Ο Πατέρας
των Kristina Grozeva, Petar Valchanov. Με τους Ivan Barnev, Ivan Savov, Tanya Shahova, Hristofer Nedkov, Nikolay Todorov, Boyan Dochinov, Margita Gosheva, Ivanka Bratoeva.
Πατρός σωφροσύνη μέγιστον τέκνοις παράγγελμα
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Πήγα σε μάγισσες, σε χαρτορίχτρες...
Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που σκηνοθετεί το δίδυμο από την Βουλγαρία, υπογράφοντας (ή συνυπογράφοντας) και το σενάριο. Έχουν προηγηθεί οι ταινίες Το μάθημα (Urok / The Lesson, 2014) και Glory (Slava, 2016). Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περσινό φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι, όπου τιμήθηκε με την Κρυστάλλινη Σφαίρα καλύτερης ταινίας. Από εκεί και πέρα έλαβε μέρος σε μια σειρά από άλλα φεστιβάλ, όπως του Τορόντο, του Λονδίνου και του Γκέτεμποργκ μεταξύ των άλλων.
Εμπνευσμένο από πραγματικά γεγονότα, το φιλμ αποτελεί μια συμπαραγωγή Βουλγαρίας και Ελλάδας. Η ελληνική Graal συμμετέχει ως παραγωγός του φιλμ, όπως έκανε και στις δύο προηγούμενες ταινίες των Kristina Grozeva, Petar Valchanov.
Η υπόθεση: Ο Πάβελ είναι φωτογράφος. Η γυναίκα του τραβάει ζόρι με μια δύσκολη εγκυμοσύνη, στη δουλειά νιώθει μεγάλη πίεση και μόλις έχει πεθάνει η μητέρα του. Η αλήθεια είναι πως είχε απομακρυνθεί από τους γονείς του, στην κηδεία όμως εννοείται ότι πηγαίνει. Για δικούς του λόγους δεν λέει στη γυναίκα του ότι πάει στην κηδεία – και δεν αποκαλύπτει και στον πατέρα του ότι θα γίνει ο ίδιος πατέρας οσονούπω. Ο πατέρας του, ο Βάσιλ, δεν μπορεί να χωνέψει τον χαμό της συντρόφου του και φαίνεται σοκαρισμένος. Ζωγράφος ο ίδιος, θεωρεί ότι η γυναίκα του είχε κάτι σημαντικό να του πει, κάτι που δεν πρόλαβε να το κάνει λόγω του θανάτου της.
Κι όταν μια γειτόνισσα του Βάσιλ στο χωριό, αναστατωμένη, ισχυρίζεται πως της τηλεφωνεί η νεκρή από το υπερπέραν (!!!), η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο. Ο πατέρας του Πάβελ θέλει όσο τίποτε άλλο να πάει σε έναν διάσημο «μάγο» της περιοχής, που υποτίθεται πως επικοινωνεί με τους νεκρούς. Ο Πάβελ δεν μπορεί να τον αφήσει μόνο του. Και προσπαθεί να τα τζογκλάρει όλα: το κόλλημα του πατέρα του, την επιθυμία της γυναίκας του για σπιτική μαρμελάδα κυδώνι με αρμπαρόριζα και το φωτογραφικό διαφημιστικό που έχει αναλάβει η εταιρεία του, όπου όλα πάνε στραβά...
Η άποψή μας: Είχαμε γράψει για το «Μάθημα», την πρώτη ταινία του διδύμου (βαθμολογία: 9/10) μεταξύ των άλλων, τα εξής: «Μου αρέσει σε ταινίες όπως αυτή να χρησιμοποιώ ένα δίστιχο από τραγούδι του Παύλου Σιδηρόπουλου: «η απελπισία περίστροφο και σφαίρες της οι ανάγκες/ άντε, και καλή τύχη μάγκες». Οι δύο σκηνοθέτες από τη Βουλγαρία στήνουν ένα νεορεαλιστικό κομψοτέχνημα, μια ταινία που βροντοφωνάζει πως φιλήσυχοι, νομοταγείς και νοήμονες πολίτες μπορούν να χάσουν τη μπάλα από τη μία μέρα στην άλλη λόγω οικονομικών αναγκών και να προβούν σε απεγνωσμένες και απέλπιδες προσπάθειες λειτουργώντας όχι με λογική αλλά με το θυμικό, με παρορμητισμό και ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Η δασκάλα προσπαθεί να δώσει στα παιδιά ένα μάθημα ζωής, το μάθημα όμως τελικά το παίρνει εκείνη. Από τη στιγμή που ξεκινάει η κατηφόρα δεν έχει σταματημό».
Είχαμε γράψει για το «Glory», τη δεύτερη ταινία του διδύμου (βαθμολογία: 9/10) μεταξύ των άλλων, τα εξής: «Η ταινία μου θύμισε από τη μια το Leviathan του Andrey Zvyagintsev (κι εκεί ο κεντρικός ήρωας ρημάζεται από όλες τις δομές της εξουσίας) και από την άλλη το «Η ψυχή στο στόμα» του Οικονομίδη (κι εκεί πληρώνει την έκρηξη του αθώου ένας άνθρωπος – εκεί, το αφεντικό, εδώ, η γυναίκα καριέρας με την ξαφνική κρίση συνειδήσεως – που δεν είναι και ο χειρότερος άνθρωπος από όσους συναντά στο διάβα του ο τσεβδός). Σπουδαίες ερμηνείες – η Margita Gosheva, που είχε διαπρέψει ως η δασκάλα στην ταινία «Μάθημα», δίνει κι εδώ τα ρέστα της – τρομερό σενάριο που δεν φοβάται να καταγγείλει, μοντάζ ψιλοβελονιά, που... παίζει με το χρόνο και προθέσεις που είναι ξεκάθαρες! Αριστούργημα είναι η ταινία, χωρίς καμία αφέλεια, χωρίς να μπορεί κανείς να μιλήσει για «στήσιμο». Και καλά, η αντίστιξη του «θα φέρω στον κόσμο ένα τέλειο έμβρυο με τεχνητή γονιμοποίηση για να ολοκληρώσει την ευτυχία μου» με το «ζω μόνος, έρημος, φτωχός, πλην τίμιος σε έναν βρώμικο κόσμο» είναι απίστευτη. Ακόμα και το γεγονός ότι ο ήρωάς μας δουλεύει στις γραμμές των τρένων, προσέχοντας αυτές να μην είναι στραβές έχει την παραπομπή του: είναι ο φύλακας της ηθικής, εκείνος που δεν θα επιτρέψει το τρένο να εκτροχιαστεί. Μάλλον όμως είναι ήδη πολύ αργά. Κι όταν πιέζεις έναν άνθρωπο, ακόμα και τον πιο αγνό και τον πιο ήρεμο του κόσμου, και τον ταράζεις στην αδικία, κάποια στιγμή έρχεται η έκρηξη. Και αυτή πέφτει στα κεφάλια δικαίων και αδίκων: έκρηξη είναι, δεν μπορεί να ελεγχθεί και να οδηγηθεί προς συγκεκριμένη κατεύθυνση».
Συνοψίζοντας, τις δύο πρώτες τους ταινίες, τις λάτρεψα! Και οι δύο ήταν στη δεκάδα μου με τις καλύτερες της χρονιάς κατά την οποία κυκλοφόρησαν στη χώρα μας! Κατά πως φαίνεται, όμως, έφτασε η ώρα το αγαπημένο μου βουλγαρικό δίδυμο να αστοχήσει σε ταινία. Εδώ νομίζω πως εντέλει γυρίζουν μια ταινία ήσσονος σημασίας. Μια ταινία που – και πάλι – αντλεί στοιχεία από πραγματικά γεγονότα, όμως, είναι ολοφάνερο πως χάνει σε ότι αφορά την καθαρότητα της κοινωνικής ματιάς και «θολώνει» για χάρη ενός πιο εύπεπτου (θεωρητικά) κωμικού τόνου. Κι εντάξει, θεμιτό είναι να προσπαθήσεις να γυρίσεις μια ταινία με προσδοκίες να συναντήσεις ένα πιο μεγάλο κοινό.
Πώς μπορείς να το κάνεις αυτό; Με το πιο λαϊκό κινηματογραφικό είδος βεβαίως βεβαίως, την κωμωδία. Ναι, αλλά αυτή η κωμωδία, τείνει προς την... υστερία. Και το εξωφρενικό και... weird του όλου πράγματος απλά δεν την κάνει ψυχαγωγική και διασκεδαστική. Το πρόβλημα, εννοείται, είναι κατά βάση σεναριακό. Επιλέγεται η φόρμα του road movie όπου όμως τα διάφορα «επεισόδια» απλά στιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο, χωρίς να είναι οργανικά δεμένα. Έτσι κι αλλιώς η επιλογή του θέματος είναι τραβηγμένη. Κι ενώ πάνε να χτίσουν ένα σενάριο βασισμένο στην πραγματικότητα με μεταφυσικές αναζητήσεις – που εννοείται πως ως ρασιοναλιστές και διανοούμενοι, τις χλευάζουν εντέλει (τις μεταφυσικές αναζητήσεις) – υποκύπτουν σε αρκετά... λάθη αυτήν τη φορά. Πχ, δεν κάθεται με τίποτα η σκηνή με το κάρο, το άλογο και τις κολοκύθες. Ή εκείνο που βλέπω σε πολλές ταινίες και τρελαίνομαι: βγαίνει το αμάξι εκτός πορείας και παρατάνε τα πράγματά τους εκεί και φεύγουν!
Σε ταινία που υποτίθεται ότι κινείται στο πλαίσιο της πραγματικότητας και της καθημερινότητας. Για να μην μιλήσω για τη σκηνή... κλεψίματος της μαρμελάδας μέσα στο αστυνομικό τμήμα. Γενικώς, αυτή είναι η πιο αδύναμη ταινία τους, δεν υπάρχει κάτι που να παρασύρει το κοινό, κωμωδία δεν τη λες (αν και αυτό προσπαθεί να είναι), δράμα δεν είναι, μου φαίνεται πολύ παράξενο που το δίδυμο ασχολήθηκε με κάτι τόσο αδύναμο. Και πάλι, πάντως, ευτυχούν σε ότι αφορά τις ερμηνείες. Ο Ivan Barnev, που υποδύεται τον Πάβελ, είναι εξαιρετικός. Στο «Μάθημα» έπαιζε μικρότερο ρόλο, τον σύζυγο της δασκάλας. Ο Ivan Savov, που υποδύεται τον πατέρα, τον Βάσιλ, είναι ένας τρελαμένος «Βασιλιάς Λιρ» ή ένας Βούλγαρος Λόγκαν Ρόι, αν είστε από αυτούς που λατρεύουν την τηλεοπτική σειρά «Succession» (να τη δείτε). Στο «Μάθημα» υποδυόταν τον πατέρα της δασκάλας ενώ στο «Glory» ήταν ο υπουργός.
Το δίδυμο αρέσκεται να δουλεύει με τους ίδιους ανθρώπους και είναι θεμιτό αυτό: νιώθουν ασφάλεια. Ακόμα και η λατρεμένη Margita Gosheva, πρωταγωνίστρια και των δύο προηγούμενων ταινιών, «παίζει» και σε αυτήν την ταινία: υποδύεται τη γυναίκα του Πάβελ, την οποία δεν βλέπουμε ποτέ – την ακούμε μόνο μέσω τηλεφώνου, διακριτικό σχόλιο για την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας στη σύγχρονη εποχή. Και ναι, αν σε κάποιο σημείο ένιωσα το σκίρτημα ενθουσιασμού που βίωσα καθ' ολοκληρίαν στις προηγούμενες δουλειές του διδύμου, αυτό ήταν το φινάλε: δύο άντρες αντιδιαμετρικά αντίθετοι, με δεσμούς αίματος, να καθαρίζουν κυδώνια και να γίνεται μια αποκάλυψη. Τόσο απλά, τόσο λιτά, τόσο όμορφα. Ας είναι, τους εμπιστευόμαστε και ποντάρουμε πως στην επόμενη προσπάθειά τους θα ανεβάσουν και πάλι πολύ ψηλά τον πήχη.
Η υπόθεση: Ο Πάβελ είναι φωτογράφος. Η γυναίκα του τραβάει ζόρι με μια δύσκολη εγκυμοσύνη, στη δουλειά νιώθει μεγάλη πίεση και μόλις έχει πεθάνει η μητέρα του. Η αλήθεια είναι πως είχε απομακρυνθεί από τους γονείς του, στην κηδεία όμως εννοείται ότι πηγαίνει. Για δικούς του λόγους δεν λέει στη γυναίκα του ότι πάει στην κηδεία – και δεν αποκαλύπτει και στον πατέρα του ότι θα γίνει ο ίδιος πατέρας οσονούπω. Ο πατέρας του, ο Βάσιλ, δεν μπορεί να χωνέψει τον χαμό της συντρόφου του και φαίνεται σοκαρισμένος. Ζωγράφος ο ίδιος, θεωρεί ότι η γυναίκα του είχε κάτι σημαντικό να του πει, κάτι που δεν πρόλαβε να το κάνει λόγω του θανάτου της.
Κι όταν μια γειτόνισσα του Βάσιλ στο χωριό, αναστατωμένη, ισχυρίζεται πως της τηλεφωνεί η νεκρή από το υπερπέραν (!!!), η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο. Ο πατέρας του Πάβελ θέλει όσο τίποτε άλλο να πάει σε έναν διάσημο «μάγο» της περιοχής, που υποτίθεται πως επικοινωνεί με τους νεκρούς. Ο Πάβελ δεν μπορεί να τον αφήσει μόνο του. Και προσπαθεί να τα τζογκλάρει όλα: το κόλλημα του πατέρα του, την επιθυμία της γυναίκας του για σπιτική μαρμελάδα κυδώνι με αρμπαρόριζα και το φωτογραφικό διαφημιστικό που έχει αναλάβει η εταιρεία του, όπου όλα πάνε στραβά...
Η άποψή μας: Είχαμε γράψει για το «Μάθημα», την πρώτη ταινία του διδύμου (βαθμολογία: 9/10) μεταξύ των άλλων, τα εξής: «Μου αρέσει σε ταινίες όπως αυτή να χρησιμοποιώ ένα δίστιχο από τραγούδι του Παύλου Σιδηρόπουλου: «η απελπισία περίστροφο και σφαίρες της οι ανάγκες/ άντε, και καλή τύχη μάγκες». Οι δύο σκηνοθέτες από τη Βουλγαρία στήνουν ένα νεορεαλιστικό κομψοτέχνημα, μια ταινία που βροντοφωνάζει πως φιλήσυχοι, νομοταγείς και νοήμονες πολίτες μπορούν να χάσουν τη μπάλα από τη μία μέρα στην άλλη λόγω οικονομικών αναγκών και να προβούν σε απεγνωσμένες και απέλπιδες προσπάθειες λειτουργώντας όχι με λογική αλλά με το θυμικό, με παρορμητισμό και ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Η δασκάλα προσπαθεί να δώσει στα παιδιά ένα μάθημα ζωής, το μάθημα όμως τελικά το παίρνει εκείνη. Από τη στιγμή που ξεκινάει η κατηφόρα δεν έχει σταματημό».
Είχαμε γράψει για το «Glory», τη δεύτερη ταινία του διδύμου (βαθμολογία: 9/10) μεταξύ των άλλων, τα εξής: «Η ταινία μου θύμισε από τη μια το Leviathan του Andrey Zvyagintsev (κι εκεί ο κεντρικός ήρωας ρημάζεται από όλες τις δομές της εξουσίας) και από την άλλη το «Η ψυχή στο στόμα» του Οικονομίδη (κι εκεί πληρώνει την έκρηξη του αθώου ένας άνθρωπος – εκεί, το αφεντικό, εδώ, η γυναίκα καριέρας με την ξαφνική κρίση συνειδήσεως – που δεν είναι και ο χειρότερος άνθρωπος από όσους συναντά στο διάβα του ο τσεβδός). Σπουδαίες ερμηνείες – η Margita Gosheva, που είχε διαπρέψει ως η δασκάλα στην ταινία «Μάθημα», δίνει κι εδώ τα ρέστα της – τρομερό σενάριο που δεν φοβάται να καταγγείλει, μοντάζ ψιλοβελονιά, που... παίζει με το χρόνο και προθέσεις που είναι ξεκάθαρες! Αριστούργημα είναι η ταινία, χωρίς καμία αφέλεια, χωρίς να μπορεί κανείς να μιλήσει για «στήσιμο». Και καλά, η αντίστιξη του «θα φέρω στον κόσμο ένα τέλειο έμβρυο με τεχνητή γονιμοποίηση για να ολοκληρώσει την ευτυχία μου» με το «ζω μόνος, έρημος, φτωχός, πλην τίμιος σε έναν βρώμικο κόσμο» είναι απίστευτη. Ακόμα και το γεγονός ότι ο ήρωάς μας δουλεύει στις γραμμές των τρένων, προσέχοντας αυτές να μην είναι στραβές έχει την παραπομπή του: είναι ο φύλακας της ηθικής, εκείνος που δεν θα επιτρέψει το τρένο να εκτροχιαστεί. Μάλλον όμως είναι ήδη πολύ αργά. Κι όταν πιέζεις έναν άνθρωπο, ακόμα και τον πιο αγνό και τον πιο ήρεμο του κόσμου, και τον ταράζεις στην αδικία, κάποια στιγμή έρχεται η έκρηξη. Και αυτή πέφτει στα κεφάλια δικαίων και αδίκων: έκρηξη είναι, δεν μπορεί να ελεγχθεί και να οδηγηθεί προς συγκεκριμένη κατεύθυνση».
Συνοψίζοντας, τις δύο πρώτες τους ταινίες, τις λάτρεψα! Και οι δύο ήταν στη δεκάδα μου με τις καλύτερες της χρονιάς κατά την οποία κυκλοφόρησαν στη χώρα μας! Κατά πως φαίνεται, όμως, έφτασε η ώρα το αγαπημένο μου βουλγαρικό δίδυμο να αστοχήσει σε ταινία. Εδώ νομίζω πως εντέλει γυρίζουν μια ταινία ήσσονος σημασίας. Μια ταινία που – και πάλι – αντλεί στοιχεία από πραγματικά γεγονότα, όμως, είναι ολοφάνερο πως χάνει σε ότι αφορά την καθαρότητα της κοινωνικής ματιάς και «θολώνει» για χάρη ενός πιο εύπεπτου (θεωρητικά) κωμικού τόνου. Κι εντάξει, θεμιτό είναι να προσπαθήσεις να γυρίσεις μια ταινία με προσδοκίες να συναντήσεις ένα πιο μεγάλο κοινό.
Πώς μπορείς να το κάνεις αυτό; Με το πιο λαϊκό κινηματογραφικό είδος βεβαίως βεβαίως, την κωμωδία. Ναι, αλλά αυτή η κωμωδία, τείνει προς την... υστερία. Και το εξωφρενικό και... weird του όλου πράγματος απλά δεν την κάνει ψυχαγωγική και διασκεδαστική. Το πρόβλημα, εννοείται, είναι κατά βάση σεναριακό. Επιλέγεται η φόρμα του road movie όπου όμως τα διάφορα «επεισόδια» απλά στιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο, χωρίς να είναι οργανικά δεμένα. Έτσι κι αλλιώς η επιλογή του θέματος είναι τραβηγμένη. Κι ενώ πάνε να χτίσουν ένα σενάριο βασισμένο στην πραγματικότητα με μεταφυσικές αναζητήσεις – που εννοείται πως ως ρασιοναλιστές και διανοούμενοι, τις χλευάζουν εντέλει (τις μεταφυσικές αναζητήσεις) – υποκύπτουν σε αρκετά... λάθη αυτήν τη φορά. Πχ, δεν κάθεται με τίποτα η σκηνή με το κάρο, το άλογο και τις κολοκύθες. Ή εκείνο που βλέπω σε πολλές ταινίες και τρελαίνομαι: βγαίνει το αμάξι εκτός πορείας και παρατάνε τα πράγματά τους εκεί και φεύγουν!
Σε ταινία που υποτίθεται ότι κινείται στο πλαίσιο της πραγματικότητας και της καθημερινότητας. Για να μην μιλήσω για τη σκηνή... κλεψίματος της μαρμελάδας μέσα στο αστυνομικό τμήμα. Γενικώς, αυτή είναι η πιο αδύναμη ταινία τους, δεν υπάρχει κάτι που να παρασύρει το κοινό, κωμωδία δεν τη λες (αν και αυτό προσπαθεί να είναι), δράμα δεν είναι, μου φαίνεται πολύ παράξενο που το δίδυμο ασχολήθηκε με κάτι τόσο αδύναμο. Και πάλι, πάντως, ευτυχούν σε ότι αφορά τις ερμηνείες. Ο Ivan Barnev, που υποδύεται τον Πάβελ, είναι εξαιρετικός. Στο «Μάθημα» έπαιζε μικρότερο ρόλο, τον σύζυγο της δασκάλας. Ο Ivan Savov, που υποδύεται τον πατέρα, τον Βάσιλ, είναι ένας τρελαμένος «Βασιλιάς Λιρ» ή ένας Βούλγαρος Λόγκαν Ρόι, αν είστε από αυτούς που λατρεύουν την τηλεοπτική σειρά «Succession» (να τη δείτε). Στο «Μάθημα» υποδυόταν τον πατέρα της δασκάλας ενώ στο «Glory» ήταν ο υπουργός.
Το δίδυμο αρέσκεται να δουλεύει με τους ίδιους ανθρώπους και είναι θεμιτό αυτό: νιώθουν ασφάλεια. Ακόμα και η λατρεμένη Margita Gosheva, πρωταγωνίστρια και των δύο προηγούμενων ταινιών, «παίζει» και σε αυτήν την ταινία: υποδύεται τη γυναίκα του Πάβελ, την οποία δεν βλέπουμε ποτέ – την ακούμε μόνο μέσω τηλεφώνου, διακριτικό σχόλιο για την αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας στη σύγχρονη εποχή. Και ναι, αν σε κάποιο σημείο ένιωσα το σκίρτημα ενθουσιασμού που βίωσα καθ' ολοκληρίαν στις προηγούμενες δουλειές του διδύμου, αυτό ήταν το φινάλε: δύο άντρες αντιδιαμετρικά αντίθετοι, με δεσμούς αίματος, να καθαρίζουν κυδώνια και να γίνεται μια αποκάλυψη. Τόσο απλά, τόσο λιτά, τόσο όμορφα. Ας είναι, τους εμπιστευόμαστε και ποντάρουμε πως στην επόμενη προσπάθειά τους θα ανεβάσουν και πάλι πολύ ψηλά τον πήχη.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 27 Αυγούστου 2020 από την Cinobo!
