίζ, το όμορφο κορίτσι στη φάρμα την οποία επισκέπτεται συχνά – πυκνά ο Αχμέντ στο πλαίσιο της κρατικής προσπάθειας αναμόρφωσής του, να λειτουργήσουν ως πιθανό όπλο ενάντια στον αδιανόητο θρησκόληπτο ντετερμινισμό του. Αλλά όχι. Ο Αχμέντ δεν μπορεί να αφήσει τον έρωτα να του αλλάξει τα πλάνα. Ζητάει από τη Λουίζ να γίνει μουσουλμάνα – εδώ να σημειώσουμε πως για πρώτη φορά στο κινηματογραφικό τους σύμπαν οι Dardenne φαίνεται να χρησιμοποιούν το χιούμορ (ω, ναι) ως εργαλείο αφήγησης της ιστορίας τους! Κι όταν εκείνη – φυσικά και λογικότατα – αρνείται, ο Αχμέντ επιστρέφει με μεγαλύτερη ορμή στο σχέδιό του: τη δολοφονία της καθηγήτριάς του, της αποστάτριας, που έχει το θράσος, πέρα όλων των άλλων, να σκέφτεται να διδάξει αραβικά μέσω τραγουδιών (αδιανόητο!) και έχει ερωτική σχέση με Εβραίο (ανήκουστο!).
Έχει ενδιαφέρον εδώ να σταθούμε λίγο παραπάνω: Οι Dardenne πολύ εύστοχα εμμέσως επισημαίνουν πως το – με πρώτη ματιά – άψογο και με κέντρο τον άνθρωπο Ίδρυμα Ανηλίκων, όπου στέλνεται ο Αχμέντ να αναμορφωθεί, αποτυγχάνει παταγωδώς. Κι αυτό γιατί είναι προφανέστατα λάθος η προσέγγιση: στόχος είναι να «ευνουχιστεί» with kindness ο εν δυνάμει επικίνδυνος Αχμέντ κι όχι να διορθωθεί ολόκληρη η στρεβλή κοινωνία, μέσα στην οποία ο Αχμέντ δημιουργήθηκε! Κατά τα λοιπά, όλα τα χαρακτηριστικά που έχουν κάνει το σινεμά των συγκεκριμένων δημιουργών αναγνωρίσιμο, βρίσκονται παρόντα σε τούτη την ταινία.
Η λιτότητα ως εκφραστικό μέσο, η (σχεδόν) απουσία μουσικής, το σφιχτό μοντάζ, η κάμερα στο χέρι (ευτυχώς, όχι σε σημείο ναυτίας), η κοινωνικά ευαίσθητη ματιά, η αίσθηση ότι αυτό που παρακολουθείς βρίσκεται ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία. Καθώς πλησιάζουμε στο φινάλε ο θεατής ξύνει προβληματισμένος το κεφάλι του. Τι έχει πάθει αυτό το παιδί; Γιατί επιμένει; Γιατί έχει απορροφήσει τόσο πολύ το είναι του η απόφαση να σκοτώσει; Κι ενώ φτάνει τόσο κοντά στην επίτευξη του στόχου του, μια απροσεξία της στιγμής τον οδηγεί στην πτώση. Που τον ταρακουνάει.
Θαρρείς και η σύγκρουση με το έδαφος τον επαναφέρει στα συγκαλά του. Είναι το τράνταγμα που τον κάνει να δει καθαρά την πλάνη του. Και το εν δυνάμει φονικό όπλο μετατρέπεται σε απέλπιδο σήμα SOS. Θα βρει τη δύναμη να ζητήσει συγγνώμη, εκ μέρους μιας κοινωνίας ολότελα σαθρής και παθογόνας, που τον δημιούργησε. Κι ενώ είναι γεγονός πως η ταινία δείχνει σημάδια επανάληψης για τους Dardenne, γεγονός επίσης είναι πως καμία ταινία τους δεν γίνεται να περάσει απαρατήρητη.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 3 Ιουνίου 2021 από την Rosebud 21!
