Το ξεκίνημα της μέρας
του Gentian Koçi. Με τους Ornela Kapetani, Suzana Prifti, Kasem Hoxha, Erjona Kakeli, Adele Gjoka
Πλαστογραφημένες ζωές...
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Τι μπορούν να κάνουν της γης οι κολασμένοι;
Ο Gentian Koçi γεννήθηκε στα Τίρανα της Αλβανίας το 1979. Αποφοίτησε από την Κινηματογραφική ακαδημία «Marubi» ως σκηνοθέτης το 2009. Η πρώτη του ταινία μικρού μήκους, «Antenna» (2008) παίχτηκε σε πολλά φεστιβάλ κι απέσπασε δύο βραβεία. Η δεύτερη του μικρού μήκους, «Jinx in a Jiffy» (2009), παίχτηκε σε πάρα πολλά φεστιβάλ επίσης κι απέσπασε πολλά βραβεία. Μέσα σε αυτά και το καλύτερης ταινίας στο SwiKos Film Festival στη Βασιλεία, στην Ελβετία. Ο Gentian Koçi επίσης έχει σκηνοθετήσει πολλά ντοκιμαντέρ με πορεία ανάλογη των μικρών του μήκους. Αυτή εδώ είναι η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας.
Η ταινία Το ξεκίνημα της μέρας (Dita zë fill / Daybreak) έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Σαράγιεβο, τον Αύγουστο του 2017, όπου η πρωταγωνίστρια Ornela Kapetani τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς προβλήθηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια». Αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Αλβανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ πέρσι.
Η υπόθεση: Η Λέτα, στα τριάντα της, ζει με τον ενός έτους γιο της, σε ένα μικρό νοικιασμένο διαμέρισμα στα περίχωρα των Τιράνων. Είναι νοσοκόμα, απολυμένη από τη δουλειά της, και τα βγάζει δύσκολα πέρα. Χρωστάει πολλά ενοίκια και ο σπιτονοικοκύρης την απειλεί με έξωση. Μοναδική πηγή εσόδων της είναι όσα βγάζει φροντίζοντας μια κατάκοιτη, γηραιά κυρία, τη Σοφία, δουλεύοντας part time. Μια μέρα, η κόρη της Σοφίας, η Αριάνα, ανακοινώνει στην Λέτα πως πρέπει να φύγει στο Παρίσι για να σώσει τον γάμο της με τον Γάλλο σύζυγό της και πως έχει προσλάβει και μια άλλη κοπέλα για να φροντίζει τη μητέρα της το βράδυ.
Σύντομα, η Λέτα γίνεται full time ακριβώς πάνω στην ώρα: ο σπιτονοικοκύρης της, της κάνει έξωση και η Λέτα μετακομίζει με τον γιο της στο σπίτι της Αριάνας. Τα πράγματα δείχνουν να βελτιώνονται για τη Λέτα. Η Αριάνα της έχει δώσει κάποια χρήματα ως προκαταβολή και η Λέτα περιμένει να της στείλει κι άλλα από τη Γαλλία, ενώ παράλληλα η Λέτα παίρνει τη σύνταξη της Σοφίας: της την παραδίδει σε μετρητά κάθε μήνα ο ταχυδρόμος, με την προϋπόθεση να διαπιστώνει πως η Σοφία είναι ζωντανή. Τα πράγματα λοιπόν είναι απλά: για να κρατήσει η Λέτα τη δουλειά της και τη νέα της στέγη, πρέπει να κρατήσει τη Σοφία στη ζωή με κάθε κόστος. Μήπως όμως δεν είναι και τόσο απλά τελικά;
Η άποψή μας: Σημασία έχει και η συγκυρία. Πολλές φορές μια ταινία είναι καλή και περνάει στα αζήτητα λόγω λάθους timing. Άλλες φορές μια ταινία είναι μέτρια αλλά ανεβαίνει επίπεδο γιατί τυγχάνει να ασχολείται με κάτι που συντονίζεται με αυτό που απασχολεί μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης την εποχή κατά την οποία βγαίνει στις αίθουσες. Στα social media, που τείνουν να γίνουν το δεύτερο σπίτι μας, πολύ ψηλά στην ατζέντα των trending θεμάτων (σημείωση: εντάξει, έχει παραγίνει το κακό με τη χρήση των αγγλικών, αλλά να σε πω κάτι; βγαίνει πιο εύκολα το κείμενο έτσι) είναι εκείνο της καθαρίστριας, που πλαστογράφησε απολυτήριο δημοτικού κι έφαγε από την τυφλή δικαιοσύνη να πούμε, δέκα χρονάκια κάθειρξη! Και της σβήσανε και όλα τα ένσημα από είκοσι χρόνια δουλειάς! Μόνο στους Γιάννηδες – Αγιάννηδες αυτού του κόσμου να ισχύει λοιπόν το «dura lex, sed lex». Άδικος κόσμος, ναι το ξέρουμε, το τραγουδάμε κιόλας («Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας γιατί τ' άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας»), αλλά μπάστα ρε μαν, κρατήστε λίγο και τα προσχήματα. Ελπίζω, βεβαίως βεβαίως, να ακυρωθεί λίαν συντόμως η άθλια ποινή και να αποκατασταθεί η γυναίκα.
Η αλήθεια είναι πως εντέλει έτσι δεν θα διορθωθεί καθόλου ο κόσμος μας. Για κάθε μία καθαρίστρια που (ελπίζουμε να) δικαιώνεται, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι, που αδικούνται και δεν μπορούν να κάνουν τίποτε γι' αυτό. Γίνεται μια υπόθεση σημαία και συνεχίζουμε τη ρουτίνα μας. Νικάμε αδέλφια αλλά «αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ» ρε Κεμάλ. Από την άλλη, αν δεν μπορείς να τους σώσεις όλους, δεν αξίζει να σώσεις έστω έναν; Εννοείται ότι αξίζει. Αρκεί μετά να μην επαναπαύεσαι. Να μην θεωρείς ότι έχει εξαντληθεί το χρέος σου. Να μην πιστεύεις ότι εσύ το έκανες το καθήκον σου. Υπόθεση με την υπόθεση κερδίζεται ο πόλεμος. Μάχη με τη μάχη. Για την καθαρίστρια. Για τον Ζακ. Για την πρωταγωνίστρια της ταινίας μας; Ναι ρε παιδιά, μην την κρίνετε σκληρά, για να μην κριθείτε. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για την ίδια την ταινία στο σύνολό της. Θέλω να πω, υπό άλλες συνθήκες, κάποιος όχι και τόσο καλοπροαίρετος, θα μπορούσε να μιλήσει για αποθέωση της μιζέριας. Κάποιος πιο ψύχραιμος θα μπορούσε να μιλήσει για ταινία η οποία δεν ισορροπεί τα θέλω με τα πρέπει της.
Τι είναι αυτή η ταινία; Ένα κοινωνικό δράμα στο οποίο παρακολουθούμε τον αγώνα μίας γυναίκας να μην βουλιάξει στον ηθικό βόθρο και στις σηπτικές ανάγκες ενός κόσμου που αδιαφορεί παντελώς για την ίδια και για το μωρό της, χρησιμοποιώντας τρόπους αν μη τι άλλο... συζητήσιμους. Η Λέτα της Kapetani για να μπορεί να είναι «καλή» μητέρα πρέπει να γίνει «κακός» άνθρωπος, με την χύδην και αγοραία έννοια του καλού και του κακού. Προχωράει σε επιλογές σχεδόν αυτοματοποιημένα, χωρίς πολύ σκέψη, σίγουρα με πολύ πίεση. Το πρόσωπό της είναι σκληρό, ανέκφραστο. Το στήθος της δεν μπορεί να βγάλει γάλα, όσο και να το πιέζει. Εικόνα – κλειδί αυτή για την ανάγνωση όλης της ταινίας. Οι συνθήκες γύρω της είναι τέτοιες που ότι και να κάνει, δεν θα καταφέρει να πετύχει αυτό που θέλει. Να ζήσει με αξιοπρέπεια. Από την άλλη, έχουμε τη Σοφία, τη γηραιά κυρία. Εκείνη το μόνο που θέλει είναι να πεθάνει με αξιοπρέπεια. Δεν θέλει να είναι ένα φυτό που ζει χάρη στα μηχανήματα. Το ανεστραμμένο είδωλο της Λέτα: εκείνη δεν είναι σε θέση να επιλέξει – ας ζει κι ας ζει σαν φυτό. Τουλάχιστον να μείνει κοντά στο παιδί της. Τουλάχιστον αυτό.
Το ύφος της ταινίας είναι επηρεασμένο από το σινεμά των αδελφών Dardenne αλλά θαρρείς πως ο σκηνοθέτης μπερδεύεται. Καί θέλει ο θεατής να είναι αποστασιοποιημένος, οπότε δεν χρησιμοποιεί φτηνά μελοδραματικά κόλπα, καί ταυτόχρονα θέλει να δικαιώσει την ηρωίδα του, όχι δίνοντάς της άφεση αμαρτιών, αλλά καταλαβαίνοντάς την. Ή μάλλον καταλαβαίνοντας τις πράξεις της. Κάτι που δεν είναι πάντοτε κατορθωτό. Η Kapetani είναι ατρόμητη στο ρόλο της, ο οποίος όμως, η αλήθεια είναι, θα μπορούσε να είναι πιο καλογραμμένος. Λίγα λόγια, καθόλου μουσική, δύσκολα ηθικά διλήμματα, παλαντζάρισμα σε τεντωμένο σκοινί και εντέλει... η συγκυρία. Εσείς τι θα κάνατε στη θέση της Λέτα; Κι ακόμα πιο κυρίαρχο: είστε σίγουροι ότι μπορείτε να την καταδικάσετε;
Η υπόθεση: Η Λέτα, στα τριάντα της, ζει με τον ενός έτους γιο της, σε ένα μικρό νοικιασμένο διαμέρισμα στα περίχωρα των Τιράνων. Είναι νοσοκόμα, απολυμένη από τη δουλειά της, και τα βγάζει δύσκολα πέρα. Χρωστάει πολλά ενοίκια και ο σπιτονοικοκύρης την απειλεί με έξωση. Μοναδική πηγή εσόδων της είναι όσα βγάζει φροντίζοντας μια κατάκοιτη, γηραιά κυρία, τη Σοφία, δουλεύοντας part time. Μια μέρα, η κόρη της Σοφίας, η Αριάνα, ανακοινώνει στην Λέτα πως πρέπει να φύγει στο Παρίσι για να σώσει τον γάμο της με τον Γάλλο σύζυγό της και πως έχει προσλάβει και μια άλλη κοπέλα για να φροντίζει τη μητέρα της το βράδυ.
Σύντομα, η Λέτα γίνεται full time ακριβώς πάνω στην ώρα: ο σπιτονοικοκύρης της, της κάνει έξωση και η Λέτα μετακομίζει με τον γιο της στο σπίτι της Αριάνας. Τα πράγματα δείχνουν να βελτιώνονται για τη Λέτα. Η Αριάνα της έχει δώσει κάποια χρήματα ως προκαταβολή και η Λέτα περιμένει να της στείλει κι άλλα από τη Γαλλία, ενώ παράλληλα η Λέτα παίρνει τη σύνταξη της Σοφίας: της την παραδίδει σε μετρητά κάθε μήνα ο ταχυδρόμος, με την προϋπόθεση να διαπιστώνει πως η Σοφία είναι ζωντανή. Τα πράγματα λοιπόν είναι απλά: για να κρατήσει η Λέτα τη δουλειά της και τη νέα της στέγη, πρέπει να κρατήσει τη Σοφία στη ζωή με κάθε κόστος. Μήπως όμως δεν είναι και τόσο απλά τελικά;
Η άποψή μας: Σημασία έχει και η συγκυρία. Πολλές φορές μια ταινία είναι καλή και περνάει στα αζήτητα λόγω λάθους timing. Άλλες φορές μια ταινία είναι μέτρια αλλά ανεβαίνει επίπεδο γιατί τυγχάνει να ασχολείται με κάτι που συντονίζεται με αυτό που απασχολεί μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης την εποχή κατά την οποία βγαίνει στις αίθουσες. Στα social media, που τείνουν να γίνουν το δεύτερο σπίτι μας, πολύ ψηλά στην ατζέντα των trending θεμάτων (σημείωση: εντάξει, έχει παραγίνει το κακό με τη χρήση των αγγλικών, αλλά να σε πω κάτι; βγαίνει πιο εύκολα το κείμενο έτσι) είναι εκείνο της καθαρίστριας, που πλαστογράφησε απολυτήριο δημοτικού κι έφαγε από την τυφλή δικαιοσύνη να πούμε, δέκα χρονάκια κάθειρξη! Και της σβήσανε και όλα τα ένσημα από είκοσι χρόνια δουλειάς! Μόνο στους Γιάννηδες – Αγιάννηδες αυτού του κόσμου να ισχύει λοιπόν το «dura lex, sed lex». Άδικος κόσμος, ναι το ξέρουμε, το τραγουδάμε κιόλας («Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας γιατί τ' άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας»), αλλά μπάστα ρε μαν, κρατήστε λίγο και τα προσχήματα. Ελπίζω, βεβαίως βεβαίως, να ακυρωθεί λίαν συντόμως η άθλια ποινή και να αποκατασταθεί η γυναίκα.
Η αλήθεια είναι πως εντέλει έτσι δεν θα διορθωθεί καθόλου ο κόσμος μας. Για κάθε μία καθαρίστρια που (ελπίζουμε να) δικαιώνεται, υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι, που αδικούνται και δεν μπορούν να κάνουν τίποτε γι' αυτό. Γίνεται μια υπόθεση σημαία και συνεχίζουμε τη ρουτίνα μας. Νικάμε αδέλφια αλλά «αυτός ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ» ρε Κεμάλ. Από την άλλη, αν δεν μπορείς να τους σώσεις όλους, δεν αξίζει να σώσεις έστω έναν; Εννοείται ότι αξίζει. Αρκεί μετά να μην επαναπαύεσαι. Να μην θεωρείς ότι έχει εξαντληθεί το χρέος σου. Να μην πιστεύεις ότι εσύ το έκανες το καθήκον σου. Υπόθεση με την υπόθεση κερδίζεται ο πόλεμος. Μάχη με τη μάχη. Για την καθαρίστρια. Για τον Ζακ. Για την πρωταγωνίστρια της ταινίας μας; Ναι ρε παιδιά, μην την κρίνετε σκληρά, για να μην κριθείτε. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για την ίδια την ταινία στο σύνολό της. Θέλω να πω, υπό άλλες συνθήκες, κάποιος όχι και τόσο καλοπροαίρετος, θα μπορούσε να μιλήσει για αποθέωση της μιζέριας. Κάποιος πιο ψύχραιμος θα μπορούσε να μιλήσει για ταινία η οποία δεν ισορροπεί τα θέλω με τα πρέπει της.
Τι είναι αυτή η ταινία; Ένα κοινωνικό δράμα στο οποίο παρακολουθούμε τον αγώνα μίας γυναίκας να μην βουλιάξει στον ηθικό βόθρο και στις σηπτικές ανάγκες ενός κόσμου που αδιαφορεί παντελώς για την ίδια και για το μωρό της, χρησιμοποιώντας τρόπους αν μη τι άλλο... συζητήσιμους. Η Λέτα της Kapetani για να μπορεί να είναι «καλή» μητέρα πρέπει να γίνει «κακός» άνθρωπος, με την χύδην και αγοραία έννοια του καλού και του κακού. Προχωράει σε επιλογές σχεδόν αυτοματοποιημένα, χωρίς πολύ σκέψη, σίγουρα με πολύ πίεση. Το πρόσωπό της είναι σκληρό, ανέκφραστο. Το στήθος της δεν μπορεί να βγάλει γάλα, όσο και να το πιέζει. Εικόνα – κλειδί αυτή για την ανάγνωση όλης της ταινίας. Οι συνθήκες γύρω της είναι τέτοιες που ότι και να κάνει, δεν θα καταφέρει να πετύχει αυτό που θέλει. Να ζήσει με αξιοπρέπεια. Από την άλλη, έχουμε τη Σοφία, τη γηραιά κυρία. Εκείνη το μόνο που θέλει είναι να πεθάνει με αξιοπρέπεια. Δεν θέλει να είναι ένα φυτό που ζει χάρη στα μηχανήματα. Το ανεστραμμένο είδωλο της Λέτα: εκείνη δεν είναι σε θέση να επιλέξει – ας ζει κι ας ζει σαν φυτό. Τουλάχιστον να μείνει κοντά στο παιδί της. Τουλάχιστον αυτό.
Το ύφος της ταινίας είναι επηρεασμένο από το σινεμά των αδελφών Dardenne αλλά θαρρείς πως ο σκηνοθέτης μπερδεύεται. Καί θέλει ο θεατής να είναι αποστασιοποιημένος, οπότε δεν χρησιμοποιεί φτηνά μελοδραματικά κόλπα, καί ταυτόχρονα θέλει να δικαιώσει την ηρωίδα του, όχι δίνοντάς της άφεση αμαρτιών, αλλά καταλαβαίνοντάς την. Ή μάλλον καταλαβαίνοντας τις πράξεις της. Κάτι που δεν είναι πάντοτε κατορθωτό. Η Kapetani είναι ατρόμητη στο ρόλο της, ο οποίος όμως, η αλήθεια είναι, θα μπορούσε να είναι πιο καλογραμμένος. Λίγα λόγια, καθόλου μουσική, δύσκολα ηθικά διλήμματα, παλαντζάρισμα σε τεντωμένο σκοινί και εντέλει... η συγκυρία. Εσείς τι θα κάνατε στη θέση της Λέτα; Κι ακόμα πιο κυρίαρχο: είστε σίγουροι ότι μπορείτε να την καταδικάσετε;
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 22 Νοεμβρίου 2018 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική