Η Αντιπροσωπεία
της Bujar Alimani. Με τους Viktor Zhusti, Xhevdet Ferri, Ndriçim Xhepa, Richard Sammel, Kasem Hoxha.
«Σαν βγω απ' αυτήν τη φυλακή»
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
«Αλβανοί να ντουφεκάνε Αλβανούς;»
Ο Bujar Alimani γεννήθηκε το 1969 στο Πάτος της Αλβανίας. Σπούδασε Ζωγραφική και Σκηνοθεσία Θεάτρου στην Ακαδημία Καλών Τεχνών των Τιράνων. Το 1992 μετανάστευσε στην Ελλάδα, όπου και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε αρκετές ελληνικές ταινίες. Το 2011 γύρισε την «Αμνηστία», την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Η «Αμνηστία» ήταν η πρώτη αλβανική ταινία που έλαβε χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό ταμείο Eurimages. Επίσης, ήταν η πρώτη επίσημη συμμετοχή της Αλβανίας στην Berlinale, όπου προβλήθηκε στο τμήμα Forum κι απέσπασε το βραβείο CICAE. Η δεύτερη ταινία του, με τίτλο «Krom» –μια συμπαραγωγή ανάμεσα στην Αλβανία, το Κόσοβο, τη Γερμανία και την Ελλάδα – προβλήθηκε σε πολλά φεστιβάλ ανά την υφήλιο.
Τούτη, η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του, Η Αντιπροσωπεία (Delegacioni), έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο περσινό φεστιβάλ της Βαρσοβίας, όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας το Μέγα Βραβείο και το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής. Από εκεί και πέρα έλαβε μέρος σε διάφορα άλλα φεστιβάλ, ανάμεσά τους και το περσινό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου συμμετείχε στο τμήμα «Ανοιχτοί Ορίζοντες».
Η υπόθεση: Οκτώβριος 1990, Αλβανία. Πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Εμβέρ Χότζα και το ιδιότυπο κομουνιστικό καθεστώς συνεχίζει να ελέγχει την εξουσία στη χώρα απολυταρχικά. Φαίνεται όμως πως επιχειρούνται κάποια πρώτα βήματα εκδημοκρατισμού. Ή τουλάχιστον αυτή είναι η εικόνα που θέλει να δώσει το καθεστώς προς τα έξω. Μια αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισκέπτεται τα Τίρανα προκειμένου τα μέλη της να διερευνήσουν τυχόν καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων... Ο Λέο είναι εδώ και 16 χρόνια πολιτικός κρατούμενος. Τη μέρα της επίσκεψης της αντιπροσωπείας τον ξυρίζουν, τον περιποιούνται και ετοιμάζονται να τον στείλουν οδικώς από την απόμακρη, ορεινή φυλακή του, στα Τίρανα.
Για κάποιον λόγο είναι σημαντικός για τη συνάντηση με την αντιπροσωπεία από την Ευρώπη. Όμως, το αυτοκίνητο που τον μεταφέρει, τα «φτύνει» στη μέση της διαδρομής. Χρειάζεται άμεσα επισκευή για να μπορέσει να κινηθεί ξανά. Η επικοινωνία με τα κεντρικά είναι δύσκολη. Ο επικεφαλής της μικρής κομματικής ομάδας που προϊσταται της μεταφοράς, προσπαθεί να είναι φιλικός με τον Λέο: είναι φανερό πως το καθεστώς τον χρειάζεται. Το δεξί του χέρι, όμως, ο Ασλάν, είναι κομματόσκυλο και μισεί βαθιά τον πολιτικό κρατούμενο. Οπότε, ότι είναι να πάει στραβά σε αυτήν την παράξενη «εκδρομή», θα πάει. Και η κατάληξη δεν θα είναι η επιθυμητή. Για κανέναν...
Η άποψή μας: Θυμάμαι την πρώτη πρώτη ταινία που γύρισε ποτέ ο Alimani, το φοβερό και τρομερό μικρού μήκους «Υγραέριο». Σε σκάρτα 20 λεπτά κατόρθωσε να συλλάβει την απελπισία ενός άνδρα στην Αθήνα, ο οποίος έχει να φροντίσει ένα παιδί με ειδικές δεξιότητες (που λένε και οι πολιτικά ορθοί) ενώ παράλληλα καλείται να αντιμετωπίσει τον χωρισμό του, τη φτώχεια του, το κρύο και την ανεργία. Στριμωγμένος στο καναβάτσο, δεν έχει παρά μόνον μία επιλογή: διαφυγή. Με υγραέριο... Από τότε μου έκανε εντύπωση η αφηγηματική του λιτότητα. Το γεγονός ότι δεν πλατειάζει. Το ότι κατορθώνει να πει πολλά και ενδιαφέροντα χωρίς να καταλήγει σε ακατάσχετους και άνευ... λόγου και αιτίας βερμπαλισμούς.
Και τούτη του η ταινία έχει (πέρα όλων των άλλων αρετών της) και τη συγκεκριμένη. Σε 77 λεπτά (!!!) παρακολουθείς μια πληρέστατη και χορταστική ιστορία, χωρίς να έχει παραληφθεί τίποτα. Και το καταπληκτικό είναι πως βρίσκει χώρο και για ανάσες στην κινηματογραφική του αφήγηση ο σκηνοθέτης. Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο: ενώ αυτά που αναφέρει είναι εντελώς σοβαρά, από μια συγκεκριμένη σκοπιά μπορεί να το δει κάποιος όλο αυτό ως κατάμαυρη κωμωδία! Πολύ έξυπνα το σενάριο μας αποκρύπτει γιατί είναι τόσο σημαντικός ο φυλακισμένος πολιτικός κρατούμενος – πρώην καθηγητής και το αποκαλύπτει προς το φινάλε. Και παρά το γεγονός ότι είμαστε σποϊλεράδες, εδώ θα αποφύγουμε να αποκαλύψουμε το λόγο, γιατί και σασπένς διαθέτει η ταινία, και δεν θέλουμε να σας χαλάσουμε την κινηματογραφική απόλαυση (σημείωση: όχι ότι τις άλλες φορές επιδιώκουμε κάτι τέτοιο, έτσι;).
Ας πούμε πάντως πως το παιχνίδι παίζεται με τέτοιον τρόπο ώστε, υπό προϋποθέσεις, και το καθεστώς να βγει κερδισμένο και ο φυλακισμένος να έχει την ευκαιρία να απελευθερωθεί. Το σκηνικό πχ με τη μητέρα του καθηγητή, το ψεύτικο σπίτι που έχει στήσει το καθεστώς, με τις κορνίζες και διάφορα προσωπικά αντικείμενα του πολιτικού κρατούμενου, είναι τρομερό! Μόνο που ο γάτος πολιτικός κρατούμενος σύντομα αντιλαμβάνεται πως κάποιον λάκκο έχει η φάβα. Και αρνείται να παίξει το παιχνίδι. Και δεν είναι ο μόνος: στον αντίποδά του, αρνείται να παίξει το «στημένο» παιχνίδι και ο Ασλάν. Ο Ασλάν είναι απόλυτα αφοσιωμένος στο καθεστώς, με τέτοια λατρεία όπως κάποιοι μεσήλικες (και βάλε) πασοκτσήδες με το παλιό ΠΑ.ΣΟ.Κ. το ορθόδοξο! Ρατσιστής, σεξιστής, πωρωμένος, δεν βλέπει τίποτε άλλο εκτός από αυτό που θέλει το κόμμα. Μέχρι και την κόρη του αποκηρύσσει!
Η λεκτική του κόντρα με τον καθηγητή, εκεί, δίπλα στο ποτάμι, είναι όλα τα λεφτά. Μια κόντρα με άσχημη κατάληξη. Και μια κόντρα στην οποία ο καθηγητής δίνει τον ατάκα η οποία λειτουργεί ως καταλύτης για ό,τι ακολουθήσει από εκεί και πέρα: «Εγώ δεν είμαι φυλακισμένος. Εσύ είσαι». Η ταινία, πέρα από κάθε προσδοκία, είναι πάρα πολύ καλή. Διαθέτει αναμφισβήτητη ποιότητα. Οι ερμηνείες είναι σπουδαίες όλες τους, η καταγραφή της τότε πραγματικότητας της Αλβανίας γίνεται με τρόπο απολύτως ρεαλιστικό, σκηνοθεσία, μοντάζ, φωτογραφία, όλα πιάνουν υψηλές επιδόσεις. Όπως δήλωσε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης: «Αφαίρεσα τα έντονα χρώματα και κράτησα το γκρι και το καφέ που αντικατοπτρίζουν τις ζωές μας εκείνα τα άχρωμα χρόνια. Απέφυγα τα κοντινά πλάνα. Ήθελα να συμπεριλάβω όλους τους χαρακτήρες στα πλάνα και να τονίσω ότι δεν ήταν υπεύθυνο ένα άτομο αλλά ολόκληρος ο πληθυσμός που επέτρεψε σε μια τέτοια εγκληματική δικτατορία να ευδοκιμήσει ανεμπόδιστα».
Σαν να λέμε, έκανε κάτι σαν τη δική του «Οι ζωές των άλλων» ο σκηνοθέτης. Και δεν θα ξεστρατίσω για να μιλήσω για την ιδεολογική ταυτότητα της ταινίας. Αλλού παπά ευαγγέλιο αυτό. Το θέμα είναι πως αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία από τη γείτονα χώρα από τη μια, που δεν υπάρχει περίπτωση να δει κάποιος Έλληνας θεατής από την άλλη! Ούτε και οι Αλβανοί που ζουν στην Ελλάδα θα πάνε να τη δούνε την ταινία. Και είναι κρίμα. Γιατί, πέρα από ιδεολογίες και κόντρες, κινηματογραφικά μιλάμε για δυνατό σινεμά. Κι αυτό είναι που πάντα έχει τη μεγαλύτερη σημασία.
Η υπόθεση: Οκτώβριος 1990, Αλβανία. Πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Εμβέρ Χότζα και το ιδιότυπο κομουνιστικό καθεστώς συνεχίζει να ελέγχει την εξουσία στη χώρα απολυταρχικά. Φαίνεται όμως πως επιχειρούνται κάποια πρώτα βήματα εκδημοκρατισμού. Ή τουλάχιστον αυτή είναι η εικόνα που θέλει να δώσει το καθεστώς προς τα έξω. Μια αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισκέπτεται τα Τίρανα προκειμένου τα μέλη της να διερευνήσουν τυχόν καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων... Ο Λέο είναι εδώ και 16 χρόνια πολιτικός κρατούμενος. Τη μέρα της επίσκεψης της αντιπροσωπείας τον ξυρίζουν, τον περιποιούνται και ετοιμάζονται να τον στείλουν οδικώς από την απόμακρη, ορεινή φυλακή του, στα Τίρανα.
Για κάποιον λόγο είναι σημαντικός για τη συνάντηση με την αντιπροσωπεία από την Ευρώπη. Όμως, το αυτοκίνητο που τον μεταφέρει, τα «φτύνει» στη μέση της διαδρομής. Χρειάζεται άμεσα επισκευή για να μπορέσει να κινηθεί ξανά. Η επικοινωνία με τα κεντρικά είναι δύσκολη. Ο επικεφαλής της μικρής κομματικής ομάδας που προϊσταται της μεταφοράς, προσπαθεί να είναι φιλικός με τον Λέο: είναι φανερό πως το καθεστώς τον χρειάζεται. Το δεξί του χέρι, όμως, ο Ασλάν, είναι κομματόσκυλο και μισεί βαθιά τον πολιτικό κρατούμενο. Οπότε, ότι είναι να πάει στραβά σε αυτήν την παράξενη «εκδρομή», θα πάει. Και η κατάληξη δεν θα είναι η επιθυμητή. Για κανέναν...
Η άποψή μας: Θυμάμαι την πρώτη πρώτη ταινία που γύρισε ποτέ ο Alimani, το φοβερό και τρομερό μικρού μήκους «Υγραέριο». Σε σκάρτα 20 λεπτά κατόρθωσε να συλλάβει την απελπισία ενός άνδρα στην Αθήνα, ο οποίος έχει να φροντίσει ένα παιδί με ειδικές δεξιότητες (που λένε και οι πολιτικά ορθοί) ενώ παράλληλα καλείται να αντιμετωπίσει τον χωρισμό του, τη φτώχεια του, το κρύο και την ανεργία. Στριμωγμένος στο καναβάτσο, δεν έχει παρά μόνον μία επιλογή: διαφυγή. Με υγραέριο... Από τότε μου έκανε εντύπωση η αφηγηματική του λιτότητα. Το γεγονός ότι δεν πλατειάζει. Το ότι κατορθώνει να πει πολλά και ενδιαφέροντα χωρίς να καταλήγει σε ακατάσχετους και άνευ... λόγου και αιτίας βερμπαλισμούς.
Και τούτη του η ταινία έχει (πέρα όλων των άλλων αρετών της) και τη συγκεκριμένη. Σε 77 λεπτά (!!!) παρακολουθείς μια πληρέστατη και χορταστική ιστορία, χωρίς να έχει παραληφθεί τίποτα. Και το καταπληκτικό είναι πως βρίσκει χώρο και για ανάσες στην κινηματογραφική του αφήγηση ο σκηνοθέτης. Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον στοιχείο: ενώ αυτά που αναφέρει είναι εντελώς σοβαρά, από μια συγκεκριμένη σκοπιά μπορεί να το δει κάποιος όλο αυτό ως κατάμαυρη κωμωδία! Πολύ έξυπνα το σενάριο μας αποκρύπτει γιατί είναι τόσο σημαντικός ο φυλακισμένος πολιτικός κρατούμενος – πρώην καθηγητής και το αποκαλύπτει προς το φινάλε. Και παρά το γεγονός ότι είμαστε σποϊλεράδες, εδώ θα αποφύγουμε να αποκαλύψουμε το λόγο, γιατί και σασπένς διαθέτει η ταινία, και δεν θέλουμε να σας χαλάσουμε την κινηματογραφική απόλαυση (σημείωση: όχι ότι τις άλλες φορές επιδιώκουμε κάτι τέτοιο, έτσι;).
Ας πούμε πάντως πως το παιχνίδι παίζεται με τέτοιον τρόπο ώστε, υπό προϋποθέσεις, και το καθεστώς να βγει κερδισμένο και ο φυλακισμένος να έχει την ευκαιρία να απελευθερωθεί. Το σκηνικό πχ με τη μητέρα του καθηγητή, το ψεύτικο σπίτι που έχει στήσει το καθεστώς, με τις κορνίζες και διάφορα προσωπικά αντικείμενα του πολιτικού κρατούμενου, είναι τρομερό! Μόνο που ο γάτος πολιτικός κρατούμενος σύντομα αντιλαμβάνεται πως κάποιον λάκκο έχει η φάβα. Και αρνείται να παίξει το παιχνίδι. Και δεν είναι ο μόνος: στον αντίποδά του, αρνείται να παίξει το «στημένο» παιχνίδι και ο Ασλάν. Ο Ασλάν είναι απόλυτα αφοσιωμένος στο καθεστώς, με τέτοια λατρεία όπως κάποιοι μεσήλικες (και βάλε) πασοκτσήδες με το παλιό ΠΑ.ΣΟ.Κ. το ορθόδοξο! Ρατσιστής, σεξιστής, πωρωμένος, δεν βλέπει τίποτε άλλο εκτός από αυτό που θέλει το κόμμα. Μέχρι και την κόρη του αποκηρύσσει!
Η λεκτική του κόντρα με τον καθηγητή, εκεί, δίπλα στο ποτάμι, είναι όλα τα λεφτά. Μια κόντρα με άσχημη κατάληξη. Και μια κόντρα στην οποία ο καθηγητής δίνει τον ατάκα η οποία λειτουργεί ως καταλύτης για ό,τι ακολουθήσει από εκεί και πέρα: «Εγώ δεν είμαι φυλακισμένος. Εσύ είσαι». Η ταινία, πέρα από κάθε προσδοκία, είναι πάρα πολύ καλή. Διαθέτει αναμφισβήτητη ποιότητα. Οι ερμηνείες είναι σπουδαίες όλες τους, η καταγραφή της τότε πραγματικότητας της Αλβανίας γίνεται με τρόπο απολύτως ρεαλιστικό, σκηνοθεσία, μοντάζ, φωτογραφία, όλα πιάνουν υψηλές επιδόσεις. Όπως δήλωσε και ο ίδιος ο σκηνοθέτης: «Αφαίρεσα τα έντονα χρώματα και κράτησα το γκρι και το καφέ που αντικατοπτρίζουν τις ζωές μας εκείνα τα άχρωμα χρόνια. Απέφυγα τα κοντινά πλάνα. Ήθελα να συμπεριλάβω όλους τους χαρακτήρες στα πλάνα και να τονίσω ότι δεν ήταν υπεύθυνο ένα άτομο αλλά ολόκληρος ο πληθυσμός που επέτρεψε σε μια τέτοια εγκληματική δικτατορία να ευδοκιμήσει ανεμπόδιστα».
Σαν να λέμε, έκανε κάτι σαν τη δική του «Οι ζωές των άλλων» ο σκηνοθέτης. Και δεν θα ξεστρατίσω για να μιλήσω για την ιδεολογική ταυτότητα της ταινίας. Αλλού παπά ευαγγέλιο αυτό. Το θέμα είναι πως αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία από τη γείτονα χώρα από τη μια, που δεν υπάρχει περίπτωση να δει κάποιος Έλληνας θεατής από την άλλη! Ούτε και οι Αλβανοί που ζουν στην Ελλάδα θα πάνε να τη δούνε την ταινία. Και είναι κρίμα. Γιατί, πέρα από ιδεολογίες και κόντρες, κινηματογραφικά μιλάμε για δυνατό σινεμά. Κι αυτό είναι που πάντα έχει τη μεγαλύτερη σημασία.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 5 Δεκεμβρίου 2019 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική