Ο Φύλακας
του Nima Javidi. Με τους Navid Mohammadzadeh, Parinaz Izadyar, Setareh Pessyani, Habib Rezai, Atila Pessvani, Mani Haghighi, Ismaeel Pourreza, Amir Keyvan Masoumi, Ali Mardaneh.
Σαν βγω απ' αυτήν τη φυλακή...
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Άγχος μέσα στην αγχόνη
Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο Ιρανός Nima Javidi. Η προηγούμενη ήταν η Μελβούρνη (Melbourne) (2014), η οποία κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2016 στη χώρα μας στις κινηματογραφικές αίθουσες! Στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Φαζρ Ο Φύλακας (Sorkhpust / The Warden) κέρδισε ειδικό βραβείο από την κριτική επιτροπή για τη σκηνοθεσία του Javidi. Επίσης, τούτο το φιλμ ανακηρύχθηκε καλύτερη ταινία της χρονιάς από το Ιρανικό Κέντρο Κινηματογράφου. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την πραγματοποίησε στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου συμμετείχε στο τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες».
Και στις δύο ταινίες του Javidi μικρό ρόλο κρατάει ο Mani Haghighi (εδώ υποδύεται τον διοικητή του πρωταγωνιστή, αυτόν που του ανακοινώνει τα νέα για την προαγωγή του). Και μιας που δεν έχω άλλα trivia για την ταινία, θα επικεντρωθώ λίγο σ' αυτόν. Ο τύπος έχει γυρίσει επτά μεγάλου μήκους ταινίες. Έχω δει σε δύο διαφορετικές Berlinale, δύο από αυτές. Η πρώτη ήταν το Ένας δράκος έρχεται! (Ejdeha Vared Mishavad!/ A Dragon Arrives!, 2016), η οποία προβλήθηκε και στην Ελλάδα τον Μάιο του 2017. Μια τρομερή εικαστικά ταινία, ένα πειραγμένο mockumentary, με απίστευτο σάουντρακ, που πραγματικά με εντυπωσίασε. Ψαχτείτε! Η δεύτερη (και τελευταία που έχει γυρίσει έως σήμερα) είναι το «Γουρούνι» (Roypoyni/ The Pig, 2018). Και με αυτήν έπαθα πλάκα! Θυμάμαι ακόμα την ανταπόκριση από την Berlinale στην οποία μεταξύ των άλλων, μιλάω και για τη συγκεκριμένη ταινία!
Η υπόθεση: Δεκαετία του 1960, Ιράν, επί τελευταίου Σάχη, αρκετά χρόνια πριν την κατάληψη της εξουσίας της χώρας από τους Χομεϊνήδες. Στη μέση του πουθενά, σε μια φυλακή που εκκενώνεται για να κατεδαφιστεί (μιας που στην περιοχή θα ανεγερθεί νέο αεροδρόμιο), ο ταγματάρχης Τζαχέντ φροντίζει ώστε όλα να γίνουν κατά πως πρέπει, χωρίς να υπάρξει καμία εκκρεμότητα. Να κυλήσει αυτή η ιδιάζουσα μετακόμιση χωρίς δυσάρεστες για εκείνον εκπλήξεις. Είναι ξεκάθαρα άνθρωπος που βάζει την καριέρα του πάνω από όλα, οπότε όταν ο ανώτερός του, τον ενημερώνει για την επικείμενη προαγωγή του, δεν μπορεί παρά να αισθάνεται δικαιωμένος και ενθουσιασμένος.
Σύντομα, ωστόσο, θα δει τα... γαλόνια του να κινδυνεύουν, όταν ένας θανατοποινίτης κρατούμενος εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Στην τελευταία καταμέτρηση των κρατουμένων, ο συγκεκριμένος απουσιάζει. Αρχικά, κάποια στοιχεία δείχνουν ότι έχει αποδράσει. Μήπως όμως βρίσκεται κρυμμένος κάπου μέσα στην παλιά φυλακή; Πού ακριβώς; Ο Τζαχέντ θα κάνει ό,τι μπορεί για να τον βρει. Δίπλα του, η δεσποινίς Καρίμι, μια όμορφη κοινωνική λειτουργός. Ο Τζαχέντ γοητεύεται από εκείνην, απογοητεύεται όμως όταν η δεσποινίς Καρίμι προσπαθεί να τον πείσει πως ο συγκεκριμένος θανατοποινίτης είναι αθώος...
Η άποψή μας: Τούτη η ιρανική ταινία διαφοροποιείται από τις ιρανικές ταινίες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην Ελλάδα, οι περισσότερες εκ των οποίων μας έρχονται μετά από την παρουσία τους σε διάφορα σεβαστά κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Δεν διαφοροποιείται στην ουσία – διαφοροποιείται στην αισθητική. Και πάλι, αυτό που θα νιώσει ο θεατής παρακολουθώντας τούτη την ταινία είναι ωσάν να βλέπει μπροστά του μια διελκυστίνδα με ηθικό διακύβευμα.
Στο επίκεντρο της ταινίας, ο ταγματάρχης μας. Ένας άνθρωπος του καθήκοντος. Ένας άνθρωπος του νόμου και της τάξης. Ένας άνθρωπος καριέρας. Ένας άνθρωπος που θέλει να γίνονται όλα έτσι όπως πρέπει. Για εκείνον, το να βρει τον χαμένο θανατοποινίτη είναι ζήτημα ζωής και... θανάτου. Δεν του καίγεται καρφί αν ο θανατοποινίτης είναι άδικα καταδικασμένος για έναν φόνο που δεν διέπραξε, όπως συνεχώς του λέει η κοινωνική λειτουργός, όπως υποστηρίζει και η σύζυγος του θανατοποινίτη, που επισκέπτεται τη φυλακή για να ζητήσει έλεος, όπως αποκαλύπτει κι ένας συγχωριανός του θανατοποινίτη, η ψεύτικη μαρτυρία του οποίου είχε οδηγήσει τον άνθρωπο στη φυλακή, κατηγορούμενο για τη δολοφονία του αφεντικού του, την οποία δεν διέπραξε ποτέ. Ο Τζαχέντ το βλέπει όλο αυτό ως αποτυχία. Και δεν τη θέλει την αποτυχία. Με τίποτε. Άσε που κινδυνεύει και η προαγωγή του την οποία τόσο πολύ επιθυμούσε. Η ανθρωπιά του όμως; Θα βγει ποτέ στην επιφάνεια; Εδώ σας θέλω...
Αυτό που διαφοροποιεί λοιπόν τούτη την ταινία από τις υπόλοιπες ιρανικές που έχουμε δει είναι η αισθητική της. Κουβαλάει κάτι παλιακό, κάτι από παλιότερες δεκαετίες. Οι επιλογές στη διεύθυνση φωτογραφίας, στη μουσική, στο μοντάζ, στην τοποθέτηση της κάμερας, ακόμα και στην εμφάνιση των ηθοποιών, είναι πολύ χαρακτηριστικές. Να το πω αλλιώς: τούτη η ταινία γυρίστηκε για τον πολύ κόσμο στο Ιράν, όχι για το εξειδικευμένο κοινό των κινηματογραφικών φεστιβάλ. Όπως και να έχει, πάντως, είναι σαφέστατα μια αξιόλογη ταινία, ακριβώς επειδή θέτει τον θεατή μπροστά σε ηθικά διλήμματα, σε καταστάσεις πέρα από άσπρο και μαύρο. Ναι, είμαστε με το δίκιο (οι περισσότεροι τουλάχιστον) και ο διευθυντής της φυλακής παραείναι μονομανής, χωρίς να αφήνει μια στάλα αμφιβολίας να τον ταρακουνήσουν για λίγο, να σταθεί στην ουσία, να αναρωτηθεί: «γιατί ψάχνω να βρω έναν αθώο; γιατί τον οδηγώ με μαθηματική ακρίβεια στην αγχόνη;».
Κι όμως, η ταινία τον σκιαγραφεί ως μη αντιπαθητικό. Μέχρι και χιούμορ βρίσκει: ο άνθρωπος με το... σάλιο του τακτοποιεί τα φρύδια του, μιας που γοητεύεται από την κοινωνική λειτουργό – μια πολύ όμορφη η αλήθεια είναι Parinaz Izadyar! Κι εδώ υπάρχει διαφοροποίηση: τοποθετημένη στο παρελθόν, η ταινία δίνει την ευκαιρία στον σκηνοθέτη να παρουσιάσει μια γυναίκα, όμορφη, χωρίς να ακολουθεί το υπερσυντηριτικό dress code που πλέον επιβάλλει το θεοκρατικό καθεστώς των μουλάδων.
Από εκεί και πέρα, εκτός από μια παραβολή για το καθήκον και την ανθρωπιά, εκτός από έμμεση κριτική για τη θανατική ποινή, εκτός από κεκαλυμμένη επίθεση σε μια κοινωνία όπου κάποιος πλούσιος μπορεί ουσιαστικά να οδηγήσει στον θάνατο έναν αθώο με το έτσι θέλω, η ταινία είναι κι ένα κλειστοφοβικό θρίλερ αγωνίας, με έναν αγώνα ενάντια στον χρόνο, το οποίο ξέρει να χρησιμοποιεί και το χιούμορ σε πολύ διακριτικές δόσεις και το μελόδραμα (το κοριτσάκι) όσο του πρέπει. Και ναι, το φινάλε φαίνεται βεβιασμένο και ίσως εύκολο, αλλά είναι εντέλει αυτό που επιτάσσει ο ουμανισμός: μέσα στο ικρίωμα βρίσκεται ζωή. Nice.
Η υπόθεση: Δεκαετία του 1960, Ιράν, επί τελευταίου Σάχη, αρκετά χρόνια πριν την κατάληψη της εξουσίας της χώρας από τους Χομεϊνήδες. Στη μέση του πουθενά, σε μια φυλακή που εκκενώνεται για να κατεδαφιστεί (μιας που στην περιοχή θα ανεγερθεί νέο αεροδρόμιο), ο ταγματάρχης Τζαχέντ φροντίζει ώστε όλα να γίνουν κατά πως πρέπει, χωρίς να υπάρξει καμία εκκρεμότητα. Να κυλήσει αυτή η ιδιάζουσα μετακόμιση χωρίς δυσάρεστες για εκείνον εκπλήξεις. Είναι ξεκάθαρα άνθρωπος που βάζει την καριέρα του πάνω από όλα, οπότε όταν ο ανώτερός του, τον ενημερώνει για την επικείμενη προαγωγή του, δεν μπορεί παρά να αισθάνεται δικαιωμένος και ενθουσιασμένος.
Σύντομα, ωστόσο, θα δει τα... γαλόνια του να κινδυνεύουν, όταν ένας θανατοποινίτης κρατούμενος εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Στην τελευταία καταμέτρηση των κρατουμένων, ο συγκεκριμένος απουσιάζει. Αρχικά, κάποια στοιχεία δείχνουν ότι έχει αποδράσει. Μήπως όμως βρίσκεται κρυμμένος κάπου μέσα στην παλιά φυλακή; Πού ακριβώς; Ο Τζαχέντ θα κάνει ό,τι μπορεί για να τον βρει. Δίπλα του, η δεσποινίς Καρίμι, μια όμορφη κοινωνική λειτουργός. Ο Τζαχέντ γοητεύεται από εκείνην, απογοητεύεται όμως όταν η δεσποινίς Καρίμι προσπαθεί να τον πείσει πως ο συγκεκριμένος θανατοποινίτης είναι αθώος...
Η άποψή μας: Τούτη η ιρανική ταινία διαφοροποιείται από τις ιρανικές ταινίες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην Ελλάδα, οι περισσότερες εκ των οποίων μας έρχονται μετά από την παρουσία τους σε διάφορα σεβαστά κινηματογραφικά φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Δεν διαφοροποιείται στην ουσία – διαφοροποιείται στην αισθητική. Και πάλι, αυτό που θα νιώσει ο θεατής παρακολουθώντας τούτη την ταινία είναι ωσάν να βλέπει μπροστά του μια διελκυστίνδα με ηθικό διακύβευμα.
Στο επίκεντρο της ταινίας, ο ταγματάρχης μας. Ένας άνθρωπος του καθήκοντος. Ένας άνθρωπος του νόμου και της τάξης. Ένας άνθρωπος καριέρας. Ένας άνθρωπος που θέλει να γίνονται όλα έτσι όπως πρέπει. Για εκείνον, το να βρει τον χαμένο θανατοποινίτη είναι ζήτημα ζωής και... θανάτου. Δεν του καίγεται καρφί αν ο θανατοποινίτης είναι άδικα καταδικασμένος για έναν φόνο που δεν διέπραξε, όπως συνεχώς του λέει η κοινωνική λειτουργός, όπως υποστηρίζει και η σύζυγος του θανατοποινίτη, που επισκέπτεται τη φυλακή για να ζητήσει έλεος, όπως αποκαλύπτει κι ένας συγχωριανός του θανατοποινίτη, η ψεύτικη μαρτυρία του οποίου είχε οδηγήσει τον άνθρωπο στη φυλακή, κατηγορούμενο για τη δολοφονία του αφεντικού του, την οποία δεν διέπραξε ποτέ. Ο Τζαχέντ το βλέπει όλο αυτό ως αποτυχία. Και δεν τη θέλει την αποτυχία. Με τίποτε. Άσε που κινδυνεύει και η προαγωγή του την οποία τόσο πολύ επιθυμούσε. Η ανθρωπιά του όμως; Θα βγει ποτέ στην επιφάνεια; Εδώ σας θέλω...
Αυτό που διαφοροποιεί λοιπόν τούτη την ταινία από τις υπόλοιπες ιρανικές που έχουμε δει είναι η αισθητική της. Κουβαλάει κάτι παλιακό, κάτι από παλιότερες δεκαετίες. Οι επιλογές στη διεύθυνση φωτογραφίας, στη μουσική, στο μοντάζ, στην τοποθέτηση της κάμερας, ακόμα και στην εμφάνιση των ηθοποιών, είναι πολύ χαρακτηριστικές. Να το πω αλλιώς: τούτη η ταινία γυρίστηκε για τον πολύ κόσμο στο Ιράν, όχι για το εξειδικευμένο κοινό των κινηματογραφικών φεστιβάλ. Όπως και να έχει, πάντως, είναι σαφέστατα μια αξιόλογη ταινία, ακριβώς επειδή θέτει τον θεατή μπροστά σε ηθικά διλήμματα, σε καταστάσεις πέρα από άσπρο και μαύρο. Ναι, είμαστε με το δίκιο (οι περισσότεροι τουλάχιστον) και ο διευθυντής της φυλακής παραείναι μονομανής, χωρίς να αφήνει μια στάλα αμφιβολίας να τον ταρακουνήσουν για λίγο, να σταθεί στην ουσία, να αναρωτηθεί: «γιατί ψάχνω να βρω έναν αθώο; γιατί τον οδηγώ με μαθηματική ακρίβεια στην αγχόνη;».
Κι όμως, η ταινία τον σκιαγραφεί ως μη αντιπαθητικό. Μέχρι και χιούμορ βρίσκει: ο άνθρωπος με το... σάλιο του τακτοποιεί τα φρύδια του, μιας που γοητεύεται από την κοινωνική λειτουργό – μια πολύ όμορφη η αλήθεια είναι Parinaz Izadyar! Κι εδώ υπάρχει διαφοροποίηση: τοποθετημένη στο παρελθόν, η ταινία δίνει την ευκαιρία στον σκηνοθέτη να παρουσιάσει μια γυναίκα, όμορφη, χωρίς να ακολουθεί το υπερσυντηριτικό dress code που πλέον επιβάλλει το θεοκρατικό καθεστώς των μουλάδων.
Από εκεί και πέρα, εκτός από μια παραβολή για το καθήκον και την ανθρωπιά, εκτός από έμμεση κριτική για τη θανατική ποινή, εκτός από κεκαλυμμένη επίθεση σε μια κοινωνία όπου κάποιος πλούσιος μπορεί ουσιαστικά να οδηγήσει στον θάνατο έναν αθώο με το έτσι θέλω, η ταινία είναι κι ένα κλειστοφοβικό θρίλερ αγωνίας, με έναν αγώνα ενάντια στον χρόνο, το οποίο ξέρει να χρησιμοποιεί και το χιούμορ σε πολύ διακριτικές δόσεις και το μελόδραμα (το κοριτσάκι) όσο του πρέπει. Και ναι, το φινάλε φαίνεται βεβιασμένο και ίσως εύκολο, αλλά είναι εντέλει αυτό που επιτάσσει ο ουμανισμός: μέσα στο ικρίωμα βρίσκεται ζωή. Nice.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5 Μαρτίου 2020 από την Neo Films!
1 σχόλια:
μόλις είδα την ταινία στην Τηλεόραση και μου αρεσε πολύ. με την κριτική σας φωτίσατε καλύτερα τα μηνύματα της ταινίας, αφού αποδώσατε εύστοχα την προσωπικότητα του πρωταγωνιστή της ταινίας και όλα γενικά τα μηνύματα για την εξουσία που κρατά με το φόβο τους υπηκόους της μέσα από τις εικόνες με τις λαβυρινδώδεις φυλακές της, τη θανατική ποινή που συμβολίζει η κρεμάλα ... όμως ότι κι αν κάνει η εξουσία δεν μπορεί να εξαφανίσει τον ανθρωπισμό που πάντα βρίσκει χαραμάδες για να εμφανιστεί και να νικήσει ακόμα.
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική