Μια αμερικάνικη ληστεία
του Bart Layton. Με τους Barry Keoghan, Evan Peters, Jared Abrahamson, Blake Jenner, Ann Dowd, Udo Kier. Gary Basaraba, Lara Grice, Jane McNeill, Wayne Duvall
Κανείς δε θέλει να ζει μέσα στην κοινοτυπία
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Όταν δεν συμβαίνει τίποτα συναρπαστικό κι εσύ θέλεις να συναρπάσεις...
Αυτή είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο γεννημένος στη Μεγάλη Βρετανία Bart Layton και η πρώτη του μυθοπλασίας (εντάξει, όχι ακριβώς…). Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία ήταν το ντοκιμαντέρ The Imposter (2012). Το The Imposter ήταν ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο παρουσιαζόταν η ιστορία ενός νεαρού Γάλλου απατεώνα, ο οποίος έπεισε πολύ κόσμο και κυρίως μια οικογένεια από το Τέξας, πως ήταν ο έφηβος γιος τους, που είχε εξαφανιστεί χωρίς να αφήσει ίχνη, τρία χρόνια πριν! Ήταν ένα ντοκιμαντέρ που αποδείκνυε εμφατικά πως δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες η πραγματικότητα ξεπερνά τη φαντασία. Κατά μία έννοια και η ταινία μυθοπλασίας του αυτό ακριβώς αποδεικνύει… To «The Imposter» κέρδισε διάφορα βραβεία, ανάμεσα στα οποία το BAFTA καλύτερου ντεμπούτου βρετανικής ταινίας για το 2012.
Τα γυρίσματα της ταινίας Μια αμερικάνικη ληστεία (American Animals) διήρκεσαν 7 1/2 εβδομάδες. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων δεν επετράπη στους ηθοποιούς να γνωρίσουν τους ανθρώπους τους οποίους υποδύονταν καθώς ο σκηνοθέτης φοβόταν πως αυτό θα επηρέαζε τις ερμηνείες τους. Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας (που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα!!!) δόθηκε στο περασμένο φεστιβάλ του Σάντανς.
Η υπόθεση: 2004, Λέξινγκτον, Κεντάκι. Στα γεμάτα οικογένειες της μεσαίας τάξης προάστια τούτης της αμερικάνικης πόλης ζει ο Σπένσερ, που θέλει να γίνει καλλιτέχνης και ο Γουόρεν, ένας απρόβλεπτος και ατίθασος νέος. Είναι φίλοι και παρακολουθούν μαθήματα σε δύο διαφορετικά κολέγια. Καθώς η ενηλικίωση τους χτυπάει την πόρτα, συνειδητοποιούν πως υπάρχει πολύ μεγάλο ενδεχόμενο να μην γίνουν ποτέ κάτι πολύ σημαντικό, πως δεν θα καταφέρουν να ξεχωρίσουν, πως θα ζήσουν βαρετές ζωές. Κατά τη διάρκεια μας ακαδημαϊκής επίσκεψης στο Ειδικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης του τοπικού Πανεπιστήμιου, ο Σπένσερ διαπιστώνει πως εκεί φυλάσσονται απίστευτοι θησαυροί, μεταξύ των οποίων και το βιβλίο «Birds of America» του John James Audubon, με χρηματιστηριακή αξία άνω των 10 εκατομμυρίων δολαρίων.
Καθώς αφηγείται την εμπειρία στον φίλο του διαπιστώνουν και οι δύο πως μπροστά τους εμφανίστηκε η ευκαιρία να κάνουν αυτό που έψαχναν τόσο καιρό. Έτσι, αποφασίζουν να κλέψουν το πολύτιμο βιβλίο. Χρειάζονται άλλα δύο άτομα, όμως, για να φέρουν εις πέρας το σχέδιό τους. Έτσι, επιστρατεύουν τον εκκολαπτόμενο λογιστή Έρικ και τον γεννημένο αθλητή Τσας. Όντας τέσσερις πλέον κι έχοντας ως έμπνευση διάσημες ταινίες, αρχίζουν να ετοιμάζονται για το μεγάλο κόλπο. Και το προχωράνε. Και το βάζουν σε εφαρμογή. Όμως, αλλιώς τα σχεδιάζουν τα πράγματα κι αλλιώς τους προκύπτουν. Άλλο οι ταινίες κι άλλο η πραγματική ζωή. Και η ληστεία που θα έλυνε τα οικονομικά και τα υπαρξιακά τους προβλήματα μια για πάντα, είναι εκείνη που τελικά θα θέσει το λαμπρό τους μέλλον σε κίνδυνο...
Η άποψή μας: Για να δούμε λοιπόν τέσσερις πρόσφατες «παραλλαγές» όπου η μυθοπλασία συναντά το ντοκιμαντέρ με ιδιαίτερο τρόπο. Αρχικά, το Εγώ, Η Τόνια (I, Tonya). O Craig Gillespie μεταφέρει την ιστορία της πρωταθλήτριας του καλλιτεχνικού πατινάζ, Tonya Harding, στη μεγάλη οθόνη. Δεν πρόκειται για δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Εξάλλου, η παρουσία γνωστών ηθοποιών, όπως η Margot Robbie στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι εν πολλοίς αποτρεπτικός παράγοντας για κάτι τέτοιο. Ναι, αλλά συχνά πυκνά βλέπουμε τους ηθοποιούς να σπάνε τον τέταρτο τοίχο και να απευθύνονται στους θεατές! Παραθέτοντας στοιχεία της υπόθεσης. Που πολλές φορές είναι αντικρουόμενα! Το ίδιο γεγονός, λοιπόν, μεταφέρεται στους θεατές από κάθε έναν από τους πρωταγωνιστές του γεγονότος, μέσω των ηθοποιών που τους υποδύονται! Και υπάρχει πολλή υποκειμενική ματιά. Δείτε το και στον εαυτό σας: το ξέρετε πως αν είστε μάρτυρες με κάποιον φίλο σας ενός γεγονότος, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να το αντιληφθείτε διαφορετικά, να το θυμάστε διαφορετικά, να το διηγείστε διαφορετικά.
Επόμενη περίπτωση: Αναχώρηση για Παρίσι 15:17 (The 15:17 to Paris) του Clint Eastwood. Εδώ, ο σπουδαίος δημιουργός επιχειρεί κάτι πρωτοφανές: παίρνει τους ανθρώπους, που σταμάτησαν μια τρομοκρατική επίθεση το 2015 σε ένα τρένο που είχε προορισμό το Παρίσι, και τους κάνει πρωταγωνιστές μιας ταινίας μυθοπλασίας, η οποία αφηγείται την ιστορία ακριβώς αυτής της ακύρωσης της τρομοκρατικής ενέργειας! Πάλι τα όρια ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία θολώνουν – όμως, το τελικό αποτέλεσμα δεν δικαίωσε τον Clint γιατί πέρα από όλα τα άλλα, οι άνθρωποι δεν είχαν υποκριτικές ικανότητες. Το 1968 του Τάσου Μπουλμέτη είναι ένα πρόσφατο ελληνικό παράδειγμα. Ο τελικός της ΑΕΚ με τη Σλάβια Πράγας στο Καλλιμάρμαρο το 1968 δραματοποιείται αλλά παράλληλα έχουμε συνεντεύξεις και παράθεση ιστορικών δεδομένων για τη δημιουργία της Αθλητική Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως.
Τώρα, έχουμε τούτη την ταινία. Όπου κατά τη διάρκειά της έχουμε την μυθοπλαστική αναπαράσταση ενός αληθινού γεγονότος με επαγγελματίες ηθοποιούς, ενώ παράλληλα, οι πραγματικοί δράστες μιλάνε on camera και μας μεταφέρουν τη δική τους άποψη για τα γεγονότα – εννοείται πως μπορεί να έχουν την ίδια άποψη για πολλά από τα συμβάντα αλλά για κάποιες ουσιώδεις στιγμές η μνήμη τους διαφέρει. Ριζικά! Οπότε, το αποτέλεσμα, πέρα από εντελώς… meta είναι και εξόχως ενδιαφέρον τόσο για το ίδιο το μέσον, τον κινηματογράφο, όσο και για το πώς οι άνθρωποι πολλές φορές κατασκευάζουμε εκείνη την εκδοχή της πραγματικότητας που μας βολεύει, που μας ικανοποιεί, που γαληνεύει το είναι μας. Αυτά τα ωραία αφορούν τη φόρμα την ταινίας και το τρίτο της επίπεδο! Το βασικό ερώτημα είναι το εξής: αξίζει κανείς να δει την ταινία; Ή θα εξαντληθεί στο να θαυμάζει (μεγάλο ερωτηματικό εδώ καθώς στις τρεις προηγούμενες περιπτώσεις, μόνο η ελληνική ταινία είχε σχετική εμπορική επιτυχία στη χώρα μας) αυτό το «παιχνίδι» ανάμεσα στο φαντασιακό και το πραγματικό, την αντικειμενική αλήθεια και την υποκειμενική ανάγνωσή της; Η απάντηση είναι ένα καταφατικότατο «ναι», συνοδευόμενο όμως και με το απαραίτητο «μεν αλλά».
Θέλω να πω, όσοι γουστάρουν να βλέπουν κάτι που δεν είναι «μία από τα ίδια», όσοι δεν αρκούνται στις κομιξάδικες παραλλαγές στο ίδιο θέμα, όσοι δεν θέλουν να βλέπουν απλώς μια ταινία για να περάσει η ώρα, θα την καταβρούν με τούτη την ταινία. Φοβάμαι, όμως, πως αυτοί οι θεατές είναι λίγοι. Ας είναι. Στην τελική, ο δημιουργός, μια ταινία για το φάντασμα του αμερικάνικου ονείρου επεδίωξε να φτιάξει. Όπου μια ομάδα προνομιούχων νέων προχωρούν σε ένα θεότρελο σχέδιο ληστείας επειδή… δεν έχουν προβλήματα στη ζωή τους! Δεν έχουν εμπειρίες, δεν έχουν κάτι αληθινά δυσάρεστο να θυμούνται, αλλά κατά πως φαίνεται, ούτε και κάτι πραγματικά ευχάριστο! Πώς θα δημιουργήσει ο καλλιτέχνης χωρίς κάποιο τραύμα; Πώς θα κοκορευτεί ο φαφλατάς χωρίς κάτι συναρπαστικό πίσω του; Το… τρελό δεν είναι ότι οι τέσσερις συγκεκριμένοι νέοι επιχείρησαν τη συγκεκριμένη παράτολμη ληστεία. Το τρελό είναι ότι πήραν μαθήματα από… ταινίες! Τα κωδικά τους ονόματα τα δανείστηκαν από το «Reservoir Dogs», το «Ocean’s Eleven» ήταν σταθερά πηγή έμπνευσης, τέτοια!
Το… ακόμα πιο τρελό είναι πως οι τέσσερις δράστες δήλωσαν πως τα χρόνια που πέρασαν στη φυλακή μετά τη ληστεία ήταν τα καλύτερα της ζωής τους! Γιατί εκεί δεν χρειαζόταν να αρθούν στο ύψος των προσδοκιών που είχαν οι άλλοι από τους ίδιους. Ασχολήθηκαν με πράγματα απτά, χειροπιαστά και δεν είχαν κανένα άγχος! Αν το καλοσκεφτεί κανείς, κερδισμένοι βγήκαν εντέλει από τη ληστεία! Η ταινία είναι ταυτόχρονα «βαριά» σε ότι αφορά τα θέματα τα οποία πραγματεύεται αλλά και «ελαφριά» σε ότι αφορά το κινηματογραφικό fun! Διάβολε, μια heist ταινία είναι! Εντάξει, διαφορετική από τις άλλες. Το σάουντρακ είναι σούπερ, οι ηθοποιοί είναι τρομεροί (αυτός ο Udo Kier ρε παιδί μου, τι καλτάρα η θεάρα!), οι πραγματικοί πρωταγωνιστές έχουν φοβερό ενδιαφέρον ως περσόνες, περνάς καλά βλέποντας την ταινία και μπορείς να το βάλεις να δουλέψει και λίγο το ρημάδι το μυαλό – σε… πείθει η ταινία να το κάνεις. Και πάλι όμως, παρά τις μαρτυρίες των τεσσάρων αλλά και της βιβλιοθηκάριου και των γονέων τους και κάποιων καθηγητών τους, μένεις με πολλές απορίες. Είχε όντως άκρες ο τρελαμένος της παρέας στο Άμστερνταμ πχ; Ή τους παρέσυρε όλους στο… όραμά του;
Αμερικάνικα πλάσματα: παραπλανημένα και με το αμερικάνικο όνειρο σε πλήρη ματαίωση...
Η υπόθεση: 2004, Λέξινγκτον, Κεντάκι. Στα γεμάτα οικογένειες της μεσαίας τάξης προάστια τούτης της αμερικάνικης πόλης ζει ο Σπένσερ, που θέλει να γίνει καλλιτέχνης και ο Γουόρεν, ένας απρόβλεπτος και ατίθασος νέος. Είναι φίλοι και παρακολουθούν μαθήματα σε δύο διαφορετικά κολέγια. Καθώς η ενηλικίωση τους χτυπάει την πόρτα, συνειδητοποιούν πως υπάρχει πολύ μεγάλο ενδεχόμενο να μην γίνουν ποτέ κάτι πολύ σημαντικό, πως δεν θα καταφέρουν να ξεχωρίσουν, πως θα ζήσουν βαρετές ζωές. Κατά τη διάρκεια μας ακαδημαϊκής επίσκεψης στο Ειδικό Τμήμα της Βιβλιοθήκης του τοπικού Πανεπιστήμιου, ο Σπένσερ διαπιστώνει πως εκεί φυλάσσονται απίστευτοι θησαυροί, μεταξύ των οποίων και το βιβλίο «Birds of America» του John James Audubon, με χρηματιστηριακή αξία άνω των 10 εκατομμυρίων δολαρίων.
Καθώς αφηγείται την εμπειρία στον φίλο του διαπιστώνουν και οι δύο πως μπροστά τους εμφανίστηκε η ευκαιρία να κάνουν αυτό που έψαχναν τόσο καιρό. Έτσι, αποφασίζουν να κλέψουν το πολύτιμο βιβλίο. Χρειάζονται άλλα δύο άτομα, όμως, για να φέρουν εις πέρας το σχέδιό τους. Έτσι, επιστρατεύουν τον εκκολαπτόμενο λογιστή Έρικ και τον γεννημένο αθλητή Τσας. Όντας τέσσερις πλέον κι έχοντας ως έμπνευση διάσημες ταινίες, αρχίζουν να ετοιμάζονται για το μεγάλο κόλπο. Και το προχωράνε. Και το βάζουν σε εφαρμογή. Όμως, αλλιώς τα σχεδιάζουν τα πράγματα κι αλλιώς τους προκύπτουν. Άλλο οι ταινίες κι άλλο η πραγματική ζωή. Και η ληστεία που θα έλυνε τα οικονομικά και τα υπαρξιακά τους προβλήματα μια για πάντα, είναι εκείνη που τελικά θα θέσει το λαμπρό τους μέλλον σε κίνδυνο...
Η άποψή μας: Για να δούμε λοιπόν τέσσερις πρόσφατες «παραλλαγές» όπου η μυθοπλασία συναντά το ντοκιμαντέρ με ιδιαίτερο τρόπο. Αρχικά, το Εγώ, Η Τόνια (I, Tonya). O Craig Gillespie μεταφέρει την ιστορία της πρωταθλήτριας του καλλιτεχνικού πατινάζ, Tonya Harding, στη μεγάλη οθόνη. Δεν πρόκειται για δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Εξάλλου, η παρουσία γνωστών ηθοποιών, όπως η Margot Robbie στον πρωταγωνιστικό ρόλο, είναι εν πολλοίς αποτρεπτικός παράγοντας για κάτι τέτοιο. Ναι, αλλά συχνά πυκνά βλέπουμε τους ηθοποιούς να σπάνε τον τέταρτο τοίχο και να απευθύνονται στους θεατές! Παραθέτοντας στοιχεία της υπόθεσης. Που πολλές φορές είναι αντικρουόμενα! Το ίδιο γεγονός, λοιπόν, μεταφέρεται στους θεατές από κάθε έναν από τους πρωταγωνιστές του γεγονότος, μέσω των ηθοποιών που τους υποδύονται! Και υπάρχει πολλή υποκειμενική ματιά. Δείτε το και στον εαυτό σας: το ξέρετε πως αν είστε μάρτυρες με κάποιον φίλο σας ενός γεγονότος, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να το αντιληφθείτε διαφορετικά, να το θυμάστε διαφορετικά, να το διηγείστε διαφορετικά.
Επόμενη περίπτωση: Αναχώρηση για Παρίσι 15:17 (The 15:17 to Paris) του Clint Eastwood. Εδώ, ο σπουδαίος δημιουργός επιχειρεί κάτι πρωτοφανές: παίρνει τους ανθρώπους, που σταμάτησαν μια τρομοκρατική επίθεση το 2015 σε ένα τρένο που είχε προορισμό το Παρίσι, και τους κάνει πρωταγωνιστές μιας ταινίας μυθοπλασίας, η οποία αφηγείται την ιστορία ακριβώς αυτής της ακύρωσης της τρομοκρατικής ενέργειας! Πάλι τα όρια ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και τη μυθοπλασία θολώνουν – όμως, το τελικό αποτέλεσμα δεν δικαίωσε τον Clint γιατί πέρα από όλα τα άλλα, οι άνθρωποι δεν είχαν υποκριτικές ικανότητες. Το 1968 του Τάσου Μπουλμέτη είναι ένα πρόσφατο ελληνικό παράδειγμα. Ο τελικός της ΑΕΚ με τη Σλάβια Πράγας στο Καλλιμάρμαρο το 1968 δραματοποιείται αλλά παράλληλα έχουμε συνεντεύξεις και παράθεση ιστορικών δεδομένων για τη δημιουργία της Αθλητική Ένωσης Κωνσταντινουπόλεως.
Τώρα, έχουμε τούτη την ταινία. Όπου κατά τη διάρκειά της έχουμε την μυθοπλαστική αναπαράσταση ενός αληθινού γεγονότος με επαγγελματίες ηθοποιούς, ενώ παράλληλα, οι πραγματικοί δράστες μιλάνε on camera και μας μεταφέρουν τη δική τους άποψη για τα γεγονότα – εννοείται πως μπορεί να έχουν την ίδια άποψη για πολλά από τα συμβάντα αλλά για κάποιες ουσιώδεις στιγμές η μνήμη τους διαφέρει. Ριζικά! Οπότε, το αποτέλεσμα, πέρα από εντελώς… meta είναι και εξόχως ενδιαφέρον τόσο για το ίδιο το μέσον, τον κινηματογράφο, όσο και για το πώς οι άνθρωποι πολλές φορές κατασκευάζουμε εκείνη την εκδοχή της πραγματικότητας που μας βολεύει, που μας ικανοποιεί, που γαληνεύει το είναι μας. Αυτά τα ωραία αφορούν τη φόρμα την ταινίας και το τρίτο της επίπεδο! Το βασικό ερώτημα είναι το εξής: αξίζει κανείς να δει την ταινία; Ή θα εξαντληθεί στο να θαυμάζει (μεγάλο ερωτηματικό εδώ καθώς στις τρεις προηγούμενες περιπτώσεις, μόνο η ελληνική ταινία είχε σχετική εμπορική επιτυχία στη χώρα μας) αυτό το «παιχνίδι» ανάμεσα στο φαντασιακό και το πραγματικό, την αντικειμενική αλήθεια και την υποκειμενική ανάγνωσή της; Η απάντηση είναι ένα καταφατικότατο «ναι», συνοδευόμενο όμως και με το απαραίτητο «μεν αλλά».
Θέλω να πω, όσοι γουστάρουν να βλέπουν κάτι που δεν είναι «μία από τα ίδια», όσοι δεν αρκούνται στις κομιξάδικες παραλλαγές στο ίδιο θέμα, όσοι δεν θέλουν να βλέπουν απλώς μια ταινία για να περάσει η ώρα, θα την καταβρούν με τούτη την ταινία. Φοβάμαι, όμως, πως αυτοί οι θεατές είναι λίγοι. Ας είναι. Στην τελική, ο δημιουργός, μια ταινία για το φάντασμα του αμερικάνικου ονείρου επεδίωξε να φτιάξει. Όπου μια ομάδα προνομιούχων νέων προχωρούν σε ένα θεότρελο σχέδιο ληστείας επειδή… δεν έχουν προβλήματα στη ζωή τους! Δεν έχουν εμπειρίες, δεν έχουν κάτι αληθινά δυσάρεστο να θυμούνται, αλλά κατά πως φαίνεται, ούτε και κάτι πραγματικά ευχάριστο! Πώς θα δημιουργήσει ο καλλιτέχνης χωρίς κάποιο τραύμα; Πώς θα κοκορευτεί ο φαφλατάς χωρίς κάτι συναρπαστικό πίσω του; Το… τρελό δεν είναι ότι οι τέσσερις συγκεκριμένοι νέοι επιχείρησαν τη συγκεκριμένη παράτολμη ληστεία. Το τρελό είναι ότι πήραν μαθήματα από… ταινίες! Τα κωδικά τους ονόματα τα δανείστηκαν από το «Reservoir Dogs», το «Ocean’s Eleven» ήταν σταθερά πηγή έμπνευσης, τέτοια!
Το… ακόμα πιο τρελό είναι πως οι τέσσερις δράστες δήλωσαν πως τα χρόνια που πέρασαν στη φυλακή μετά τη ληστεία ήταν τα καλύτερα της ζωής τους! Γιατί εκεί δεν χρειαζόταν να αρθούν στο ύψος των προσδοκιών που είχαν οι άλλοι από τους ίδιους. Ασχολήθηκαν με πράγματα απτά, χειροπιαστά και δεν είχαν κανένα άγχος! Αν το καλοσκεφτεί κανείς, κερδισμένοι βγήκαν εντέλει από τη ληστεία! Η ταινία είναι ταυτόχρονα «βαριά» σε ότι αφορά τα θέματα τα οποία πραγματεύεται αλλά και «ελαφριά» σε ότι αφορά το κινηματογραφικό fun! Διάβολε, μια heist ταινία είναι! Εντάξει, διαφορετική από τις άλλες. Το σάουντρακ είναι σούπερ, οι ηθοποιοί είναι τρομεροί (αυτός ο Udo Kier ρε παιδί μου, τι καλτάρα η θεάρα!), οι πραγματικοί πρωταγωνιστές έχουν φοβερό ενδιαφέρον ως περσόνες, περνάς καλά βλέποντας την ταινία και μπορείς να το βάλεις να δουλέψει και λίγο το ρημάδι το μυαλό – σε… πείθει η ταινία να το κάνεις. Και πάλι όμως, παρά τις μαρτυρίες των τεσσάρων αλλά και της βιβλιοθηκάριου και των γονέων τους και κάποιων καθηγητών τους, μένεις με πολλές απορίες. Είχε όντως άκρες ο τρελαμένος της παρέας στο Άμστερνταμ πχ; Ή τους παρέσυρε όλους στο… όραμά του;
Αμερικάνικα πλάσματα: παραπλανημένα και με το αμερικάνικο όνειρο σε πλήρη ματαίωση...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 12 Ιουλίου 2018 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική