Movies Ltd

Η δικαιοσύνη δεν βρίσκεται στα δικαστήρια

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Μια σπουδή πάνω στην ενοχή – και την αλήθεια

Αυτή είναι η 12η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που σκηνοθετεί ο Ιάπωνας Hirokazu Kore-eda. Με αυτήν πήρε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του περσινού φεστιβάλ Βενετίας. Στο ίδιο φεστιβάλ είχε συμμετάσχει (και πάλι στο διαγωνιστικό τμήμα) με την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, το «Maboroshi no hikari» (Maboroshi, 1995), ταινία η οποία προβλήθηκε στο μίνι αφιέρωμα που είχε ετοιμάσει το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στον Ιάπωνα σκηνοθέτη το 2004! Τότε που είχε στη φιλμογραφία του μόλις τέσσερις μεγάλου μήκους ταινίες μυθοπλασίας. Η πρώτη του ταινία που πήρε διανομή στη χώρα μας ήταν το περίφημο «Κανείς δεν ξέρει» (Dare mo shiranai / Nobody Knows, 2004). Με τη συγκεκριμένη ταινία συμμετείχε για δεύτερη φορά στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών. Συνολικά, έχει πάει με ταινίες του στις Κάννες επτά φορές: πέντε φορές στο διαγωνιστικό και δύο φορές στο τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα». Φέτος, μάλιστα, κέρδισε και τον Χρυσό Φοίνικα Καλύτερης Ταινίας με το φιλμ του «Κλέφτες καταστημάτων» (Manbiki kazoku / Shoplifters), ταινία που θα αποτελέσει την ταινία επίσημης έναρξης του φετινού φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ταινία που θα βγει μέσα στον Νοέμβριο στη χώρα μας - επομένως και πάλι θα αναφερθούμε στον Kore-eda, οπότε σταματάμε με τα γενικά για την φιλμογραφία του εδώ.

Πρωταγωνιστής της συγκεκριμένης ταινίας, στο ρόλο του δικηγόρου, είναι ο Masaharu Fukuyama. Έχει συνεργαστεί παλιότερα ξανά με τον Kore-eda, στην ταινία Πατέρας και γιος (Soshite chichi ni naru / Like Father, Like Son, 2013). Εκτός από ηθοποιός, όμως, ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης έχει πολλές ακόμα ιδιότητες: είναι φωτογράφος, συνθέτης, μουσικός παραγωγός, ραδιοφωνική περσόνα και καταξιωμένος τραγουδιστής στη χώρα του, διατηρώντας από το 2011 το ρεκόρ του πιο πετυχημένου σόλο τραγουδιστή στην Ιαπωνία, όλων των εποχών!

Η υπόθεση: Ο επιτυχημένος δικηγόρος Σιγκεμόρι αναλαμβάνει (κατόπιν πίεσης του αφεντικού του) την υπεράσπιση του Μισούμι, ενός προφυλακισμένου, κατηγορούμενου για τη δολοφονία του αφεντικού του, με στόχο τη ληστεία. Ο Μισούμι είχε εκτίσει ποινή φυλάκισης και για έναν άλλο φόνο πριν τριάντα χρόνια. Δικαστής σε εκείνη την υπόθεση ήταν ο πατέρας του Σιγκεμόρι. Οι πιθανότητες να κερδίσει ο Σιγκεμόρι την υπόθεση είναι ελάχιστες, μιας που ο πελάτης του έχει ομολογήσει ήδη την ενοχή του, παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει τη θανατική ποινή αν καταδικαστεί. Καθώς διερευνά όλο και πιο βαθιά την υπόθεση, μελετώντας τις καταθέσεις της οικογένειας του θύματος και του ίδιου του Μισούμι, ο συνήθως σίγουρος Σιγκεμόρι αρχίζει να αμφιβάλλει για το αν ο πελάτης του είναι ο πραγματικός δολοφόνος. Ιδίως από τη στιγμή που ο Μισούμι αλλάζει διαρκώς την κατάθεσή του. Θα μπορέσει να μάθει τι ακριβώς έχει συμβεί; Ποια είναι η αλήθεια; Και μπορεί να υπάρξουν περισσότερες της μίας αλήθειες;

Η άποψή μας: Δικαστικό δράμα; Με στοιχεία θρίλερ; Από τον Hirokazu Kore-eda; Και γυρισμένο μάλιστα σε σινεμασκόπ; Κάτι που χρησιμοποιεί για πρώτη φορά ως φορμά στην καριέρα του ο συγκεκριμένος σκηνοθέτης; Yes please! Ναι, αλλά, ρε παιδί μου, κάτι δεν κολλάει. Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα (όλα) από την αρχή. Πρώτη σκηνή. Σκοτάδι. Δυο άντρες προχωράνε. Βρίσκονται σε μια απομονωμένη περιοχή, στην όχθη ενός ποταμού. Ο ένας προχωράει μπροστά. Ακολουθεί από πίσω ο δεύτερος. Ο δεύτερος βγάζει από την τσέπη του σακακιού του ένα γαλλικό κλειδί (σημείωση: να μάθω οπωσδήποτε γιατί το ονομάζουν έτσι αυτό το πολύ χρήσιμο εργαλείο για κάθε μάστορα). Κοπανάει τον προπορευόμενο. Πάνω από μία φορές. Με μίσος. Στο τέλος, του βάζει και τα χέρια γύρω από το λαιμό του και τον πνίγει. Κατόπιν, λούζει το πτώμα με βενζίνη. Και το βάζει φωτιά. Στο φόντο, ένα τρένο με ατελείωτα βαγόνια σκίζει τη νύχτα. Στο φως της φωτιάς βλέπουμε ξανά, πεντακάθαρα, το πρόσωπο του δολοφόνου. Ο οποίος σκουπίζει με το χέρι του το αίμα που έχει λερώσει τη μούρη του. Είναι ο Μισούμι.

Κι όλο αυτό που περιγράφεται πιο πάνω δεν είναι σπόιλερ. Δεν μπορεί να είναι σπόιλερ. Αποτελεί την πρώτη σκηνή της ταινίας. Πριν τα γράμματα. Τα ζενερίκ. Οι δύο άντρες δεν μιλούσαν όσο προχωρούσαν. Μήπως δεν τον είχε πάρει χαμπάρι ο πρώτος άντρας το δολοφόνο; Ποιο το κίνητρο γι' αυτήν τη δολοφονία; Και μήπως τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι; Χμ, εδώ σε θέλω. Γιατί στις επόμενες δύο ώρες πολλά θα διαμειφθούν. Που θα θέσουν υπό αμφισβήτηση ακόμα κι αυτά που είδαμε καθαρά και ξάστερα μπροστά στα ματάκια μας. Στην πρώτη πρώτη σκηνή της ταινίας! Οπότε, έχουμε να κάνουμε με ένα δικαστικό δράμα αλά Kore-eda. Διαφορετικό από τα χαρακτηριστικά δείγματα του συγκεκριμένου κινηματογραφικού υποείδους. Σε ένα δικαστικό δράμα χρειαζόμαστε ίντριγκα, χρειαζόμαστε ανατροπές, χρειαζόμαστε έναν «καλό» για να ταυτιστούμε – συνήθως κάποιον που κατηγορείται άδικα – και χρειαζόμαστε μια δικαίωση. Να έχει λάμψει η δικαιοσύνη!

Ή... να μην έχει λάμψει. Κάτι σαν το «Ζήτημα τιμής» (A Few Good Men, 1992) στην πρώτη περίπτωση ή κάτι σαν το «Δικαιοσύνη για όλους» (...and justice for all, 1979), μια απίστευτη ταινιάρα με τον Al Pacino σε ρεσιτάλ να ωρύεται «you're out of order» και κυρίως «let's make a deal»!!! Παρασύρθηκα όμως. Έστω, υπάρχουν και δικαστικά δράματα, που σε αφήνουν μαλάκα, καθώς στο τέλος τα όρια μεταξύ του τι είναι αλήθεια και τι ψέμα ή το πόσο κοντά είναι η αθωότητα με την ενοχή είναι τόσο θολά, που ο θεατής δεν μπορεί να τα ξεδιαλύνει. Ε, ο Kore-eda, δεν ενδιαφέρεται για καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις που αναφέραμε. Είναι πιο εγκεφαλικός, πιο ψυχρός, πιο «τετράγωνος». Μια σπουδή πάνω στο πως προσλαμβάνουμε την αλήθεια κάνει. Παίζοντας με τον θεατή, μπερδεύοντάς τον, όχι όμως για να τον ιντριγκάρει, όχι. Αλλά για να τον βάλει να σκεφτεί, να διαλογιστεί. Ναι, αλλά έτσι χάνει το παιχνίδι. Γιατί από κάποιο σημείο και μετά, κουράζει. Απλά ο θεατής παύει να ενδιαφέρεται.

Πολλές υποπλοκές «γεμίζουν» χρόνο αλλά δεν προσφέρουν και τίποτε το ουσιαστικό. Πχ, η σχέση του δικηγόρου με την κόρη του, που «ξεπετιέται» σε μία σκηνή, όπου φαίνεται πως είναι ψυχρή και ουσιαστικά δεν ενδιαφέρεται για εκείνην, πόσο πολύ βοηθάει στον θεατή να σχηματίσει μια συνολική εικόνα για τον δικηγόρο; Και γιατί να τον ενδιαφέρει; Δεν βοηθάει στην πλοκή της ιστορίας. Και δεν μας ενδιαφέρει δυστυχώς ο χαρακτήρας δικηγόρος. Εξάλλου, μόνον ως όχημα τον χρησιμοποιεί. Ως εργαλείο για να αναρωτιέται ο δημιουργός λεκτικά και να μοιράζεται τις σκέψεις του για την αλήθεια. Όλα τα σεναριακά στοιχεία που έχουν να κάνουν με τη σχέση του δολοφονηθέντος με την κόρη του (δίνει κίνητρο), την πιθανή σχέση του δολοφόνου με τη γυναίκα του δολοφονηθέντος, τη δολοφονία που έκανε ο δολοφόνος στο παρελθόν, φράσεις τύπου «μερικοί άνθρωποι δεν θα έπρεπε να έχουν γεννηθεί» και τέτοια προσφέρουν τροφή για σκέψη αλλά δεν βοηθούν στην απόλαυση της ταινίας.

Και πάλι η οικογένεια – αγαπημένη θεματική του Ιάπωνα σκηνοθέτη – υφίσταται ανάμεσα στις αναρωτήσεις του, αλλά αυτήν τη φορά σε δεύτερο πλάνο. Γενικώς, πολλές ενδιαφέρουσες ιδέες, τίποτε όμως στέρεο, τίποτε από το οποίο να μπορεί να σταθεί ο θεατής. Γιατί παίζει με τις βεβαιότητές του και μετά τις καταρρίπτει, όχι όμως για να τον τσιτώσει εγκεφαλικά. Γιατί εντέλει αυτό που κατορθώνει είναι να τον «αδειάσει» και από κάποιο σημείο και μετά, να μην ενδιαφέρεται για την αλήθεια! Άψογη αισθητικά, στους τόνους του γκρίζου σε όλες τις σκηνές που έχουν να κάνουν με τη φυλακή και το δικαστήριο (δεν χωράει «άσπρο και μαύρο» εδώ προφανώς...), με πολύ έξυπνες επισημάνσεις (σε μία σκηνή τα πρόσωπα του δικηγόρου με τον κατηγορούμενο, που χωρίζονται από έναν γυάλινο τοίχο, στη φυλακή, αντί να έρχονται σε αντιπαράθεση, όπως πχ σε έναν καθρέφτη, φαίνεται σαν να βρίσκονται από την ίδια μεριά – ωραίο σχόλιο σχετικά με την «ταυτότητα» της ενοχής και του νόμου), με καλές ερμηνείες, αυτή είναι μια ταινία με αργούς ρυθμούς, που δεν ακολουθεί τους κανόνες του υποείδους στο οποίο τυπικά ανήκει, ως εξαίρεση. Μια εξαίρεση όμως που «πετάει έξω» αυτούς που θα μπορούσε να έλξει.

Περιμένουμε με αγωνία σε λίγες βδομάδες τον φετινό Χρυσό Φοίνικα, όπου μάλλον έχουμε να κάνουμε με κάτι πολύ, πολύ ανώτερο.

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 25 Οκτωβρίου 2018 από την One From The Heart!