Η Νηπιαγωγός
της Sara Colangelo. Με τους Maggie Gyllenhaal, Parker Sevak, Anna Baryshnikov, Rosa Salazar, Michael Chernus, Gael Garcia Bernal, Daisy Tahan, Ajay Naidu.
Μια τρυφερή δασκάλα. Ένα χαρισματικό αγόρι. Μια ιδιαίτερη ιστορία αγάπης.
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Η ποίηση μέσα του
Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η Sara Colangelo. Η πρώτη της ήταν η (απρόβλητη στην Ελλάδα) ταινία με τίτλο «Little Accidents» (2014). Όπως κι εκείνη η ταινία, έτσι και τούτη εδώ, έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Σάντανς, όπου μάλιστα τιμήθηκε με το βραβείο σκηνοθεσίας. Κατόπιν έλαβε μέρος σε μια σειρά από άλλα φεστιβάλ, όπως εκείνα του Τορόντο, του Μπουσάν και της Ντοβίλ. Την πανελλήνια πρεμιέρα της η ταινία την έκανε στο φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας» τον περασμένο Σεπτέμβριο, όπου συμμετείχε στο τμήμα «Τα αγαπημένα των φεστιβάλ».
Η ταινία Η Νηπιαγωγός (The Kindergarten Teacher) αποτελεί ριμέικ του ισραηλινού φιλμ «Haganenet» (2014), που σημαίνει και πάλι «νηπιαγωγός». Τη σκηνοθεσία εκείνης της ταινίας υπέγραφε ο Nadav Lapid (όπως και το σενάριο) και η ταινία είχε λάβει μέρος στο φεστιβάλ των Καννών εκείνης της χρονιάς, στο τμήμα «Εβδομάδα της Κριτικής». Κατά μία ευτυχή συγκυρία, η νέα ταινία του Nadav Lapid, που είναι και η επόμενη από το «Haganenet», με τίτλο «Synonymes» έλαβε μέρος στο φετινό φεστιβάλ Βερολίνου, στο διαγωνιστικό τμήμα, και τιμήθηκε μάλιστα με τη Χρυσή Άρκτο καλύτερης ταινίας!
Η υπόθεση: H Λίζα Σπινέλι είναι μια ευαίσθητη δασκάλα σε νηπιαγωγείο, που ζει μια συμβατική ζωή στο Staten Island, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Νέας Υόρκης. Είναι παντρεμένη, με δύο παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, στην εφηβεία. Η κόρη είναι καλή μαθήτρια αλλά φαίνεται να την ενδιαφέρει περισσότερο η εξωτερική εμφάνιση. Ο γιος από την άλλη σκέφτεται να καταταγεί στο στρατό. Η Λίζα, προκειμένου να αντέξει τη ρουτίνα της καθημερινότητας, παρακολουθεί μαθήματα ποίησης σε νυχτερινό σχολείο, έχοντας πλήρη συναίσθηση της μετριότητάς της. Μια μέρα, εντελώς τυχαία, ακούει ένα από τα αγόρια στο νηπιαγωγείο, τον πεντάχρονο Τζίμι, να απαγγέλλει ποίηση! Με χρήση λέξεων και με συντακτικό τρόπο, που παραπέμπει σε ώριμο, πολύ διαβασμένο, ενήλικα. Κι όχι μόνον αυτό: καταλαβαίνει πως τα ποιήματα που λέει ο Τζίμι, είναι δικά του. Η Λίζα ενθουσιάζεται! Και προσπαθεί να κάνει γνωστό το ταλέντο του μικρού σε όλο τον κόσμο. Στην προσπάθειά της προβαίνει σε σπασμωδικές κινήσεις. Και φτάνει μέχρι τα άκρα...
Η άποψή μας: Γκρινιάζουμε συνεχώς για το ότι το σινεμά τα τελευταία χρόνια πάσχει από ιδέες. Ότι ανακυκλώνει τα ίδια και τα ίδια. Ότι δεν έχει να προτείνει κάτι διαφορετικό σε φόρμα και περιεχόμενο. Από την άλλη, το διαφορετικό, ιδίως σε ότι αφορά τη φόρμα, καταλήγει να είναι αρτίστικο και ελιτίστικο, οπότε δεν αφορά το σινεμά ως λαϊκή τέχνη – την πιο λαϊκή από τις τέχνες. Και μετά «σκάνε» ταινίες όπως αυτή εδώ. Κι ενώ έχει πράγματα να θαυμάσεις κι ενώ σαφώς και κομίζει φρέσκο αέρα (στο περιεχόμενο κατά βάση) μαγκώνεσαι γιατί σε αφήνει κάπως μετέωρο. Τώρα, είναι αυτό πρωτοπορία; Δεν χρειάζεται, όχι. Στην ανάγκη για εξεύρεση της επόμενης πρωτοπορίας χάθηκαν εκατομμύρια εργατοώρες - και τόνοι ολόκληροι από μπογιά που στεγνώνει ατέρμονα μπροστά στα μάτια σου καταναλώθηκαν!
Το πιάσατε το υπονοούμενο, έτσι; Όχι, το σημαντικό σε τούτη την ταινία είναι το πως βγάζει προς τα εμπρός μια σειρά από προβλήματα της εποχής μας, μέσω μιας ιστορίας, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μέχρι και παράξενη μην σου πω! Χωρίς να προβαίνει σε μη δημοφιλείς εξτρεμισμούς. Χωρίς να σε εγκλωβίζει σε καινοφανείς διαδικασίες. Πόσο πιο μπανάλ θα μπορούσε να είναι το θέμα μιας νηπιαγωγού, με μιαν άλφα παιδεία, που έχει χάσει την πρώτη νιότη της, που έχει παγιδευτεί εν πλήρη γνώσει της και με πλήρη και ολωσδιόλου αποδοχή από μέρους της με τον διάβολο της ρουτίνας, σε μια σειρά από συμβιβασμούς; Το πιάνει το θέμα όμως η σκηνοθέτιδα κι έχοντας ως ατού της από τη μια το εξαιρετικό σενάριο και από την άλλη την απίστευτη Maggie Gyllenhaal στον πρωταγωνιστικό ρόλο, φτιάχνει μια ταινία – σταυροβελονιά, που απλά έχει καναδυο ξέφτια και κόμπους.
Το σενάριο σε κερδίζει επειδή παραθέτει πράγματα τόσο αναγνωρίσιμα με έναν τρόπο που πολλές φορές σε αιφνιδιάζει. Θέλω να πω, ευτυχώς, δεν μπορείς να προβλέψεις επ' ουδενί πού θα καταλήξει όλο αυτό. Και η προβλεψιμότητα τείνει να γίνει ένα από τα πιο... θανάσιμα αμαρτήματα του σύγχρονου σινεμά – με την επί τούτου παραδοξότητα να είναι ένα άλλο. Εδώ, το παράδοξο βρίσκεται οργανικά δεμένο με το φιλμικό σώμα. Δεν το τραβάει το σενάριο – το οποίο το εκθειάζουμε ως τώρα, αλλά πίσω έχει η αχλάδα την ουρά, μουάχαχαχαχα. Μπαίνουμε σε περιοχή λίγο σποϊλέρικη – αν θέτε μην διαβάζετε, αν και δεν νομίζω όσοι διαβάσετε τα παρακάτω, πως θα σας χαλάσει την απόλαυση της θέασης. Το γεγονός ότι αρχικά η νηπιαγωγός μας «δανείζεται» τα ποιήματα του ταλαντούχου πιτσιρικά και τα πλασάρει ως δικά της στην τάξη της, σε οδηγεί να σκεφτείς πως εκκινεί από εντελώς εγωιστικά κίνητρα.
Δεν έχει ταλέντο η ίδια, το ταλέντο περισσεύει από τον μικρό, μια χαρά τρόπος να καλύψει την ακύρωσή της, τις ματαιώσεις της, τις μικρές της ήττες που οδήγησαν στην παραίτηση. Και κερδίζει πράγματα: τον θαυμασμό των συμμαθητών της, την εκτίμηση του γοητευτικού της δασκάλου και ανεβαίνει και ψυχολογικά, σε σημείο να μη διστάσει να δοκιμάσει το σεξ απίλ της. Πολύ εύκολα «δίνεται» στον καθηγητή. Είναι η ευκαιρία της να υπάρξει μέσα από τα μάτια των άλλων, να νιώσει ποθητή, να βιώσει ότι περνάει ακόμα η μπογιά της «εκεί έξω». Γιατί μέσα στο σπίτι, έχει μεν την υποστήριξη του συζύγου της, αλλά είναι χλιαρή και ρουτινιάρικη. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς μετά από τόσα χρόνια γάμου; Και τα παιδιά της, της τη «λένε» κανονικά. Κι έχουν δίκιο: δεν ευθύνονται εκείνα για τη δική της «αποτυχία», έτσι όπως τη βιώνει κατά βάση ψυχολογικά.
Εντέλει, όμως, όταν στη βραδιά ποίησης αποκαλύπτει τον πραγματικό δημιουργό των ποιημάτων, το πράγμα αλλάζει. Όχι, δεν ενδιαφέρεται για τη δική της προβολή εντέλει. Θέλει πραγματικά να κάνει γνωστό το ταλέντο του μικρού. Μέσω της δικής του ανάδειξης θέλει να βάλει ένα λιθαράκι στην γενικότερη αφύπνιση. Αυτά που λέει για την νεολαία, τα κινητά, τον κυνισμό της εποχής και την παντελή έλλειψη ποίησης από τα πάντα, σε σημείο... γενοκτονίας, έχουν φοβερό ενδιαφέρον. Κι εδώ... χάνεται ο έλεγχος. Και η μπάλα. Και η ταινία από ένα σημείο και μετά οδεύει στο μη ρεαλιστικό. Στο μη πιστευτό. Έτσι κι αλλιώς, ένα πεντάχρονο αγόρι, που ουσιαστικά παίζει ακόμα με τις μύξες του, δεν μπορεί να γίνει πιστευτό ότι μπορεί να γράψει ποίηση. Η ποίηση είναι δύσκολο πράγμα. Δεν είναι ταλέντο πχ στο να παίζει πιάνο ή να λύνει εξεζητημένες μαθηματικές εξισώσεις – κάτι που είναι πολύ πιο πιστευτό – έχουμε ακούσει πολλές ανάλογες περιπτώσεις. Αλλά ένα παιδί που δημιουργεί ποιήματα και τα απαγγέλλει με τον συγκεκριμένο τρόπο, ε, προσεγγίζει λίγο τα όρια του απίθανου. Και μετά, η... απαγωγή του μικρού, σπρώχνει ακόμα περισσότερο την ταινία στα δίχτυα του απίθανου. Φλερτάρει «επικίνδυνα» με το ερωτικό από κάποια στιγμή όλο αυτό. Μπορεί ένας νοήμων άνθρωπος να φτάσει σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις; Πού είχε το μυαλό της η Λίζα; Πώς θεωρούσε ότι θα τελείωνε όλο αυτό; Το... σύστημα την συνθλίβει.
Ευτυχώς, το σενάριο εδώ, στο κρίσιμο σημείο, δίνει στη βασική ηρωίδα την ευκαιρία να δείξει πως ένας άνθρωπος είναι, παθιασμένος, που όταν καταλαγιάζει ο κουρνιαχτός, μπορεί να καταλάβει τι έκανε λάθος. «Εσύ θα γράφεις ποιήματα κι εγώ θα σε κάνω γνωστό σε όλο τον κόσμο». Σαν υπόσχεση ενός εραστή σε έναν άλλο. Είπαμε, εδώ το πράγμα κάνει τζιζ. Αλλά εντέλει η ταινία ξεπερνάει τον σκόπελο. Και είναι τεράστια η συμβολή της Maggie. Η μεγάλη αδελφή του Jake Gyllenhaal έχει πολλάκις αποδείξει πως το ταλέντο που ρέει άφθονο στον αδελφό της, ξεχειλίζει και μέσα από την ίδια. Δεν είναι η πρώτη φορά που παίζει έναν... επικίνδυνο ρόλο: απλά, θυμηθείτε την στη «Γραμματέα». Εδώ, πραγματικά απογειώνει την ταινία, καθώς φέρει εις πέρας έναν δύσκολο ρόλο, που στα χέρια μιας άλλης, που δεν θα κατάφερνε να πιάσει τα ιδιαίτερα ημιτόνιά της, θα κατέληγε σε μεγαλόπρεπο φιάσκο. Είναι σπουδαία, πραγματικά. Και είναι απόλαυση να την παρακολουθείς.
Και – δυστυχώς για τον κόσμο μας – η νηπιαγωγός της στο φινάλε δικαιώνεται: ο Τζίμι «έχει ένα ποίημα» μέσα στο περιπολικό. Δεν υπάρχει όμως η Λίζα ή κάποια σαν τη Λίζα για να το καταγράψει. Γιατί ο κόσμος δεν έχει πολλές Λίζες. Γιατί ο κόσμος δεν νοιάζεται για την ποίηση. Και τους ποιητές...
Η υπόθεση: H Λίζα Σπινέλι είναι μια ευαίσθητη δασκάλα σε νηπιαγωγείο, που ζει μια συμβατική ζωή στο Staten Island, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Νέας Υόρκης. Είναι παντρεμένη, με δύο παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, στην εφηβεία. Η κόρη είναι καλή μαθήτρια αλλά φαίνεται να την ενδιαφέρει περισσότερο η εξωτερική εμφάνιση. Ο γιος από την άλλη σκέφτεται να καταταγεί στο στρατό. Η Λίζα, προκειμένου να αντέξει τη ρουτίνα της καθημερινότητας, παρακολουθεί μαθήματα ποίησης σε νυχτερινό σχολείο, έχοντας πλήρη συναίσθηση της μετριότητάς της. Μια μέρα, εντελώς τυχαία, ακούει ένα από τα αγόρια στο νηπιαγωγείο, τον πεντάχρονο Τζίμι, να απαγγέλλει ποίηση! Με χρήση λέξεων και με συντακτικό τρόπο, που παραπέμπει σε ώριμο, πολύ διαβασμένο, ενήλικα. Κι όχι μόνον αυτό: καταλαβαίνει πως τα ποιήματα που λέει ο Τζίμι, είναι δικά του. Η Λίζα ενθουσιάζεται! Και προσπαθεί να κάνει γνωστό το ταλέντο του μικρού σε όλο τον κόσμο. Στην προσπάθειά της προβαίνει σε σπασμωδικές κινήσεις. Και φτάνει μέχρι τα άκρα...
Η άποψή μας: Γκρινιάζουμε συνεχώς για το ότι το σινεμά τα τελευταία χρόνια πάσχει από ιδέες. Ότι ανακυκλώνει τα ίδια και τα ίδια. Ότι δεν έχει να προτείνει κάτι διαφορετικό σε φόρμα και περιεχόμενο. Από την άλλη, το διαφορετικό, ιδίως σε ότι αφορά τη φόρμα, καταλήγει να είναι αρτίστικο και ελιτίστικο, οπότε δεν αφορά το σινεμά ως λαϊκή τέχνη – την πιο λαϊκή από τις τέχνες. Και μετά «σκάνε» ταινίες όπως αυτή εδώ. Κι ενώ έχει πράγματα να θαυμάσεις κι ενώ σαφώς και κομίζει φρέσκο αέρα (στο περιεχόμενο κατά βάση) μαγκώνεσαι γιατί σε αφήνει κάπως μετέωρο. Τώρα, είναι αυτό πρωτοπορία; Δεν χρειάζεται, όχι. Στην ανάγκη για εξεύρεση της επόμενης πρωτοπορίας χάθηκαν εκατομμύρια εργατοώρες - και τόνοι ολόκληροι από μπογιά που στεγνώνει ατέρμονα μπροστά στα μάτια σου καταναλώθηκαν!
Το πιάσατε το υπονοούμενο, έτσι; Όχι, το σημαντικό σε τούτη την ταινία είναι το πως βγάζει προς τα εμπρός μια σειρά από προβλήματα της εποχής μας, μέσω μιας ιστορίας, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μέχρι και παράξενη μην σου πω! Χωρίς να προβαίνει σε μη δημοφιλείς εξτρεμισμούς. Χωρίς να σε εγκλωβίζει σε καινοφανείς διαδικασίες. Πόσο πιο μπανάλ θα μπορούσε να είναι το θέμα μιας νηπιαγωγού, με μιαν άλφα παιδεία, που έχει χάσει την πρώτη νιότη της, που έχει παγιδευτεί εν πλήρη γνώσει της και με πλήρη και ολωσδιόλου αποδοχή από μέρους της με τον διάβολο της ρουτίνας, σε μια σειρά από συμβιβασμούς; Το πιάνει το θέμα όμως η σκηνοθέτιδα κι έχοντας ως ατού της από τη μια το εξαιρετικό σενάριο και από την άλλη την απίστευτη Maggie Gyllenhaal στον πρωταγωνιστικό ρόλο, φτιάχνει μια ταινία – σταυροβελονιά, που απλά έχει καναδυο ξέφτια και κόμπους.
Το σενάριο σε κερδίζει επειδή παραθέτει πράγματα τόσο αναγνωρίσιμα με έναν τρόπο που πολλές φορές σε αιφνιδιάζει. Θέλω να πω, ευτυχώς, δεν μπορείς να προβλέψεις επ' ουδενί πού θα καταλήξει όλο αυτό. Και η προβλεψιμότητα τείνει να γίνει ένα από τα πιο... θανάσιμα αμαρτήματα του σύγχρονου σινεμά – με την επί τούτου παραδοξότητα να είναι ένα άλλο. Εδώ, το παράδοξο βρίσκεται οργανικά δεμένο με το φιλμικό σώμα. Δεν το τραβάει το σενάριο – το οποίο το εκθειάζουμε ως τώρα, αλλά πίσω έχει η αχλάδα την ουρά, μουάχαχαχαχα. Μπαίνουμε σε περιοχή λίγο σποϊλέρικη – αν θέτε μην διαβάζετε, αν και δεν νομίζω όσοι διαβάσετε τα παρακάτω, πως θα σας χαλάσει την απόλαυση της θέασης. Το γεγονός ότι αρχικά η νηπιαγωγός μας «δανείζεται» τα ποιήματα του ταλαντούχου πιτσιρικά και τα πλασάρει ως δικά της στην τάξη της, σε οδηγεί να σκεφτείς πως εκκινεί από εντελώς εγωιστικά κίνητρα.
Δεν έχει ταλέντο η ίδια, το ταλέντο περισσεύει από τον μικρό, μια χαρά τρόπος να καλύψει την ακύρωσή της, τις ματαιώσεις της, τις μικρές της ήττες που οδήγησαν στην παραίτηση. Και κερδίζει πράγματα: τον θαυμασμό των συμμαθητών της, την εκτίμηση του γοητευτικού της δασκάλου και ανεβαίνει και ψυχολογικά, σε σημείο να μη διστάσει να δοκιμάσει το σεξ απίλ της. Πολύ εύκολα «δίνεται» στον καθηγητή. Είναι η ευκαιρία της να υπάρξει μέσα από τα μάτια των άλλων, να νιώσει ποθητή, να βιώσει ότι περνάει ακόμα η μπογιά της «εκεί έξω». Γιατί μέσα στο σπίτι, έχει μεν την υποστήριξη του συζύγου της, αλλά είναι χλιαρή και ρουτινιάρικη. Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς μετά από τόσα χρόνια γάμου; Και τα παιδιά της, της τη «λένε» κανονικά. Κι έχουν δίκιο: δεν ευθύνονται εκείνα για τη δική της «αποτυχία», έτσι όπως τη βιώνει κατά βάση ψυχολογικά.
Εντέλει, όμως, όταν στη βραδιά ποίησης αποκαλύπτει τον πραγματικό δημιουργό των ποιημάτων, το πράγμα αλλάζει. Όχι, δεν ενδιαφέρεται για τη δική της προβολή εντέλει. Θέλει πραγματικά να κάνει γνωστό το ταλέντο του μικρού. Μέσω της δικής του ανάδειξης θέλει να βάλει ένα λιθαράκι στην γενικότερη αφύπνιση. Αυτά που λέει για την νεολαία, τα κινητά, τον κυνισμό της εποχής και την παντελή έλλειψη ποίησης από τα πάντα, σε σημείο... γενοκτονίας, έχουν φοβερό ενδιαφέρον. Κι εδώ... χάνεται ο έλεγχος. Και η μπάλα. Και η ταινία από ένα σημείο και μετά οδεύει στο μη ρεαλιστικό. Στο μη πιστευτό. Έτσι κι αλλιώς, ένα πεντάχρονο αγόρι, που ουσιαστικά παίζει ακόμα με τις μύξες του, δεν μπορεί να γίνει πιστευτό ότι μπορεί να γράψει ποίηση. Η ποίηση είναι δύσκολο πράγμα. Δεν είναι ταλέντο πχ στο να παίζει πιάνο ή να λύνει εξεζητημένες μαθηματικές εξισώσεις – κάτι που είναι πολύ πιο πιστευτό – έχουμε ακούσει πολλές ανάλογες περιπτώσεις. Αλλά ένα παιδί που δημιουργεί ποιήματα και τα απαγγέλλει με τον συγκεκριμένο τρόπο, ε, προσεγγίζει λίγο τα όρια του απίθανου. Και μετά, η... απαγωγή του μικρού, σπρώχνει ακόμα περισσότερο την ταινία στα δίχτυα του απίθανου. Φλερτάρει «επικίνδυνα» με το ερωτικό από κάποια στιγμή όλο αυτό. Μπορεί ένας νοήμων άνθρωπος να φτάσει σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις; Πού είχε το μυαλό της η Λίζα; Πώς θεωρούσε ότι θα τελείωνε όλο αυτό; Το... σύστημα την συνθλίβει.
Ευτυχώς, το σενάριο εδώ, στο κρίσιμο σημείο, δίνει στη βασική ηρωίδα την ευκαιρία να δείξει πως ένας άνθρωπος είναι, παθιασμένος, που όταν καταλαγιάζει ο κουρνιαχτός, μπορεί να καταλάβει τι έκανε λάθος. «Εσύ θα γράφεις ποιήματα κι εγώ θα σε κάνω γνωστό σε όλο τον κόσμο». Σαν υπόσχεση ενός εραστή σε έναν άλλο. Είπαμε, εδώ το πράγμα κάνει τζιζ. Αλλά εντέλει η ταινία ξεπερνάει τον σκόπελο. Και είναι τεράστια η συμβολή της Maggie. Η μεγάλη αδελφή του Jake Gyllenhaal έχει πολλάκις αποδείξει πως το ταλέντο που ρέει άφθονο στον αδελφό της, ξεχειλίζει και μέσα από την ίδια. Δεν είναι η πρώτη φορά που παίζει έναν... επικίνδυνο ρόλο: απλά, θυμηθείτε την στη «Γραμματέα». Εδώ, πραγματικά απογειώνει την ταινία, καθώς φέρει εις πέρας έναν δύσκολο ρόλο, που στα χέρια μιας άλλης, που δεν θα κατάφερνε να πιάσει τα ιδιαίτερα ημιτόνιά της, θα κατέληγε σε μεγαλόπρεπο φιάσκο. Είναι σπουδαία, πραγματικά. Και είναι απόλαυση να την παρακολουθείς.
Και – δυστυχώς για τον κόσμο μας – η νηπιαγωγός της στο φινάλε δικαιώνεται: ο Τζίμι «έχει ένα ποίημα» μέσα στο περιπολικό. Δεν υπάρχει όμως η Λίζα ή κάποια σαν τη Λίζα για να το καταγράψει. Γιατί ο κόσμος δεν έχει πολλές Λίζες. Γιατί ο κόσμος δεν νοιάζεται για την ποίηση. Και τους ποιητές...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 14 Φεβρουαρίου 2019 από την Strada Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική