Ένα ψηλό κορίτσι
του Kantemir Balagov. Με τους Viktoria Miroshnichenko, Vasilisa Perelygina, Konstantin Balakirev, Andrey Bykov.
Θα προχωράμε μαζί
του zerVo (@moviesltd) 
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες ένοπλες συρράξεις, κατά την διάρκεια του Δευτέρου Μεγάλου Πολέμου, οι γυναίκες κράτησαν ενεργότατο ρόλο, σε ένα σημαντικό ποσοστό μάλιστα των εθνικών τους στρατευμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις βέβαια, υπηρέτησαν σε πόστα το πλείστον βοηθητικά, διοικητικά ή νοσηλευτικά. Εξαίρεση αποτέλεσε η παρουσία τους στον Κόκκινο Στρατό, καθώς από τις συνολικά 800 χιλιάδες συντρόφισσες που ντύθηκαν στο χακί, το ένα τέταρτο εξ αυτών βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της μάχης. Με 89 εντέλει, μετά το πέρας των εχθροπραξιών, οι πιο πολλές πιλότοι, ελεύθεροι σκοπευτές, πολυβολητές ή αντάρτισσες, να λάβουν την ύψιστη τιμή, το παράσημο του ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης για την προσφορά τους στον αγώνα ενάντια στον Ναζισμό. Κακά τα ψέματα όμως, δεν έχει υπάρξει ποτέ πόλεμος, έστω και νικηφόρος στα κιτάπια, που να μην έχει αφήσει σημάδια στην ψυχή όσων συμμετείχαν σε αυτόν...
Λένινγκραντ πρώτο φθινόπωρο μετά τον πόλεμο. Έχοντας επιστρέψει από το μέτωπο, όπου εξέτισαν την θητεία τους ως οπλίτες, δύο νεαρές γυναίκες, εργάζονται ως νοσοκόμες στο κατάμεστο από βαρύτατα τραυματίες στρατιώτες, ίδρυμα της πόλης. Η Ίγια, γεμάτη ψυχικές πληγές από όσα βίωσε στα χαρακώματα, σε σημείο που να της προκαλούν ολιγόλεπτα κατατονικά σοκ, γύρισε νωρίτερα, κουβαλώντας μαζί της τον Πάσκα, τον τρίχρονο γιο της φίλης της Μάσα, πολεμίστριας που έφτασε μέχρι και να παρελάσει στο Βερολίνο.
Σε μια πόλη σχεδόν ισοπεδωμένη μετά την πολύμηνη πολιορκία της, οι δυο κοπέλες μάχονται πλέον να επιβιώσουν στις καινούργιες συνθήκες που έχει αποφέρει η ολοκληρωτική καταστροφή. Έχοντας πρωτίστως να αντιμετωπίσουν στην εργασιακή καθημερινότητα τους στο νοσοκομείο, καταστάσεις θλιβερές, τραγικές και μη αναστρέψιμες, δείχνουν εξαντλημένες από την υπερπροσπάθεια, για να μοιράσουν ελπίδα εκεί που δεν υπάρχει. Πόσο μάλλον να γεννήσουν καινούργιες προσδοκίες για εκείνες, ειδικά από την ώρα που η μοίρα θα τους δείξει το πιο σκληρό της πρόσωπο.
Μπλακ άουτ! Με μια τέτοια εικόνα κενής ενσυναίσθησης και έκφρασης προσώπου, ανοίγει την αυλαία του το έργο, ορίζοντας μας μονομιάς το μονοπάτι που θα ακολουθήσει στο εφεξής η αφήγηση. Η δίμετρη Καλαμιά του τίτλου, ανά στιγμές χάνει τον κόσμο, δεν υπάρχει πουθενά, δεν αντιλαμβάνεται το παραμικρό, μοιάζει αδύναμη ακόμη και να κρατηθεί στα πόδια της. Και τριγύρω της τα πάντα κινούνται κανονικότατα, αφού όλοι γνωρίζουν πως εντός ολίγου θα επανέλθει στα συγκαλά της, μόλις φύγει η κρίση, μόλις σιγάσει η υποτροπή. Μέχρι που το μπλόκο θα γυρίσει πάλι. Και ξανά. Και ξανά.
Σιμά της, πάντα και παντού, μέρα νύχτα, το άλλο της μισό, το συμπλήρωμα της, που ουσιαστικά της χρωστά χάρη, καθώς μετέφερε το σπλάχνο της από την κόλαση στην φαινομενική ηρεμία των μετόπισθεν. Ζουν μαζί σε ένα φτωχικό δωμάτιο, χωρίς ανέσεις, άλλωστε η ανέχεια δεν τους αφήνει και πολλά περιθώρια. Πολυτέλεια θα είναι γι αυτές ένα μήλο, δυο πορτοκάλια, ένα πάκο τσιγάρα, που έτσι κι αλλιώς θα τα μοιραστούν με τους τσακισμένους φαντάρους, που κείτονται στο κρεβάτι του πόνου, ανάπηροι, παραπληγικοί, παράλυτοι, απελπισμένοι.
Δύσκολη η αποστολή να στήσεις έστω και μυθοπλαστικά στο εκράν έναν κόσμο που μόλις άφησε πίσω του τον όλεθρο και τον ανείπωτο πόνο. Στηριγμένος στο βιβλίο της Svetlana Alexievich "Ο Πόλεμος δεν έχει το πρόσωπο γυναίκας", ο ούτε καλά καλά τριάντα χρόνων Ρώσος σκηνοθέτης Kantemir Balagov, δεν μοιάζει να φοβάται και αποδέχεται την πρόκληση. Και πραγματικά με μεθοδικότητα και πυγμή δίνει τον καλύτερο του εαυτό σε κάθε απαιτητικό τομέα. Στο δέσιμο μιας αργόσυρτης πλοκής, που έχει στο επίκεντρο της τον δεσμό των κοριτσιών, στο κτίσιμο ενός περιβάλλοντος που όσο θλιμμένο δείχνει, άλλο τόσο αισιόδοξο επιβάλλεται να νοηθεί, στην καταγραφή των κεντρικών νοημάτων, που σκοπό τους έχουν να αναδείξουν το αντιπολεμικό φρόνημα.
Και θέτοντας στον καμβά του μάλιστα, δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες. Από την μια την μελαγχολική Ίγια (η θεά των διακοσίων πόντων Viktoria Miroshnichenko), που μπορεί να μοιάζει εύθραυστη, την οργή που κρύβει μέσα της όμως αλίμονο όποιος την προκαλέσει. Και την εξωστρεφή απεναντίας Μάσα (η πιο γήινη Vasilisa Perelygina), που δείχνει άτρωτη, αλλά οι χαρακιές εντός της, δεν την αφήνουν να αναπνεύσει ελεύθερα. Πανίσχυρος κόμπος, συμπληρωματικός, ευαίσθητος και γεμάτος πάθος, που δεν δείχνει στην πορεία να σκιάζεται από αντιξοότητες, ούτε να έχει την ανάγκη του περίγυρου, σηκώνοντας στο φινάλε το πλακάτ της ανεξάρτητης θηλυκής αλληλεγγύης: Θα προχωράμε μαζί!
Φαινομενικά μοιάζει με mission impossible να καταφέρει κανείς να αναβιώσει το κλίμα της εποχής, δημιουργώντας στο φόντο το βομβαρδισμένο Λένινγκραντ του 45. Όχι για έναν άριστο μαθητή του Sokurov όμως, που δίνει σημασία και στην παραμικρή λεπτομέρεια, στα γρατσουνισμένα μεταλλικά βαγόνια του τραμ, στις ντεμοντέ ταπετσαρίες των τοίχων, στα νοσοκομειακά υλικά της εποχής, ακόμη και στα ντυσίματα όλων όσων διαβαίνουν τα, trade mark μιας ανατολικοευρωπαικής πόλης, καλντερίμια. Μέλημα του δεξιοτέχνη, μέσα από την περιρρέουσα θλίψη, να βγάλει αναζωογονητική πνοή, εξού και τα εντέχνως θολωμένα του πλάνα, δεν διακρίνονται από μουντάδα, αλλά από πρωτόγνωρη πολυχρωμία. Με δύο βαψίματα κυρίαρχα, το ισχύον κόκκινο και το ελπιδοφόρο πράσινο, που το υποκαθιστά. Εκ του ασφαλούς, καθαρόαιμα πολιτικό εδώ το μήνυμα του καλού παιδιού Balagov και ουχί σοσιολογικό. Και που αντάμα με την υπόδειξη των μοναδικών προνομιούχων της γειτονιάς (εννοείται οι αξιωματούχοι του κόμματος) απαγγέλλει το ποίημα, που θα τον κάνει αρεστό στο παρόν καθεστώς, σε βαθμό που εκείνο, να του δείχνει την άγουσα για την ρωσική εκπροσώπηση στα Όσκαρς. Quid pro quo δηλαδή.
Εξαιρουμένης της λογικής απορίας / κενού, αμέσως μετά το συμβάν που στιγματίζει το στόρι (δεν το αποκαλύπτω, αλλά δεν είναι και δύσκολο κανείς να το φανταστεί) όπου η αντίδραση στην σπαρακτική απώλεια δεν διαρκεί, ανεξήγητα, όποιον εφιάλτη κι αν αντάμωσαν οι δυο στο μέτωπο, ούτε τρία δευτερόλεπτα, το σενάριο έκτοτε δείχνει σφιχτοδεμένο και σωστά μελετημένο στις δόσεις δράματος και αγωνίας. Η Σοβιετικής καλλιτεχνικής κληρονομιάς δημιουργία, αποσπά πανεύκολα τον έπαινο στην οργάνωση της παραγωγής και στην διεύθυνση της φωτογραφίας, πετυχαίνοντας τελικά να αναδείξει μέσα από σεκάνς συγκλονισμού (κορυφαία εκείνη της ευθανασίας) το πλήρες μέγεθος της ζημιάς που μπορεί να προκαλέσει το υπέρτατο των δεινών. Έστω κι αν οι εμμονές με την παλιά τάξη πραγμάτων, που κατέστησε την (ομόσπονδη κιόλας, όχι μόνο ένα κομματάκι της) χώρα πρώτη των πρώτων, σε οποιονδήποτε τομέα, επιστήμη, πολιτισμό, κοινωνία, είναι πάγιες και συνεχείς. Θα προέτρεπα δε, τον νεαρό Kantemir στην επόμενη, τρίτη ταινία του, να επιχειρήσει να μας ζωγραφίσει μια αντιδιαστολή του "ολιγαρχικού" χθες, με το "φιλελεύθερο" απόψε. Αυτή προφανώς και θα είναι κομεντί...
Σε μια πόλη σχεδόν ισοπεδωμένη μετά την πολύμηνη πολιορκία της, οι δυο κοπέλες μάχονται πλέον να επιβιώσουν στις καινούργιες συνθήκες που έχει αποφέρει η ολοκληρωτική καταστροφή. Έχοντας πρωτίστως να αντιμετωπίσουν στην εργασιακή καθημερινότητα τους στο νοσοκομείο, καταστάσεις θλιβερές, τραγικές και μη αναστρέψιμες, δείχνουν εξαντλημένες από την υπερπροσπάθεια, για να μοιράσουν ελπίδα εκεί που δεν υπάρχει. Πόσο μάλλον να γεννήσουν καινούργιες προσδοκίες για εκείνες, ειδικά από την ώρα που η μοίρα θα τους δείξει το πιο σκληρό της πρόσωπο.
Μπλακ άουτ! Με μια τέτοια εικόνα κενής ενσυναίσθησης και έκφρασης προσώπου, ανοίγει την αυλαία του το έργο, ορίζοντας μας μονομιάς το μονοπάτι που θα ακολουθήσει στο εφεξής η αφήγηση. Η δίμετρη Καλαμιά του τίτλου, ανά στιγμές χάνει τον κόσμο, δεν υπάρχει πουθενά, δεν αντιλαμβάνεται το παραμικρό, μοιάζει αδύναμη ακόμη και να κρατηθεί στα πόδια της. Και τριγύρω της τα πάντα κινούνται κανονικότατα, αφού όλοι γνωρίζουν πως εντός ολίγου θα επανέλθει στα συγκαλά της, μόλις φύγει η κρίση, μόλις σιγάσει η υποτροπή. Μέχρι που το μπλόκο θα γυρίσει πάλι. Και ξανά. Και ξανά.
Σιμά της, πάντα και παντού, μέρα νύχτα, το άλλο της μισό, το συμπλήρωμα της, που ουσιαστικά της χρωστά χάρη, καθώς μετέφερε το σπλάχνο της από την κόλαση στην φαινομενική ηρεμία των μετόπισθεν. Ζουν μαζί σε ένα φτωχικό δωμάτιο, χωρίς ανέσεις, άλλωστε η ανέχεια δεν τους αφήνει και πολλά περιθώρια. Πολυτέλεια θα είναι γι αυτές ένα μήλο, δυο πορτοκάλια, ένα πάκο τσιγάρα, που έτσι κι αλλιώς θα τα μοιραστούν με τους τσακισμένους φαντάρους, που κείτονται στο κρεβάτι του πόνου, ανάπηροι, παραπληγικοί, παράλυτοι, απελπισμένοι.
Δύσκολη η αποστολή να στήσεις έστω και μυθοπλαστικά στο εκράν έναν κόσμο που μόλις άφησε πίσω του τον όλεθρο και τον ανείπωτο πόνο. Στηριγμένος στο βιβλίο της Svetlana Alexievich "Ο Πόλεμος δεν έχει το πρόσωπο γυναίκας", ο ούτε καλά καλά τριάντα χρόνων Ρώσος σκηνοθέτης Kantemir Balagov, δεν μοιάζει να φοβάται και αποδέχεται την πρόκληση. Και πραγματικά με μεθοδικότητα και πυγμή δίνει τον καλύτερο του εαυτό σε κάθε απαιτητικό τομέα. Στο δέσιμο μιας αργόσυρτης πλοκής, που έχει στο επίκεντρο της τον δεσμό των κοριτσιών, στο κτίσιμο ενός περιβάλλοντος που όσο θλιμμένο δείχνει, άλλο τόσο αισιόδοξο επιβάλλεται να νοηθεί, στην καταγραφή των κεντρικών νοημάτων, που σκοπό τους έχουν να αναδείξουν το αντιπολεμικό φρόνημα.
Και θέτοντας στον καμβά του μάλιστα, δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες. Από την μια την μελαγχολική Ίγια (η θεά των διακοσίων πόντων Viktoria Miroshnichenko), που μπορεί να μοιάζει εύθραυστη, την οργή που κρύβει μέσα της όμως αλίμονο όποιος την προκαλέσει. Και την εξωστρεφή απεναντίας Μάσα (η πιο γήινη Vasilisa Perelygina), που δείχνει άτρωτη, αλλά οι χαρακιές εντός της, δεν την αφήνουν να αναπνεύσει ελεύθερα. Πανίσχυρος κόμπος, συμπληρωματικός, ευαίσθητος και γεμάτος πάθος, που δεν δείχνει στην πορεία να σκιάζεται από αντιξοότητες, ούτε να έχει την ανάγκη του περίγυρου, σηκώνοντας στο φινάλε το πλακάτ της ανεξάρτητης θηλυκής αλληλεγγύης: Θα προχωράμε μαζί!
Φαινομενικά μοιάζει με mission impossible να καταφέρει κανείς να αναβιώσει το κλίμα της εποχής, δημιουργώντας στο φόντο το βομβαρδισμένο Λένινγκραντ του 45. Όχι για έναν άριστο μαθητή του Sokurov όμως, που δίνει σημασία και στην παραμικρή λεπτομέρεια, στα γρατσουνισμένα μεταλλικά βαγόνια του τραμ, στις ντεμοντέ ταπετσαρίες των τοίχων, στα νοσοκομειακά υλικά της εποχής, ακόμη και στα ντυσίματα όλων όσων διαβαίνουν τα, trade mark μιας ανατολικοευρωπαικής πόλης, καλντερίμια. Μέλημα του δεξιοτέχνη, μέσα από την περιρρέουσα θλίψη, να βγάλει αναζωογονητική πνοή, εξού και τα εντέχνως θολωμένα του πλάνα, δεν διακρίνονται από μουντάδα, αλλά από πρωτόγνωρη πολυχρωμία. Με δύο βαψίματα κυρίαρχα, το ισχύον κόκκινο και το ελπιδοφόρο πράσινο, που το υποκαθιστά. Εκ του ασφαλούς, καθαρόαιμα πολιτικό εδώ το μήνυμα του καλού παιδιού Balagov και ουχί σοσιολογικό. Και που αντάμα με την υπόδειξη των μοναδικών προνομιούχων της γειτονιάς (εννοείται οι αξιωματούχοι του κόμματος) απαγγέλλει το ποίημα, που θα τον κάνει αρεστό στο παρόν καθεστώς, σε βαθμό που εκείνο, να του δείχνει την άγουσα για την ρωσική εκπροσώπηση στα Όσκαρς. Quid pro quo δηλαδή.
Εξαιρουμένης της λογικής απορίας / κενού, αμέσως μετά το συμβάν που στιγματίζει το στόρι (δεν το αποκαλύπτω, αλλά δεν είναι και δύσκολο κανείς να το φανταστεί) όπου η αντίδραση στην σπαρακτική απώλεια δεν διαρκεί, ανεξήγητα, όποιον εφιάλτη κι αν αντάμωσαν οι δυο στο μέτωπο, ούτε τρία δευτερόλεπτα, το σενάριο έκτοτε δείχνει σφιχτοδεμένο και σωστά μελετημένο στις δόσεις δράματος και αγωνίας. Η Σοβιετικής καλλιτεχνικής κληρονομιάς δημιουργία, αποσπά πανεύκολα τον έπαινο στην οργάνωση της παραγωγής και στην διεύθυνση της φωτογραφίας, πετυχαίνοντας τελικά να αναδείξει μέσα από σεκάνς συγκλονισμού (κορυφαία εκείνη της ευθανασίας) το πλήρες μέγεθος της ζημιάς που μπορεί να προκαλέσει το υπέρτατο των δεινών. Έστω κι αν οι εμμονές με την παλιά τάξη πραγμάτων, που κατέστησε την (ομόσπονδη κιόλας, όχι μόνο ένα κομματάκι της) χώρα πρώτη των πρώτων, σε οποιονδήποτε τομέα, επιστήμη, πολιτισμό, κοινωνία, είναι πάγιες και συνεχείς. Θα προέτρεπα δε, τον νεαρό Kantemir στην επόμενη, τρίτη ταινία του, να επιχειρήσει να μας ζωγραφίσει μια αντιδιαστολή του "ολιγαρχικού" χθες, με το "φιλελεύθερο" απόψε. Αυτή προφανώς και θα είναι κομεντί...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 9 Ιανουαρίου 2020 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική