Η καταγωγή των Σάμι
της Amanda Kernell. Με τους Lene Cecilia Sparrok, Mia Erika Sparrok, Maj Doris Rimpi, Julius Fleischanderl, Olle Sarri, Hanna Alström, Malin Crépin, Andreas Kundler, Ylva Gustafsson
Κι έρχεται η στιγμή για να αποφασίσεις, με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις...
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Το μόνο που ήθελε ήταν να μην ξεχωρίζει...
Η Amanda Kernell γεννήθηκε το 1986 στην πόλη Umeå στη βόρεια Σουηδία, από πατέρα Σάμι και μητέρα Σουηδή. Σπούδασε στη σχολή σκηνοθεσίας της Εθνικής Κινηματογραφικής Σχολής της Δανίας και αποφοίτησε από εκεί το 2013. Από το 2006 και μετά, η Amanda έχει σκηνοθετήσει πολλές βραβευμένες μικρού μήκους ταινίες, μεταξύ των οποίων και το «Stoerre Vaerie», μιας ταινίας ουσιαστικά που αποτέλεσε τον πιλότο για την ταινία «Η καταγωγή των Σάμι». Το «Stoerre Vaerie» έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ του Σάντανς κι έχει κερδίσει πολλά βραβεία, όπως το βραβείο κοινού στο φεστιβάλ του Γκέτεμποργκ.
Η ταινία Η καταγωγή των Σάμι (Sameblod) είναι η πρώτη μεγάλου μήκους της σκηνοθέτιδας. Έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ Βενετίας του 2016, όπου συμμετείχε στο τμήμα «Venice Days», στο οποίο και τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη. Από εκεί και πέρα συμμετείχε σε πάμπολλα φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων αναφέρουμε τα φεστιβάλ του: Τορόντο, Τόκιο, Σάντανς, Σίδνεϊ, Εδιμβούργου και Ρέικιαβικ. Στη Θεσσαλονίκη πήρε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ το 2016, όπου και τιμήθηκε με το Βραβείο της Βουλής των Ελλήνων «Ανθρώπινες Αξίες».
Η υπόθεση: Η Κριστίνα είναι μια γηραιά κυρία που ζει στην Ουψάλα της Σουηδίας. Όταν πεθαίνει η Νίνα, η μικρότερη αδελφή της, με την οποία είχαν να βρεθούν για πάρα πολλές δεκαετίες, δεν μπορεί παρά να παραβρεθεί στην κηδεία της, παρέα με τον γιο της και την εγγονή της. Η Κριστίνα δεν προλαβαίνει να πατήσει το πόδι της στο σουηδικό βορρά, στη Λαπωνία, όπου ζουν τα μέλη της φυλής των Σάμι, και το μόνο που θέλει, είναι να εξαφανιστεί το ταχύτερο δυνατόν από εκεί. Νιώθει πληγωμένη, δεν τη χωράει ο τόπος, ασφυκτιά. Καθώς χαλαρώνει, θυμάται. Θυμάται τον εαυτό της, 14 ετών, τότε που ζούσε εκεί, τη δεκαετία του '30, και την έλεγαν Έλε Μάργια.
Η Έλε Μάργια ζούσε σε δύσκολες συνθήκες με την οικογένειά της, που όπως όλοι οι Σάμι, ασχολούνταν με την εκτροφή ταράνδων. Όταν πέθανε ο πατέρας της η μητέρα της αναγκάστηκε να στείλει τις δύο κόρες της σε ένα οικοτροφείο. Εκεί, η Έλε Μάργια ήρθε σε επαφή με τον ρατσισμό στη χειρότερη μορφή του. Ήρθε, όμως, σε επαφή και με τα γράμματα. Η Έλε Μάργια άρχισε να ονειρεύεται μιαν άλλη ζωή. Αλλά προκειμένου να ζήσει το όνειρό της, έπρεπε να γίνει κάποια άλλη, να σπάσει όλους τους δεσμούς με την οικογένεια και την κουλτούρα της, να γίνει μια καθωσπρέπει Σουηδή.
Η άποψή μας: Ευτυχώς στην Ελλάδα δεν περάσαμε Διαφωτισμό! Γιατί οι ευρωπαϊκές χώρες που τον πέρασαν, μετά τον Διαφωτισμό το ρίξανε στον ρατσισμό και προετοίμαζαν ως κοινωνίες το καλωσόρισμα του ναζισμού! Ας πούμε, όπως δείχνει και τούτη η ταινία, οι Άριοι Σουηδοί, ψηλοί, ξανθοί, ευθυτενείς, με γαλάζια μάτια, φέρονταν στους ιθαγενείς Σάμι οι οποίοι κατοικούσαν στη Λαπωνία, στα βόρεια της χώρας, σαν να μην ήταν άνθρωποι! Είναι χαρακτηριστική η σκηνή όπου μια ομάδα... Μένγκελε επισκέπτεται το οικοτροφείο όπου φοιτά η Έλε Μάργια για να εξετάσουν τα παιδιά, τα οποία χειρίζονται σαν πειραματόζωα: μετράνε τη διάμετρο της κεφαλής, τσεκάρουν τα δόντια και βγάζουν βιαίως γυμνές φωτογραφίες, τη συνοδεία δηλώσεων του στυλ «ο εγκέφαλος των Σάμι είναι μικρότερος από των Σουηδών» και τέτοια. Καλοί άνθρωποι.
Η Έλε Μάργια, όμως, όχι μόνο δεν αποθαρρύνεται (παρά το γεγονός μάλιστα πως, κάποιο αγόρι βγάζει όλο του το μίσος επάνω της κόβοντας το αυτί της, έτσι όπως οι Λάπωνες μαρκάρουν τους ταράνδους!) αλλά με περισσό θάρρος στα όρια του θράσους κυνηγάει αυτό που θέλει πιο πολύ: να μην ξεχωρίζει. Να ενταχθεί. Και να μάθει γράμματα. Είναι διπλός ο αγώνας της. Από τη μια έχει να αντιμετωπίσει την οικογένειά της. Τις προσδοκίες που έχουν από εκείνη. Να βοηθήσει στην εκτροφή των ταράνδων. Να ακολουθήσει τις παραδόσεις. Εντέλει, να παίξει το ρόλο για τον οποίο γεννήθηκε. Από την άλλη έχει να αντιμετωπίσει την εχθρική σουηδική κοινωνία. Που δεν θέλει τους ξένους ανάμεσά της. Που στην καλύτερη βλέπουν τα μέλη της την Έλε Μάργια ως κάτι φολκλόρ και στη χειρότερη τη βλέπουν ως κάτι μιαρό, κάτι βρώμικο, που θα τους... μολύνει! Πέρα από τον ρατσισμό, όμως, ένθεν κι ένθεν, η Έλε Μάργια είναι ένα κορίτσι που μεγαλώνει. Και δυναμώνει ως γυναίκα. Και καλείται να αντιμετωπίσει και τον έρωτα. Και την πιθανή απόρριψη. Μέσα σε ένα πλαίσιο πέρα από όσα γνώριζε. Και πάλι όμως το παλεύει. Δεν τα παρατάει. Εντέλει, ξεφεύγει. Εντέλει, κάνει αυτό που ήθελε. Γίνεται κι ευτυχισμένη; Μήπως μετανιώνει στο τέλος; Ο απολογισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα ακόμα κι αν έχεις πλάσει τη ζωή σου έτσι όπως ήθελες...
Η ταινία που φτιάχνει η Kernell (η μητέρα της οποίας είναι Σάμι) βασιζόμενη σε δικό της σενάριο, είναι πάρα πολύ καλή. Δεν χωράει καμία αμφιβολία περί τούτου. Η αφήγηση είναι στρωτή, χωρίς κενά, χωρίς υστερίες, χωρίς άχρηστους συναισθηματισμούς και υπερβολές. Δεν ξεπέφτει ποτέ στην παγίδα του μελοδράματος η ταινία, αλλά κρατάει και τους θεατές καρφωμένους με τα μάτια τους στη μεγάλη οθόνη, καθώς τους εμπλέκει συναισθηματικά. Τους νοιάζει – μας νοιάζει η τύχη της Έλε Μάργια. Με φοβερή αυτοπεποίθηση η δημιουργός καταθέτει μια ταινία ξεκάθαρων προθέσεων, που δεν κραυγάζει το θέμα της, που αποφεύγει εντέχνως τον διδακτισμό, δίνει όμως μπόλικη τροφή για σκέψη. Και οι επιδόσεις που πιάνει τόσο καλλιτεχνικά όσο και κατασκευαστικά, είναι σπουδαίες.
Πάντως, αυτή είναι μία από εκείνες τις ταινίες που λες πως δεν θα ήταν η ίδια αν δεν διέθετε το συγκεκριμένο καστ και ιδίως τη συγκεκριμένη πρωταγωνίστρια. Η Lene Cecilia Sparrok που υποδύεται την Έλε Μάργια όταν είναι νεαρή, διαθέτει το πρόσωπο, το βλέμμα και τη σωματική στάση όχι απλά για να μας πείσει στο ρόλο της αλλά για να μας συνεπάρει. Πραγματικά κουβαλάει την ταινία στην πλάτη της. Και να σκεφτεί κανείς πως είναι ερασιτέχνης ηθοποιός κι αυτή είναι η πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση... Και μια γαργαλιστική λεπτομέρεια, άσχετη με την ουσία της ταινίας, αλλά still: τη Σουηδέζα δασκάλα υποδύεται η Hanna Alström, η οποία υποδυόταν τη βασίλισσα της Σουηδίας στις δύο ταινίες «Kingsman» - μάλιστα, στην πρώτη την... πηδάει οθωμανικό τω τρόπω υποτίθεται ο πρωταγωνιστής της ταινίας! Μα τι μαθαίνετε εδώ ρε παιδιά, τς τς τς...
Η υπόθεση: Η Κριστίνα είναι μια γηραιά κυρία που ζει στην Ουψάλα της Σουηδίας. Όταν πεθαίνει η Νίνα, η μικρότερη αδελφή της, με την οποία είχαν να βρεθούν για πάρα πολλές δεκαετίες, δεν μπορεί παρά να παραβρεθεί στην κηδεία της, παρέα με τον γιο της και την εγγονή της. Η Κριστίνα δεν προλαβαίνει να πατήσει το πόδι της στο σουηδικό βορρά, στη Λαπωνία, όπου ζουν τα μέλη της φυλής των Σάμι, και το μόνο που θέλει, είναι να εξαφανιστεί το ταχύτερο δυνατόν από εκεί. Νιώθει πληγωμένη, δεν τη χωράει ο τόπος, ασφυκτιά. Καθώς χαλαρώνει, θυμάται. Θυμάται τον εαυτό της, 14 ετών, τότε που ζούσε εκεί, τη δεκαετία του '30, και την έλεγαν Έλε Μάργια.
Η Έλε Μάργια ζούσε σε δύσκολες συνθήκες με την οικογένειά της, που όπως όλοι οι Σάμι, ασχολούνταν με την εκτροφή ταράνδων. Όταν πέθανε ο πατέρας της η μητέρα της αναγκάστηκε να στείλει τις δύο κόρες της σε ένα οικοτροφείο. Εκεί, η Έλε Μάργια ήρθε σε επαφή με τον ρατσισμό στη χειρότερη μορφή του. Ήρθε, όμως, σε επαφή και με τα γράμματα. Η Έλε Μάργια άρχισε να ονειρεύεται μιαν άλλη ζωή. Αλλά προκειμένου να ζήσει το όνειρό της, έπρεπε να γίνει κάποια άλλη, να σπάσει όλους τους δεσμούς με την οικογένεια και την κουλτούρα της, να γίνει μια καθωσπρέπει Σουηδή.
Η άποψή μας: Ευτυχώς στην Ελλάδα δεν περάσαμε Διαφωτισμό! Γιατί οι ευρωπαϊκές χώρες που τον πέρασαν, μετά τον Διαφωτισμό το ρίξανε στον ρατσισμό και προετοίμαζαν ως κοινωνίες το καλωσόρισμα του ναζισμού! Ας πούμε, όπως δείχνει και τούτη η ταινία, οι Άριοι Σουηδοί, ψηλοί, ξανθοί, ευθυτενείς, με γαλάζια μάτια, φέρονταν στους ιθαγενείς Σάμι οι οποίοι κατοικούσαν στη Λαπωνία, στα βόρεια της χώρας, σαν να μην ήταν άνθρωποι! Είναι χαρακτηριστική η σκηνή όπου μια ομάδα... Μένγκελε επισκέπτεται το οικοτροφείο όπου φοιτά η Έλε Μάργια για να εξετάσουν τα παιδιά, τα οποία χειρίζονται σαν πειραματόζωα: μετράνε τη διάμετρο της κεφαλής, τσεκάρουν τα δόντια και βγάζουν βιαίως γυμνές φωτογραφίες, τη συνοδεία δηλώσεων του στυλ «ο εγκέφαλος των Σάμι είναι μικρότερος από των Σουηδών» και τέτοια. Καλοί άνθρωποι.
Η Έλε Μάργια, όμως, όχι μόνο δεν αποθαρρύνεται (παρά το γεγονός μάλιστα πως, κάποιο αγόρι βγάζει όλο του το μίσος επάνω της κόβοντας το αυτί της, έτσι όπως οι Λάπωνες μαρκάρουν τους ταράνδους!) αλλά με περισσό θάρρος στα όρια του θράσους κυνηγάει αυτό που θέλει πιο πολύ: να μην ξεχωρίζει. Να ενταχθεί. Και να μάθει γράμματα. Είναι διπλός ο αγώνας της. Από τη μια έχει να αντιμετωπίσει την οικογένειά της. Τις προσδοκίες που έχουν από εκείνη. Να βοηθήσει στην εκτροφή των ταράνδων. Να ακολουθήσει τις παραδόσεις. Εντέλει, να παίξει το ρόλο για τον οποίο γεννήθηκε. Από την άλλη έχει να αντιμετωπίσει την εχθρική σουηδική κοινωνία. Που δεν θέλει τους ξένους ανάμεσά της. Που στην καλύτερη βλέπουν τα μέλη της την Έλε Μάργια ως κάτι φολκλόρ και στη χειρότερη τη βλέπουν ως κάτι μιαρό, κάτι βρώμικο, που θα τους... μολύνει! Πέρα από τον ρατσισμό, όμως, ένθεν κι ένθεν, η Έλε Μάργια είναι ένα κορίτσι που μεγαλώνει. Και δυναμώνει ως γυναίκα. Και καλείται να αντιμετωπίσει και τον έρωτα. Και την πιθανή απόρριψη. Μέσα σε ένα πλαίσιο πέρα από όσα γνώριζε. Και πάλι όμως το παλεύει. Δεν τα παρατάει. Εντέλει, ξεφεύγει. Εντέλει, κάνει αυτό που ήθελε. Γίνεται κι ευτυχισμένη; Μήπως μετανιώνει στο τέλος; Ο απολογισμός είναι ένα δύσκολο πράγμα ακόμα κι αν έχεις πλάσει τη ζωή σου έτσι όπως ήθελες...
Η ταινία που φτιάχνει η Kernell (η μητέρα της οποίας είναι Σάμι) βασιζόμενη σε δικό της σενάριο, είναι πάρα πολύ καλή. Δεν χωράει καμία αμφιβολία περί τούτου. Η αφήγηση είναι στρωτή, χωρίς κενά, χωρίς υστερίες, χωρίς άχρηστους συναισθηματισμούς και υπερβολές. Δεν ξεπέφτει ποτέ στην παγίδα του μελοδράματος η ταινία, αλλά κρατάει και τους θεατές καρφωμένους με τα μάτια τους στη μεγάλη οθόνη, καθώς τους εμπλέκει συναισθηματικά. Τους νοιάζει – μας νοιάζει η τύχη της Έλε Μάργια. Με φοβερή αυτοπεποίθηση η δημιουργός καταθέτει μια ταινία ξεκάθαρων προθέσεων, που δεν κραυγάζει το θέμα της, που αποφεύγει εντέχνως τον διδακτισμό, δίνει όμως μπόλικη τροφή για σκέψη. Και οι επιδόσεις που πιάνει τόσο καλλιτεχνικά όσο και κατασκευαστικά, είναι σπουδαίες.
Πάντως, αυτή είναι μία από εκείνες τις ταινίες που λες πως δεν θα ήταν η ίδια αν δεν διέθετε το συγκεκριμένο καστ και ιδίως τη συγκεκριμένη πρωταγωνίστρια. Η Lene Cecilia Sparrok που υποδύεται την Έλε Μάργια όταν είναι νεαρή, διαθέτει το πρόσωπο, το βλέμμα και τη σωματική στάση όχι απλά για να μας πείσει στο ρόλο της αλλά για να μας συνεπάρει. Πραγματικά κουβαλάει την ταινία στην πλάτη της. Και να σκεφτεί κανείς πως είναι ερασιτέχνης ηθοποιός κι αυτή είναι η πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση... Και μια γαργαλιστική λεπτομέρεια, άσχετη με την ουσία της ταινίας, αλλά still: τη Σουηδέζα δασκάλα υποδύεται η Hanna Alström, η οποία υποδυόταν τη βασίλισσα της Σουηδίας στις δύο ταινίες «Kingsman» - μάλιστα, στην πρώτη την... πηδάει οθωμανικό τω τρόπω υποτίθεται ο πρωταγωνιστής της ταινίας! Μα τι μαθαίνετε εδώ ρε παιδιά, τς τς τς...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 3 Μαΐου 2018 από την Seven Films!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική