Η σιωπηλή επανάσταση
του Lars Kraume. Με τους Leonard Scheicher, Tom Gramenz, Lena Klenke, Jonas Dassler, Carina Wiese, Florian Lukas, Burghart Klaussner, Max Hopp, Judith Engel, Ronald Zehrfeld
Μερικές φορές η σιωπή είναι η πιο δυνατή αντίσταση...
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
«Οι ζωές των άλλων»... τζούνιορ!
Αυτή είναι η όγδοη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στις 24 Φεβρουαρίου 1973 σε ένα προάστιο του Τουρίνου, στην Ιταλία, αλλά μεγαλωμένος στην Φρανκφούρτη, στη Γερμανία, Γερμανός, Lars Kraume. Αφού τελείωσε την προβλεπόμενη υποχρεωτική εκπαίδευση, ο Kraume εργάστηκε σε διαφημιστική εταιρία αλλά και ως freelance φωτογράφος. Στη συνέχεια αποφάσισε να σπουδάσει στη Γερμανική Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (Deutsche Film- and Fernsehakademie, dffb) στο Βερολίνο από το 1994 έως το 1998. Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο το έκανε το 2001 με την ταινία «Viktor Vogel - Commercial Man». Η πρώτη του ταινία, που πήρε διανομή για την Ελλάδα, ήταν η έκτη μεγάλου μήκους της καριέρας του. Ήταν η ταινία «Υπόθεση Φριτς Μπάουερ» (Der Staat gegen Fritz Bauer) η οποία αν και έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Λοκάρνο, τον Αύγουστο του 2015, προβλήθηκε στη χώρα μας τον Ιανουάριο του 2017. Μάλιστα, δύο από τους πρωταγωνιστές εκείνης της ταινίας και συγκεκριμένα οι Burghart Klaussner και Ronald Zehrfeld, έχουν και στη νέα ταινία βασικό ρόλο. Ο Kraume έχει ασχοληθεί πολύ και με την τηλεόραση, γυρίζοντας πολλά επεισόδια για τη θρυλική γερμανική σειρά «Tatort», κάτι σαν την ελληνική «Ανατομία ενός εγκλήματος».
Η ταινία «Η σιωπηλή επανάσταση» έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στην περασμένη Berlinale, όπου συμμετείχε στο τμήμα Berlinale Special Gala. Την πανελλαδική της πρεμιέρα την έκανε στις «Νύχτες Πρεμιέρας», όπου προβλήθηκε στο τμήμα «Τα αγαπημένα των φεστιβάλ». Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Dietrich Garstka, ο οποίος περιγράφει σε αυτό τις περιπέτειες του ιδίου και των συμμαθητών του, επομένως μπορούμε να πούμε πως η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.
Η υπόθεση: 1956. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους σε ένα σινεμά του δυτικού Βερολίνου, δυο έφηβοι φίλοι, ο Τέο και ο Κουρτ, βλέπουν επίκαιρα (σημείωση 1: κάτι σαν ειδήσεις που προβάλλονταν στους κινηματογράφους τα παλιά τα χρόνια...) που τους τρομοκρατούν και τους αγχώνουν κι έχουν να κάνουν με τον ξεσηκωμό στην Ουγγαρία και τις κινήσεις των Σοβιετικών να τον καταπνίξουν. Γυρνώντας πίσω στην πόλη τους, το Στάλινσταντ, στην Ανατολική Γερμανία, προσπαθούν να βρουν τρόπο για να αντιδράσουν, να δείξουν τη συμπαράστασή τους στο λαό της Ουγγαρίας και να τα βάλουν για άλλη μια φορά με τους Σοβιετικούς. Αποφασίζουν να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή (σημείωση 2: στη Γερμανία κρατάνε δύο λεπτών σιγή) στην τάξη τους, στο πρώτο τους μάθημα της επόμενης μέρας. Και το επιχειρούν. Όμως, η κίνησή τους δεν περνάει απαρατήρητη. Η περιφερειάρχης παιδείας εμπλέκεται και σύντομα στο σχολείο τους εμφανίζεται κοτζάμ υπουργός! Τα παιδιά έχουν αποφασίσει να πουν ψέματα: πως δηλαδή κράτησαν ενός λεπτού σιγή προς τιμής του Φέρεντς Πούσκας, του σπουδαίου Ούγγρου ποδοσφαιριστή, που οι φήμες έλεγαν πως σκοτώθηκε στις αναταραχές. Ο κρατικός μηχανισμός όμως βλέπει σημάδια απειθαρχίας τα οποία βαφτίζει κίνηση με αντεπαναστατικά κίνητρα! Και ο υπουργός Παιδείας τους εκφοβίζει: αν μέσα σε μια βδομάδα δεν κατονομάσουν τον υποκινητή της συγκεκριμένης πράξης, όλα τα παιδιά της τάξης κινδυνεύουν με κάτι που θα καταστρέψει τη ζωή τους. Πώς θα αντιδράσουν;
Η άποψή μας: Κάτι σαν το «Οι ζωές των άλλων», αλλά με πρωταγωνιστές παιδιά φαντάζει τούτη η καλογυρισμένη και φιλική προς το μεγάλο κοινό γερμανική ταινία, που βεβαίως, αναγκαστικά, είναι και εξόχως... αντεπαναστατική – αντικομουνιστική. Ας είναι. Ως κομουνιστές δεν μπορούμε να κρύβουμε το κεφάλι μέσα στην άμμο, ωσάν στρουθοκάμηλοι: στην προσπάθεια εφαρμογής του συγκεκριμένου πολιτικού μοντέλου εκείνα τα χρόνια, με ισχυρή, αντεπαναστατική αντίδραση παγκοσμίως, έγιναν πάμπολλα φάουλ. Δεν μπορούμε να πούμε πως πίσω από το... Σιδηρούν Παραπέτασμα υπήρχε ένα όμορφος κόσμος, αγγελικά πλασμένος. Προς θεού. Ο έμπειρος σκηνοθέτης μας βάζει σωστά και με σαφήνεια στα τεκταινόμενα και το καστ του, που αποτελείται από όλη την ταλαντούχα, πρωτόβγαλτη πιτσιρικαρία του γερμανικού σινεμά (με τους ρόλους των ενηλίκων να τους υποδύονται πιο ηχηρά και αναγνωρισμένα ονόματα) τα πάει μια χαρά σε ότι αφορά τις ερμηνείες.
Και η αφήγηση δεν έχει προβλήματα. Το τόσο δα μικρό περιστατικό μεγεθύνεται, γιγαντώνεται, όχι ακριβώς γι' αυτό που είναι πραγματικά αλλά γι' αυτό που θα μπορούσε να εκκινήσει. Και μετά αρχίζει η τρομοκρατία. Μέσα στην τάξη, οι αρχές ζητούν ονόματα για τιμωρία και παραδειγματισμό. Εκτός τάξης, στα σπίτια τους, οι βασικοί ήρωες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις των δικών τους, των οικογενειών τους. Μικρά παιδιά ουσιαστικά, να καλούνται να σηκώσουν στους ώμους τους κάτι τόσο μεγάλο. Αυτό που τίθεται ως δίλημμα είναι απλό: να «καρφώσουν» για να γλυτώσουν τον εαυτό τους; Ή να δείξουν πραγματική αλληλεγγύη μεταξύ τους; Η λέξη Στάζι δεν αναφέρεται πουθενά, αν και η μυστική υπηρεσία της Ανατολικής Γερμανίας, που ρουφιάνευε τους πολίτες της, είχε δημιουργηθεί ήδη από το 1950. Το Τείχος στο Βερολίνο δεν είχε ακόμα χτιστεί. Αλλά η λογική του εκφοβισμού, του εκβιασμού και του παραδειγματισμού είναι πανταχού παρούσα στην ταινία. Μια ταινία, που σε στιγμές έχει και αγωνία, έχει ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις, διαθέτει και τις απαραίτητες ανατροπές, αλλά ρε παιδί μου, μας πονάει εμάς τους κομουνιστές ένα τέτοιο θέμα.
Οπότε, λογικό είναι να κλωτσάμε. Γιατί, παρά το γεγονός ότι ένα τέτοιο περιστατικό, μια ακίδα ουσιαστικά μπροστά στα παλούκια - εγκλήματα του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού, λερώνει αυτό που σκεφτόμαστε για μια αταξική, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία. Στις δυτικές, ελεύθερες (μη χέσω) κοινωνίες, διάφοροι επιτρέπεται να κρατούν ενός λεπτού σιγή, αλλά πάντα με υποκρισία, πάντα με ατζέντα από πίσω, πάντα με πισώπλατα μαχαιρώματα... Να σημειώσουμε πως προς το φινάλε έχουμε μια σκηνή ντάλε κουάλε κλεμμένη (άντε, δανεισμένη) από τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών», αλλά προφανώς με παραπομπή και στην ταινία «Σπάρτακος»! Προπαγάνδα εναντίον προπαγάνδας, ερωτικά τρίγωνα, φιλίες που χαλάνε, φιλίες που φτιάχνονται, γκέι θείοι απομονωμένοι μα με ραδιόφωνο, σταλινικοί με ναζιστικό παρελθόν, χορός, νεανική αφέλεια, χριστιανικοί συμβολισμοί, κακοποιημένες γυναίκες, εργοστάσια, νεκροταφεία, πολλά κάνει σωστά, πολλά τα λειαίνει ο σκηνοθέτης. Δεν είναι κακή ταινία, ιδίως κατασκευαστικά, αλλά να, είναι λίγο... ύποπτο το timing της δημιουργίας της για εμάς τους κομουνιστές.
Ας είναι. Είμαστε μεγαλόψυχοι. Και αντέχουμε να δούμε και να παραδεχτούμε τα λάθη μας κι όχι να τα κρύψουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Την επόμενη φορά θα τα καταφέρουμε πολύ καλύτερα.
Η υπόθεση: 1956. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους σε ένα σινεμά του δυτικού Βερολίνου, δυο έφηβοι φίλοι, ο Τέο και ο Κουρτ, βλέπουν επίκαιρα (σημείωση 1: κάτι σαν ειδήσεις που προβάλλονταν στους κινηματογράφους τα παλιά τα χρόνια...) που τους τρομοκρατούν και τους αγχώνουν κι έχουν να κάνουν με τον ξεσηκωμό στην Ουγγαρία και τις κινήσεις των Σοβιετικών να τον καταπνίξουν. Γυρνώντας πίσω στην πόλη τους, το Στάλινσταντ, στην Ανατολική Γερμανία, προσπαθούν να βρουν τρόπο για να αντιδράσουν, να δείξουν τη συμπαράστασή τους στο λαό της Ουγγαρίας και να τα βάλουν για άλλη μια φορά με τους Σοβιετικούς. Αποφασίζουν να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή (σημείωση 2: στη Γερμανία κρατάνε δύο λεπτών σιγή) στην τάξη τους, στο πρώτο τους μάθημα της επόμενης μέρας. Και το επιχειρούν. Όμως, η κίνησή τους δεν περνάει απαρατήρητη. Η περιφερειάρχης παιδείας εμπλέκεται και σύντομα στο σχολείο τους εμφανίζεται κοτζάμ υπουργός! Τα παιδιά έχουν αποφασίσει να πουν ψέματα: πως δηλαδή κράτησαν ενός λεπτού σιγή προς τιμής του Φέρεντς Πούσκας, του σπουδαίου Ούγγρου ποδοσφαιριστή, που οι φήμες έλεγαν πως σκοτώθηκε στις αναταραχές. Ο κρατικός μηχανισμός όμως βλέπει σημάδια απειθαρχίας τα οποία βαφτίζει κίνηση με αντεπαναστατικά κίνητρα! Και ο υπουργός Παιδείας τους εκφοβίζει: αν μέσα σε μια βδομάδα δεν κατονομάσουν τον υποκινητή της συγκεκριμένης πράξης, όλα τα παιδιά της τάξης κινδυνεύουν με κάτι που θα καταστρέψει τη ζωή τους. Πώς θα αντιδράσουν;
Η άποψή μας: Κάτι σαν το «Οι ζωές των άλλων», αλλά με πρωταγωνιστές παιδιά φαντάζει τούτη η καλογυρισμένη και φιλική προς το μεγάλο κοινό γερμανική ταινία, που βεβαίως, αναγκαστικά, είναι και εξόχως... αντεπαναστατική – αντικομουνιστική. Ας είναι. Ως κομουνιστές δεν μπορούμε να κρύβουμε το κεφάλι μέσα στην άμμο, ωσάν στρουθοκάμηλοι: στην προσπάθεια εφαρμογής του συγκεκριμένου πολιτικού μοντέλου εκείνα τα χρόνια, με ισχυρή, αντεπαναστατική αντίδραση παγκοσμίως, έγιναν πάμπολλα φάουλ. Δεν μπορούμε να πούμε πως πίσω από το... Σιδηρούν Παραπέτασμα υπήρχε ένα όμορφος κόσμος, αγγελικά πλασμένος. Προς θεού. Ο έμπειρος σκηνοθέτης μας βάζει σωστά και με σαφήνεια στα τεκταινόμενα και το καστ του, που αποτελείται από όλη την ταλαντούχα, πρωτόβγαλτη πιτσιρικαρία του γερμανικού σινεμά (με τους ρόλους των ενηλίκων να τους υποδύονται πιο ηχηρά και αναγνωρισμένα ονόματα) τα πάει μια χαρά σε ότι αφορά τις ερμηνείες.
Και η αφήγηση δεν έχει προβλήματα. Το τόσο δα μικρό περιστατικό μεγεθύνεται, γιγαντώνεται, όχι ακριβώς γι' αυτό που είναι πραγματικά αλλά γι' αυτό που θα μπορούσε να εκκινήσει. Και μετά αρχίζει η τρομοκρατία. Μέσα στην τάξη, οι αρχές ζητούν ονόματα για τιμωρία και παραδειγματισμό. Εκτός τάξης, στα σπίτια τους, οι βασικοί ήρωες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις πιέσεις των δικών τους, των οικογενειών τους. Μικρά παιδιά ουσιαστικά, να καλούνται να σηκώσουν στους ώμους τους κάτι τόσο μεγάλο. Αυτό που τίθεται ως δίλημμα είναι απλό: να «καρφώσουν» για να γλυτώσουν τον εαυτό τους; Ή να δείξουν πραγματική αλληλεγγύη μεταξύ τους; Η λέξη Στάζι δεν αναφέρεται πουθενά, αν και η μυστική υπηρεσία της Ανατολικής Γερμανίας, που ρουφιάνευε τους πολίτες της, είχε δημιουργηθεί ήδη από το 1950. Το Τείχος στο Βερολίνο δεν είχε ακόμα χτιστεί. Αλλά η λογική του εκφοβισμού, του εκβιασμού και του παραδειγματισμού είναι πανταχού παρούσα στην ταινία. Μια ταινία, που σε στιγμές έχει και αγωνία, έχει ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις, διαθέτει και τις απαραίτητες ανατροπές, αλλά ρε παιδί μου, μας πονάει εμάς τους κομουνιστές ένα τέτοιο θέμα.
Οπότε, λογικό είναι να κλωτσάμε. Γιατί, παρά το γεγονός ότι ένα τέτοιο περιστατικό, μια ακίδα ουσιαστικά μπροστά στα παλούκια - εγκλήματα του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού, λερώνει αυτό που σκεφτόμαστε για μια αταξική, δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία. Στις δυτικές, ελεύθερες (μη χέσω) κοινωνίες, διάφοροι επιτρέπεται να κρατούν ενός λεπτού σιγή, αλλά πάντα με υποκρισία, πάντα με ατζέντα από πίσω, πάντα με πισώπλατα μαχαιρώματα... Να σημειώσουμε πως προς το φινάλε έχουμε μια σκηνή ντάλε κουάλε κλεμμένη (άντε, δανεισμένη) από τον «Κύκλο των χαμένων ποιητών», αλλά προφανώς με παραπομπή και στην ταινία «Σπάρτακος»! Προπαγάνδα εναντίον προπαγάνδας, ερωτικά τρίγωνα, φιλίες που χαλάνε, φιλίες που φτιάχνονται, γκέι θείοι απομονωμένοι μα με ραδιόφωνο, σταλινικοί με ναζιστικό παρελθόν, χορός, νεανική αφέλεια, χριστιανικοί συμβολισμοί, κακοποιημένες γυναίκες, εργοστάσια, νεκροταφεία, πολλά κάνει σωστά, πολλά τα λειαίνει ο σκηνοθέτης. Δεν είναι κακή ταινία, ιδίως κατασκευαστικά, αλλά να, είναι λίγο... ύποπτο το timing της δημιουργίας της για εμάς τους κομουνιστές.
Ας είναι. Είμαστε μεγαλόψυχοι. Και αντέχουμε να δούμε και να παραδεχτούμε τα λάθη μας κι όχι να τα κρύψουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Την επόμενη φορά θα τα καταφέρουμε πολύ καλύτερα.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 29 Νοεμβρίου 2018 από την Seven Films!
