Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Τι τραβάνε κι αυτοί οι αποικιοκράτες...

Αυτή είναι η 4η μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η 52χρονη Αργεντινή δημιουργός, Lucrecia Martel. Έχουν προηγηθεί οι ταινίες: «Ο βάλτος» (La Ciénaga, 2001), «Άγιο κορίτσι» (La niña santa, 2004) και «Γυναίκα χωρίς κεφάλι» (La mujer sin cabeza, 2008). Είχε λοιπόν οχτώ ολόκληρα χρόνια να γυρίσει ταινία μεγάλου μήκους. Οι ταινίες της έχουν προβληθεί στα σημαντικότερα κινηματογραφικά φεστιβάλ του κόσμου: Κάννες, Βερολίνο, Βενετία, Τορόντο, Σάντανς, Νέα Υόρκη και Ρότερνταμ, μεταξύ άλλων. Ρετροσπεκτίβες του έργου της έχουν πραγματοποιηθεί σε διεθνή Φεστιβάλ και σημαντικά εκπαιδευτικά Ιδρύματα και μουσεία, όπως το Χάρβαρντ, το Μπέρκλεϊ και το Μουσείο Τέιτ του Λονδίνου. ενώ η ίδια, έχει διατελέσει μέλος στις κριτικές επιτροπές των φεστιβάλ Καννών, Βερολίνου, Βενετίας και Σάντανς.

Το σενάριο της ταινίας Zama βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Αντόνιο Ντι Μπενεντέτο (1956), ορόσημο στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία. Η παγκόσμια πρεμιέρα της ταινίας δόθηκε στο περασμένο φεστιβάλ Βενετίας, όπου συμμετείχε στο επίσημο πρόγραμμα, εκτός συναγωνισμού. Μεταξύ των παραγωγών της ταινίας συναντάμε τα ονόματα των αδελφών Almodovar (Pedro και Agustin), και των ηθοποιών Danny Glover και Gael García Bernal! Τέλος, η ταινία αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της Αργεντινής για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Η υπόθεση: Σε μια μακρινή και απομονωμένη αποικία της Νοτίου Αμερικής, στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Ζάμα, ένας αξιωματικός του Ισπανικού Στέμματος, περιμένει μάταια μια μετάθεση σ’ ένα καλύτερο πόστο. Αναγκασμένος να υπομείνει τα μικροπολιτικά παιχνίδια και τους εξευτελισμούς, δεν θα αργήσει να υποκύψει στην λαγνεία και την παράνοια.

Η άποψή μας: Νομίζω πως μερικές φορές δεν είναι ντροπή να παραδέχεσαι εσύ (εγώ), αυτός που κρίνει μια ταινία, ότι τα βρήκε... μπαστούνια! Ότι δεν έλυσε το αίνιγμα, δεν αποκρυπτογράφησε τον κώδικα, ότι δεν κατάλαβε Χριστό ρε παιδί μου! Μια τέτοια περίπτωση αποτέλεσε για τον γράφοντα η ταινία της Martel. Να το σημειώσω κι αυτό: αυτή είναι η πρώτη της ταινία που έχω δει – δεν ξέρω πως είναι οι προηγούμενές της – έχω ακούσει όμως τα καλύτερα λόγια. Εδώ λοιπόν η αλήθεια είναι πως μια κολούμπρα την έπαθα. Θέλω να πω, ok, διέκρινα κάποια πράγματα και κάποια πράγματα μου άρεσαν. Πολύ. Αλλά να καταλήξω σε κάποιο συμπέρασμα, να αποφανθώ για το «καλό» ή «κακό» του πράγματος και να προτρέψω ή να αποτρέψω αναγνώστες να πάνε να δουν την ταινία, ε, δεν τα κατάφερα, το ομολογώ και αμαρτία δεν έχω! Μετά τη θέαση της ταινίας διάβασα το δελτίο τύπου της εταιρίας διανομής, μέσα στο οποίο είχε πολύ ενδιαφέρουσες δηλώσεις της σκηνοθέτιδας, το γνωστό σκηνοθετικό σημείωμα. Παραθέτω:

«Θέλω να κοιτάξω το παρελθόν με την ίδια ασέβεια που δείχνουμε όταν κοιτάμε το μέλλον. Όχι για να τεκμηριώσω τα γεγονότα, αφού ο ΖΑΜΑ δεν έχει αξιώσεις ιστορικές, αλλά αντίθετα, για να βυθιστώ σε έναν κόσμο που είναι ακόμα αχανής: γεμάτος ζώα, φυτά και, μετά βίας κατανοητούς, ανθρώπους. Ένας κόσμος που ήταν κατεστραμμένος πριν καν ανακαλυφθεί και για αυτό, παραμένει σε ντελίριο. Το παρελθόν της Ηπείρου μας είναι θολό και μπερδεμένο. Το κάναμε έτσι για να μην αναρωτιόμαστε για την έννοια της ιδιοκτησίας της γης, για τα λάφυρα πάνω στα οποία η άβυσσος της Λατινικής Αμερικής ιδρύθηκε, προκαλώντας και τη γέννηση της δικής μας ταυτότητας. Μόλις ξεκινήσουμε να ξεσκεπάζουμε το παρελθόν, τότε νιώθουμε ντροπή. Η ταινία ΖΑΜΑ βυθίζεται βαθιά μέσα στην εποχή των θνητών ανθρώπων, σε αυτή τη σύντομη ύπαρξη που μας έχει επιτραπεί, διαμέσου της οποίας προσπαθούμε αγωνιωδώς να γλιστρήσουμε στην αγάπη, καταπατώντας ακριβώς αυτό που θα μπορούσε να αγαπηθεί, αναβάλλοντας συνεχώς το νόημα της ζωής λες και η μέρα που έχει πραγματικά σημασία δεν έχει έρθει ακόμα, λες και δεν μπορεί να είναι η σημερινή. Και όμως, ο ίδιος κόσμος που φαίνεται αποφασισμένος να μας καταστρέψει, γίνεται η δική μας σωτηρία: όταν μας ρωτάνε αν θέλουμε να ζήσουμε περισσότερο, λέμε πάντα ναι».

Ωραία, έτσι; Καταλάβατε; Δύσκολα... Μαζεύω τα κουράγια μου και λέω ό,τι μπόρεσα να πιάσω. Η ταινία λειτουργεί ως κατηγορώ εναντίον της αποικιοκρατίας. Ταυτόχρονα, μας παρουσιάζει το πορτρέτο και την αγωνία ενός ανθρώπου χωρίς σημασία. Ενός μετρίως μέτριου και πάντα μετρημένου ανθρώπου, με λίγη εξουσία στα χέρια του, γρανάζι εντέλει μιας γραφειοκρατικής μηχανής, που περιμένει καλύτερες μέρες, όπως νομίζει πως του αξίζει. Και από το πολύ περίμενε στο τέλος σαλτάρει! Και κυνηγάει χίμαιρες. Τον διαβόητο Βικούνια Πόρτο (σαν να λέμε «Κάιζερ Σόζε») έναν παράνομο που βιάζει γυναίκες μέσα στα σπίτια τους (!!!) και μπορεί να υπάρχει ή να μην υπάρχει! Στο τέλος, ο ήρωάς μας, ο Ζάμα, μένει χωρίς χέρια! Μήπως όμως πλέον είναι αληθινά ελεύθερος; Γιατί χωρίς χέρια δεν μπορούν να σου περάσουν χειροπέδες! (Να, κάτι τέτοια ντεμέκ βαθυστόχαστα γράφουμε προς εντυπωσιασμό – όσο περισσότερα τέτοια διαβάζετε, τόσο πιο αμήχανος είναι αυτός που γράφει απέναντι στο έργο για το οποίο γράφει).

Πολύ ενδιαφέρουσα η δουλειά που έχει γίνει στον ήχο: η ανθρώπινη φωνή δεν καλύπτει τα πάντα. Ίσα – ίσα, η φύση είναι πανταχού παρούσα. Και κάποιες στιγμές ο ήχος των ομιλιών σκεπάζεται από έναν «από μηχανής» ήχο. Γιατί, δεν ξέρω να σας πω. Επίσης, πολύ σπουδαία δουλειά έχει γίνει στη διεύθυνση φωτογραφίας. Υπέροχοι κόκκινοι άνθρωποι. Υπέροχη καταπράσινη ζούγκλα! Η φύση έρχεται να ρημάξει κάθε εν δυνάμει σπουδαία στιγμή: ένα λάμα εμφανίζεται μέσα στο κυβερνητικό κτίριο, ένα άλογο εδώ, ζώα παντού.

Τελειώνοντας να κάνω το ρεζουμέ: όμορφη ταινία για να τη δεις, πολύ ερμητικά κλεισμένη στο σύμπαν της για να την καταλάβεις. Αν νιώθετε περιπετειώδεις και δεν σας κάνουν κάτι οι «κανονικές» ταινίες, ορμήξτε!