Κατηγορώ...!
του Roman Polanski. Με τους Jean Dujardin, Louis Garrel, Emmanuelle Seigner, Mathieu Amalric, Melvil Poupaud, Eric Ruf, Laurent Stocker, Michel Vuillermoz, Denis Podalydès, Wladimir Yordanoff, Didier Sandre, Grégory Gadebois, Vincent Grass, Hervé Pierre.
Μετρ, άλλο τα προσωπικά, άλλο τα επαγγελματικά!
του zerVo (@moviesltd) 
Η υπόθεση τραβάει από το μακρινό 1977, όταν ο Πολωνοεβραίος, διεθνώς αναγνωρισμένος και βραβευμένος, σκηνοθέτης Roman Polanski, ετών 43 τότε, βρέθηκε μπλεγμένος στην περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης της 13χρονης Samantha Gailey, κατά την διάρκεια φωτογράφησης για την επιθεώρηση μόδας της Vogue. Οι κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν βαρύτατες, του επιπέδου κακουργήματος, όπως του βιασμού με την χρήση ναρκωτικών ουσιών, της διαστροφής, του σοδομισμού, της αποπλάνησης ανηλίκου κάτω των 14 και της διακίνησης ψυχοτρόπων φαρμάκων. Εντέλει μετά από μια σύντομης διάρκειας δίκη, εκείνος θα κριθεί ένοχος και θα διαταχθεί από τις αρχές να περάσει ένα τρίμηνο στην ψυχιατρική κλινική, ώστε να εξεταστεί η κατάσταση του και να αποφασιστεί η τελική ποινή του. Προτού εκπνεύσει η περίοδος εγκλεισμού στο ίδρυμα, ο Polanski θα "παρεξηγήσει" την απόφαση και θα πάρει το ρίσκο να εγκαταλείψει τις ΗΠΑ, με one way ticket για να βρει την ελευθερία του στην Ευρώπη. Έκτοτε από τις αμερικάνικες αρχές θεωρείται φυγόδικος και καταζητείται, ενώ έχει εκδοθεί και διεθνές ένταλμα σύλληψης του, με τελεική απαίτηση της έκδοσης του στις Πολιτείες, αν σε κάποια φίλια χώρα τους, γίνει τσακωτός. Ο σκηνοθέτης για τον λόγο αυτό αποφεύγει να ταξιδεύει σε κράτη που τα έχουν καλά με την Αμερική, για να μην πέσει σε περαιτέρω περιπέτειες, όπως συνέβη μια δεκαετία πριν στα εδάφη της Ελβετίας.
Φυσικά επί 43 χρόνια, δεν έχει πάψει να διακηρύττει την (αμφισβητούμενη από ευρεία μάζα του κοινού) αθωότητα του, υποστηρίζοντας πως έχει πέσει θύμα κακοδικίας. Φτάνοντας μέχρι του σημείου, να ισιάσει την δική του περίπτωση, με την μεγαλύτερη δικαστική πλάνη στα παγκόσμια χρονικά. Υπερβολές Μετρ...
Γαλλία, 1894. Μετά από ένα συνοπτικών διαδικασιών στρατοδικείο, ο Αλσατός στην καταγωγή με Εβραϊκές ρίζες, Λοχαγός του στρατού και απόφοιτος του Πολυτεχνείου Άλφρεντ Ντρέυφους, θα κριθεί ομόφωνα ένοχος για εσχάτη προδοσία και θα οδηγηθεί να εκτίσει ποινή ισόβιας απομόνωσης στην Νήσο του Διαβόλου, ατόλη στις ανοιχτές θάλασσες της αποικίας της Γουιάνας. Ελάχιστους μήνες κατοπινά, ο υπεύθυνος και μεθοδιστής Συνταγματάρχης Ζορζ Πικάρ, θα αναλάβει την διοίκηση του, καταρημαγμένου, γραφείου πληροφοριών του στρατού, επιθυμώντας αποξαρχής να αναβαθμίσει την λειτουργία του.
Από τις πρώτες κιόλας στιγμές στην νέα του υπηρεσία, ο Πικάρ, μελετώντας τα άκρως απόρρητα και αδιάσειστα στοιχεία που θα φτάσουν στα χέρια του, θα καταλήξει, δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό στο συμπέρασμα πως ο Ντρέυφους είναι αθώος! Και πως αντί αυτού, την θέση του στην εξορία του Ατλαντικού θα έπρεπε να έχει πάρει ήδη ο αμφιβόλου ηθικής Ταγματάρχης του Πυροβολικού Φερδινάντ Εστερχάζι, που βάσει των δεδομένων έρχεται σε άμεση συνεργεία με τους Γερμανούς δίνοντας τους πληροφορίες για την ύπαρξη καινούργιων όπλων στο στράτευμα. Αρνούμενο να αποδεχτεί το σφάλμα του όμως, το γενικό Επιτελείο Στρατού, θα αντικρούσει το πόρισμα του Κολονέλου, δίνοντας του την διαταγή να αποκρύψει τα ευρήματα του και να μην υποκινήσει ενδεχόμενη αναψηλάφηση που πιθανότατα θα πλήξει το κύρος των Στρατηγών.
Πρόκειται λοιπόν για την στιγμή εκείνη, που στα τέλη του 19ου αιώνα χώρισε στα δύο ολάκερη την φραντσέζικη κοινωνία. Καθώς οι μισοί, οι πιο σκληροπυρηνικοί και συντηρητικοί βρέθηκαν να στηρίζουν τα υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού και την απόφαση τους, να τιμωρήσουν έναν κοινό κανάγια σαν τον Juif Λοχαγό, την ώρα που όλοι οι υπόλοιποι, οι πιο προοδευτικοί και ριζοσπάστες, υποκινούμενοι από την ορμή των δημοσιογράφων όπως την κατέγραψαν στις εφημερίδες της εποχής, αντιδρούσαν σθεναρά, υιοθετώντας το Δόγμα Πικάρ. τα πάντα, δε, τελεσιδίκησαν δώδεκα έτη κατοπινά, μετά από αναρίθμητα στρατοδικεία και μόνο με την παρέμβαση του Προέδρου της χώρας Λουμπέ, που δίδοντας χάρη στον Ντρέυφους, ουσιαστικά απέτρεψε τον εμφύλιο και προετοίμασε την χώρα για τον μεγάλο παγκόσμιο που βρισκόταν προ των πυλών.
Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που ο κινηματογράφος ασχολείται με την διαβόητη μηχανορραφία, καθώς πριν καν μπούμε στα 1900 δραματοποιημένες εκδοχές της ιστορίας, είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Στηριγμένες κατά κύριο λόγο στην έντονη αντίδραση της εφημερίδα Ορόρ του εκδότη και μετέπειτα Πρωθυπουργού, Ζορζ Κλεμανσό, που παίρνοντας θέση υπέρ του αδικημένου Ντρέυφους, δημοσίευσε στο εξώφυλλο της το πύρινο Κατηγορώ...! του κορυφαίου συγγραφέα Εμίλ Ζολά. Λόγος καταδικαστικός κατά των ένστολων και των διεφθαρμένων μεθόδων τους, αλλά και καυστικός κατά των εκδηλώσεων αντισημιτισμού, που το στράτευμα είχε οργανώσει με παρακρατικά συλλαλητήρια και αντιδημοκρατικές μαζώξεις.
Αυτή την φορά η αφήγηση της υπόθεσης γίνεται μέσα από τα μάτια ενός συνεσταλμένου, ακραίου πατριώτη και υπερήφανου στρατιωτικού, που από την μια στιγμή στην άλλη βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, να μάχεται με αμέτρητα εσωτερικά διλήμματα. Δεδηλωμένος αντισημίτης, ευχαριστημένος αρχικά που ένας από την αλληλέγγυα μεταξύ των μελών της φατρία, οδηγήθηκε στο μπουντρούμι, στην πορεία θα νιώσει προδομένος από τους ίδιους τους συντρόφους του, από το πόσο πρόχειρα έστησαν την παγίδα σε έναν αξιωματικό που δεν είχε την παραμικρή σχέση με την κατασκοπεία. Η προσέγγιση της προσωπικότητας του Πικάρ, συνθέτει και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της δομής του φιλμ, καθώς σταδιακά θα πέσει κι εκείνος θύμα του συστήματος, γνωρίζοντας λόγω "ανάρμοστης συμπεριφοράς" και "κατάχρησης εξουσίας" όλα τα κελιά των τρισάθλιων φυλακών της παρισινής πρωτεύουσας.
Εννοείται πως ξεχωριστό κομμάτι της έκφανσης του σεναρίου του Robert Harris, που στηρίζεται σε δικό του σύγγραμμα από το 2013, ορίζει η μήνη κατά των Εβραίων, πολύ καιρό πριν εκφραστεί στο Ολοκαύτωμα από την Ναζιστική ιδεολογία. Η επιμονή του Polanski στην απεικόνιση των διώξεων, δεν μοιάζει να συνάδει ιδιαίτερα με το γενικότερο σύνολο (παρότι υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι του στην πραγματικότητα) μιας και οι σκηνές των πογκρόμ δεν είναι ούτε σωστά υλοποιημένες. Μάλλον προς το προπαγανδιστικές τείνουν - και αυτό το λέει ένας από τους μεγαλύτερους υπέρμαχους του φίλιου έθνους του Ισραήλ - όταν για παράδειγμα, την στιγμή των ταραχών, πάνω στις τζαμαρίες των καταστημάτων εβραϊκής ιδιοκτησίας, γράφονται τα γνωστά συνθήματα, ελάχιστες στιγμές πριν εκείνες καταρρεύσουν από τον πετροπόλεμο. Ποιος ο λόγος της διπλής αυτής κατευθυντήριας γραμμής, μέσω της υπερβίαιης εικόνας? Το έπος του άλλωστε ο Roman το έστησε στον Πιανίστα όπου και αποθεώθηκε. Δεν μου κάθισε καλά το επίμονο μάτι του στην έχθρα του αστεριού του Δαυίδ.
Όπως επίσης όμορφα δεν αποδέχθηκα την παρουσία της Κυρίας του στην διανομή, σε έναν ρόλο (της συζύγου του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών και ερωμένης του Πικάρ) που ελάχιστα δένει με όλα τα υπόλοιπα. Κάπου προφανώς όφειλε να ταιριάξει και την σιτεμένη Seigner, που πέραν των δικών του ταινιών από τον καιρό των Μαύρων Φεγγαριών, παίζει κάπου στα αζήτητα. Σε πλήρη αντίθεση για να λέω την αλήθεια, με το συνολικό, κατά κύριο λόγο αρσενικό, κάστινγκ, εκεί από όπου κάνει παρέλαση η μισή εθνική Γαλλίας. Προεξάρχοντος του Οσκαρούχου Jean Dujardin, που αποδίδει με το γνώριμα γοητευτικό, αγέρωχο και ατσαλάκωτο στυλ του τον ενοχλημένο, από τις αρχές που για τόσα χρόνια υπηρέτησε, στρατιωτικό. Έξοχη για μια ακόμη φορά η ερμηνεία του Αρτίστα, που προσθέτει ακόμη έναν κρίκο στην άλυσο των υψηλού κύρους στάρινγκ στιγμών του. Οι πάντες γύρω του περιφέρονται ιδανικά, σαν σε μια χορογραφία εποχής που κυριαρχεί το άλικο χρώμα του πανταλονιού της στρατιωτικής στολής. Ο Poupaud ως άτυχος συνήγορος υπεράσπισης Λαμπορί, ο Amalric ως κακεντρεχής γραφολόγος, ο καταπληκτικός Gadebois ως ανήθικος υπασπιστής, οι Vuillermoz, Podalydes, Sandre ως συνωμότες εν ονόματι του στρατιωτικού νόμου, ο λιγοστού χρόνου επί σκηνής, σε σχέση με την ιστορία που κτίζεται πάνω του, αγνώριστος Louis Garrel ως Ντρέυφους.
Με όπλο του την βραδυφλεγή, σχεδόν υπνωτιστική καταχώρηση των δεδομένων, ο Polanski φτιάχνει ένα καθαρά προσωπικό του J' Accuse με διάθεση αλληγορίας, θέτοντας εαυτόν από πριν στο εδώλιο του άδικα κατηγορουμένου. Σύμφωνοι, βαδίζοντας ηλικιακά στα 87, μάλλον δεν έχει και ιδιαίτερο νόημα για την κοινωνία των σινεφίλ το μανιφέστο του, περί του αν κυνηγιέται δικαίως ή αδίκως από τα Γεράκια. Με καταπληκτική κινηματογράφηση και άριστη αναπαράσταση της περιόδου, σε τοποθεσίες προσεχτικά επιλεγμένες για να δείξουν απόλυτα ρεαλιστικές, ξετυλίγει τις βινιέτες του μυστηρίου, κατά τρόπο τέτοιο που παρασύρει τον θεατή στην αγωνία, έστω κι αν ο επίλογος της υπόθεσης είναι γνωστός τοις πάσι. Αποσπάσματα, κατά τόπους συγκλονιστικά - αποκορύφωμα η σιωπηλή, συννεφιασμένη εισαγωγική σεκάνς της ατιμωτικής καθαίρεσης - που αναδεικνύουν για ακόμη μια φορά το τεράστιο δημιουργικό μέγεθος του, ακόμη και υπερήλικα, Πολωνού. Ενός αληθινού τοτέμ, για να μην ξεχνιόμαστε, της Έβδομης Τέχνης.
Από τις πρώτες κιόλας στιγμές στην νέα του υπηρεσία, ο Πικάρ, μελετώντας τα άκρως απόρρητα και αδιάσειστα στοιχεία που θα φτάσουν στα χέρια του, θα καταλήξει, δίχως τον παραμικρό ενδοιασμό στο συμπέρασμα πως ο Ντρέυφους είναι αθώος! Και πως αντί αυτού, την θέση του στην εξορία του Ατλαντικού θα έπρεπε να έχει πάρει ήδη ο αμφιβόλου ηθικής Ταγματάρχης του Πυροβολικού Φερδινάντ Εστερχάζι, που βάσει των δεδομένων έρχεται σε άμεση συνεργεία με τους Γερμανούς δίνοντας τους πληροφορίες για την ύπαρξη καινούργιων όπλων στο στράτευμα. Αρνούμενο να αποδεχτεί το σφάλμα του όμως, το γενικό Επιτελείο Στρατού, θα αντικρούσει το πόρισμα του Κολονέλου, δίνοντας του την διαταγή να αποκρύψει τα ευρήματα του και να μην υποκινήσει ενδεχόμενη αναψηλάφηση που πιθανότατα θα πλήξει το κύρος των Στρατηγών.
Πρόκειται λοιπόν για την στιγμή εκείνη, που στα τέλη του 19ου αιώνα χώρισε στα δύο ολάκερη την φραντσέζικη κοινωνία. Καθώς οι μισοί, οι πιο σκληροπυρηνικοί και συντηρητικοί βρέθηκαν να στηρίζουν τα υψηλόβαθμα στελέχη του στρατού και την απόφαση τους, να τιμωρήσουν έναν κοινό κανάγια σαν τον Juif Λοχαγό, την ώρα που όλοι οι υπόλοιποι, οι πιο προοδευτικοί και ριζοσπάστες, υποκινούμενοι από την ορμή των δημοσιογράφων όπως την κατέγραψαν στις εφημερίδες της εποχής, αντιδρούσαν σθεναρά, υιοθετώντας το Δόγμα Πικάρ. τα πάντα, δε, τελεσιδίκησαν δώδεκα έτη κατοπινά, μετά από αναρίθμητα στρατοδικεία και μόνο με την παρέμβαση του Προέδρου της χώρας Λουμπέ, που δίδοντας χάρη στον Ντρέυφους, ουσιαστικά απέτρεψε τον εμφύλιο και προετοίμασε την χώρα για τον μεγάλο παγκόσμιο που βρισκόταν προ των πυλών.
Δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που ο κινηματογράφος ασχολείται με την διαβόητη μηχανορραφία, καθώς πριν καν μπούμε στα 1900 δραματοποιημένες εκδοχές της ιστορίας, είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Στηριγμένες κατά κύριο λόγο στην έντονη αντίδραση της εφημερίδα Ορόρ του εκδότη και μετέπειτα Πρωθυπουργού, Ζορζ Κλεμανσό, που παίρνοντας θέση υπέρ του αδικημένου Ντρέυφους, δημοσίευσε στο εξώφυλλο της το πύρινο Κατηγορώ...! του κορυφαίου συγγραφέα Εμίλ Ζολά. Λόγος καταδικαστικός κατά των ένστολων και των διεφθαρμένων μεθόδων τους, αλλά και καυστικός κατά των εκδηλώσεων αντισημιτισμού, που το στράτευμα είχε οργανώσει με παρακρατικά συλλαλητήρια και αντιδημοκρατικές μαζώξεις.
Αυτή την φορά η αφήγηση της υπόθεσης γίνεται μέσα από τα μάτια ενός συνεσταλμένου, ακραίου πατριώτη και υπερήφανου στρατιωτικού, που από την μια στιγμή στην άλλη βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, να μάχεται με αμέτρητα εσωτερικά διλήμματα. Δεδηλωμένος αντισημίτης, ευχαριστημένος αρχικά που ένας από την αλληλέγγυα μεταξύ των μελών της φατρία, οδηγήθηκε στο μπουντρούμι, στην πορεία θα νιώσει προδομένος από τους ίδιους τους συντρόφους του, από το πόσο πρόχειρα έστησαν την παγίδα σε έναν αξιωματικό που δεν είχε την παραμικρή σχέση με την κατασκοπεία. Η προσέγγιση της προσωπικότητας του Πικάρ, συνθέτει και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της δομής του φιλμ, καθώς σταδιακά θα πέσει κι εκείνος θύμα του συστήματος, γνωρίζοντας λόγω "ανάρμοστης συμπεριφοράς" και "κατάχρησης εξουσίας" όλα τα κελιά των τρισάθλιων φυλακών της παρισινής πρωτεύουσας.
Εννοείται πως ξεχωριστό κομμάτι της έκφανσης του σεναρίου του Robert Harris, που στηρίζεται σε δικό του σύγγραμμα από το 2013, ορίζει η μήνη κατά των Εβραίων, πολύ καιρό πριν εκφραστεί στο Ολοκαύτωμα από την Ναζιστική ιδεολογία. Η επιμονή του Polanski στην απεικόνιση των διώξεων, δεν μοιάζει να συνάδει ιδιαίτερα με το γενικότερο σύνολο (παρότι υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι του στην πραγματικότητα) μιας και οι σκηνές των πογκρόμ δεν είναι ούτε σωστά υλοποιημένες. Μάλλον προς το προπαγανδιστικές τείνουν - και αυτό το λέει ένας από τους μεγαλύτερους υπέρμαχους του φίλιου έθνους του Ισραήλ - όταν για παράδειγμα, την στιγμή των ταραχών, πάνω στις τζαμαρίες των καταστημάτων εβραϊκής ιδιοκτησίας, γράφονται τα γνωστά συνθήματα, ελάχιστες στιγμές πριν εκείνες καταρρεύσουν από τον πετροπόλεμο. Ποιος ο λόγος της διπλής αυτής κατευθυντήριας γραμμής, μέσω της υπερβίαιης εικόνας? Το έπος του άλλωστε ο Roman το έστησε στον Πιανίστα όπου και αποθεώθηκε. Δεν μου κάθισε καλά το επίμονο μάτι του στην έχθρα του αστεριού του Δαυίδ.
Όπως επίσης όμορφα δεν αποδέχθηκα την παρουσία της Κυρίας του στην διανομή, σε έναν ρόλο (της συζύγου του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών και ερωμένης του Πικάρ) που ελάχιστα δένει με όλα τα υπόλοιπα. Κάπου προφανώς όφειλε να ταιριάξει και την σιτεμένη Seigner, που πέραν των δικών του ταινιών από τον καιρό των Μαύρων Φεγγαριών, παίζει κάπου στα αζήτητα. Σε πλήρη αντίθεση για να λέω την αλήθεια, με το συνολικό, κατά κύριο λόγο αρσενικό, κάστινγκ, εκεί από όπου κάνει παρέλαση η μισή εθνική Γαλλίας. Προεξάρχοντος του Οσκαρούχου Jean Dujardin, που αποδίδει με το γνώριμα γοητευτικό, αγέρωχο και ατσαλάκωτο στυλ του τον ενοχλημένο, από τις αρχές που για τόσα χρόνια υπηρέτησε, στρατιωτικό. Έξοχη για μια ακόμη φορά η ερμηνεία του Αρτίστα, που προσθέτει ακόμη έναν κρίκο στην άλυσο των υψηλού κύρους στάρινγκ στιγμών του. Οι πάντες γύρω του περιφέρονται ιδανικά, σαν σε μια χορογραφία εποχής που κυριαρχεί το άλικο χρώμα του πανταλονιού της στρατιωτικής στολής. Ο Poupaud ως άτυχος συνήγορος υπεράσπισης Λαμπορί, ο Amalric ως κακεντρεχής γραφολόγος, ο καταπληκτικός Gadebois ως ανήθικος υπασπιστής, οι Vuillermoz, Podalydes, Sandre ως συνωμότες εν ονόματι του στρατιωτικού νόμου, ο λιγοστού χρόνου επί σκηνής, σε σχέση με την ιστορία που κτίζεται πάνω του, αγνώριστος Louis Garrel ως Ντρέυφους.
Με όπλο του την βραδυφλεγή, σχεδόν υπνωτιστική καταχώρηση των δεδομένων, ο Polanski φτιάχνει ένα καθαρά προσωπικό του J' Accuse με διάθεση αλληγορίας, θέτοντας εαυτόν από πριν στο εδώλιο του άδικα κατηγορουμένου. Σύμφωνοι, βαδίζοντας ηλικιακά στα 87, μάλλον δεν έχει και ιδιαίτερο νόημα για την κοινωνία των σινεφίλ το μανιφέστο του, περί του αν κυνηγιέται δικαίως ή αδίκως από τα Γεράκια. Με καταπληκτική κινηματογράφηση και άριστη αναπαράσταση της περιόδου, σε τοποθεσίες προσεχτικά επιλεγμένες για να δείξουν απόλυτα ρεαλιστικές, ξετυλίγει τις βινιέτες του μυστηρίου, κατά τρόπο τέτοιο που παρασύρει τον θεατή στην αγωνία, έστω κι αν ο επίλογος της υπόθεσης είναι γνωστός τοις πάσι. Αποσπάσματα, κατά τόπους συγκλονιστικά - αποκορύφωμα η σιωπηλή, συννεφιασμένη εισαγωγική σεκάνς της ατιμωτικής καθαίρεσης - που αναδεικνύουν για ακόμη μια φορά το τεράστιο δημιουργικό μέγεθος του, ακόμη και υπερήλικα, Πολωνού. Ενός αληθινού τοτέμ, για να μην ξεχνιόμαστε, της Έβδομης Τέχνης.
Στις δικές μας αίθουσες? Την 1η Ιανουαρίου 2020 από την Odeon!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική