του Aki Kaurismäki. Με τους Sherwan Haji, Sakari Kuosmanen, Janne Hyytiäinen, Ilkka Koivula, Nuppu Koivu, Simon Hussein Al-Bazoon, Niroz Haji, Kaija Pakarinen
Ποιο «Blade Runner 2049» κυρία μου; Αυτή είναι ταινία!
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Φύγε Χαλέντ, κρατάω μαχαίρι!
Ο Aki Kaurismäki γεννήθηκε στις 4 Απριλίου του 1957 σε μια μικρή πόλη της Φιλανδίας. Έχει κάνει μια σειρά από δουλειές, μεταξύ των οποίων ταχυδρόμος, καθαριστής πιάτων και... κριτικός κινηματογράφου! Όλα αυτά πριν πάρει την απόφαση μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του, τον Mika, να δημιουργήσουν μια εταιρία παραγωγής και διανομής, ονόματι Villealfa (όνομα – φόρος τιμής στην ταινία του Jean-Luc Godard ''Alphaville'' ή όπως έχει γίνει γνωστή στα ελληνικά ''Μια παράξενη περιπέτεια του Λέμμυ Κώσιον'' - 1965). Από τις αρχές της δεκαετίας του '80, που τα δύο αδέλφια είναι ενεργά κινηματογραφικά, ευθύνονται για το 1/5 των συνολικών εσόδων που έχουν κάνει οι φιλανδικές ταινίες στο εξωτερικό! Για τους ξένους λοιπόν – και για μας τους Έλληνες – φιλανδικός κινηματογράφος σημαίνει αδελφοί Kaurismäki!
Αυτή είναι η 17η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του Aki Kaurismäki και η δεύτερη της τριλογίας του για τα λιμάνια μετά «Το λιμάνι της Χάβρης» (Le Havre, 2011). Έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα της περασμένης Berlinale όπου τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας.
Η υπόθεση: Ο Χαλέντ είναι ένας Σύριος μετανάστης. Φεύγει από το Χαλέπι για να γλυτώσει τη ζωή του και προς αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος και μετά από μπόλικες περιπέτειες φτάνει στο Ελσίνκι, μέσα σε ένα πλοίο που μεταφέρει κάρβουνο. Ζητά πολιτικό άσυλο από τη Φινλανδία, χωρίς μεγάλες προοπτικές επιτυχίας πάντως. Και παράλληλα ψάχνει και την αδελφή του, ό,τι του έχει απομείνει από οικογένεια δηλαδή, για την οποία δεν γνωρίζει σε ποιο κέντρο συγκέντρωσης μεταναστών βρίσκεται. Ο Βίλκστρομ από την άλλη είναι ένας τυπικός Φινλανδός. Μετά από... αιώνες στους δρόμους ως πωλητής ειδών ένδυσης (κατά βάση ανδρικά πουκάμισα), πουλάει το στοκ του, παρατάει τη γυναίκα του και ακολουθεί το όνειρό του: να ανοίξει ένα εστιατόριο.
Ρισκάρει την περιουσία του, βρίσκει ένα μαγαζί σε εξευτελιστική τιμή και οι δουλειές πάνε... καλά. Έως ότου στο δρόμο του βρεθεί ο Χαλέντ. Χωρίς να το πολυσκεφτεί, ο Βίλκστρομ προσφέρει δουλειά στον Χαλέντ, ο οποίος το έχει σκάσει από τις αρχές καθώς ήταν έτοιμες να τον απελάσουν. Μαζί με τον μάγειρα, τον μετρ (!) και τη σερβιτόρα του μαγαζιού αλλά και τον σκύλο της, δημιουργείται μια μικρογραφία ουτοπικής κοινωνίας – κι ας παραμονεύει πολύς ρατσισμός εκεί έξω...
Η άποψή μας: Μα τι θεούλης είναι αυτός ο Καουρισμάκης ρε παιδιά! Τι δικό μας... παιδί. Τι ανθρωπιά βγάζει χωρίς πολιτικές ορθότητες, χωρίς επιτηδευμένο φιλανθρωπικό σεντιμενταλισμό του κώλου, χωρίς να κρύβει τα κακώς κείμενα. Τα λέει όλα ο άνθρωπος και με τρόπο τόσο απλό που συγκλονίζεσαι. Τι να πρωτοθαυμάσεις; Τον μινιμαλισμό του, που τον έχει αναγάγει σε ύψιστα επίπεδα; Τον υποφωτισμό, που δίνει μεγάλες σκιές στους εσωτερικούς χώρους, και μια αισθητική πινάκων του Hopper; Την πανταχού παρούσα μουσική, με τα νοσταλγικά ροκάκια και τα τάνγκο και τον Jimmy Hendrix στον τοίχο του μαγαζιού; Τους ανέκφραστους – επίτηδες – ήρωες, που ξεστομίζουν τις απίθανες ατάκες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να πετυχαίνουν διάνα στην καρδιά και να αιφνιδιάζουν τον θεατή;
Σκηνές; Όπως εκείνη όπου ο Χαλέντ βγαίνει από το κάρβουνο; Ή εκείνη όπου πλένεται μετά και φεύγει το μαύρο από πάνω του; Ή η σκηνή με το σερβίρισμα της σπεσιαλιτέ του μαγαζιού: σαρδέλες από την κονσέρβα με βρασμένες πατάτες; Ή η επίθεση από τους σκίνχεντ; Το δε χιούμορ, κλασικό καουρισμακικό, απίστευτο και ήδη κλασικό. Ο Χαλέντ όταν τον ρωτάνε οι αστυνομικοί το θρήσκευμά του λέει πως μετά από αυτά που έζησε στο Χαλέπι δεν πιστεύει σε καμία θρησκεία. «Άθεος λοιπόν;», τον ρωτάει ο αστυνομικός. «Όχι» απαντάει ο Χαλέντ. «Καλά, βάζω χωρίς θρησκεία», λέει ο αστυνομικός. Μετά, όμως, μιλώντας για το σκύλο της σερβιτόρας, ο Χαλέντ λέει ότι ο σκύλος είναι πολύ έξυπνος, καθώς του μίλησε για λίγα λεπτά στα αράβικα κι εκείνος έγινε μουσουλμάνος! Και για να κλείσουμε με τα αστεία για τις θρησκείες, σε μια επίθεση ενός ΚΔΟΑ φασίστα, απευθυνόμενος στον Χαλέντ, του ξεστομίζει την ατάκα: «στο είχα πει ότι δεν θα γλυτώσεις, παλιοεβραίε»!
Όλη η φάση με την αλλαγή γευστικού... προσανατολισμού της κουζίνας του εστιατορίου έχει απίστευτο γέλιο: ιδίως όταν γίνεται σούσι μπαρ, το γέλιο ρέει ατελείωτο. Οι σουρεάλ συζητήσεις είναι το στοιχείο του σπουδαίου Φιλανδού σκηνοθέτη. Εκεί, όμως, που πετυχαίνει διάνα πια, είναι ο αμόλυντος, ανόθευτος ανθρωπισμός του. Όχι φιλανθρωπία από τα Lidl... Σε απίστευτο τάιμινγκ βγαίνει η ταινία. Είναι μια ταινία που τη χρειαζόμασταν. Γιατί ο Kaurismäki λέει χωρίς να κηρύττει, χωρίς να υπερβάλλει, χωρίς να ψεύδεται και να κοροϊδεύει, πως το να βοηθήσεις έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε ανάγκη, αυτό σημαίνει ουμανισμός. Αυτός είναι ο ύψιστος ουμανισμός. Αυτό μας κάνει ανθρώπους. Χωρίς να ζητάμε ανταλλάγματα. Χωρίς να περιμένουμε να κερδίσουμε κάτι. Χωρίς να φοβόμαστε τιμωρίες αν δεν κάνουμε το αυτονόητο. Όπως η νοσοκόμα, που βοηθάει τον Χαλέντ να ξεφύγει. Όπως ο Ιρακινός, που του δανείζει το κινητό και είναι πραγματικά δίπλα του. Όπως ο φορτηγατζής, που φέρνει την αδελφή του Χαλέντ από εκεί που βρίσκονταν. Και όπως ο Βίλκστρομ, που θα βοηθήσει τον Χαλέντ ουσιαστικά.
Το θέμα λοιπόν είναι πως υπάρχει ελπίδα. Ακόμα. Κι ας μην τη βλέπουμε στην κανονική της μορφή. Κι ας βλέπουμε μόνον την άλλη όψη της...
Η υπόθεση: Ο Χαλέντ είναι ένας Σύριος μετανάστης. Φεύγει από το Χαλέπι για να γλυτώσει τη ζωή του και προς αναζήτηση καλύτερου μέλλοντος και μετά από μπόλικες περιπέτειες φτάνει στο Ελσίνκι, μέσα σε ένα πλοίο που μεταφέρει κάρβουνο. Ζητά πολιτικό άσυλο από τη Φινλανδία, χωρίς μεγάλες προοπτικές επιτυχίας πάντως. Και παράλληλα ψάχνει και την αδελφή του, ό,τι του έχει απομείνει από οικογένεια δηλαδή, για την οποία δεν γνωρίζει σε ποιο κέντρο συγκέντρωσης μεταναστών βρίσκεται. Ο Βίλκστρομ από την άλλη είναι ένας τυπικός Φινλανδός. Μετά από... αιώνες στους δρόμους ως πωλητής ειδών ένδυσης (κατά βάση ανδρικά πουκάμισα), πουλάει το στοκ του, παρατάει τη γυναίκα του και ακολουθεί το όνειρό του: να ανοίξει ένα εστιατόριο.
Ρισκάρει την περιουσία του, βρίσκει ένα μαγαζί σε εξευτελιστική τιμή και οι δουλειές πάνε... καλά. Έως ότου στο δρόμο του βρεθεί ο Χαλέντ. Χωρίς να το πολυσκεφτεί, ο Βίλκστρομ προσφέρει δουλειά στον Χαλέντ, ο οποίος το έχει σκάσει από τις αρχές καθώς ήταν έτοιμες να τον απελάσουν. Μαζί με τον μάγειρα, τον μετρ (!) και τη σερβιτόρα του μαγαζιού αλλά και τον σκύλο της, δημιουργείται μια μικρογραφία ουτοπικής κοινωνίας – κι ας παραμονεύει πολύς ρατσισμός εκεί έξω...
Η άποψή μας: Μα τι θεούλης είναι αυτός ο Καουρισμάκης ρε παιδιά! Τι δικό μας... παιδί. Τι ανθρωπιά βγάζει χωρίς πολιτικές ορθότητες, χωρίς επιτηδευμένο φιλανθρωπικό σεντιμενταλισμό του κώλου, χωρίς να κρύβει τα κακώς κείμενα. Τα λέει όλα ο άνθρωπος και με τρόπο τόσο απλό που συγκλονίζεσαι. Τι να πρωτοθαυμάσεις; Τον μινιμαλισμό του, που τον έχει αναγάγει σε ύψιστα επίπεδα; Τον υποφωτισμό, που δίνει μεγάλες σκιές στους εσωτερικούς χώρους, και μια αισθητική πινάκων του Hopper; Την πανταχού παρούσα μουσική, με τα νοσταλγικά ροκάκια και τα τάνγκο και τον Jimmy Hendrix στον τοίχο του μαγαζιού; Τους ανέκφραστους – επίτηδες – ήρωες, που ξεστομίζουν τις απίθανες ατάκες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να πετυχαίνουν διάνα στην καρδιά και να αιφνιδιάζουν τον θεατή;
Σκηνές; Όπως εκείνη όπου ο Χαλέντ βγαίνει από το κάρβουνο; Ή εκείνη όπου πλένεται μετά και φεύγει το μαύρο από πάνω του; Ή η σκηνή με το σερβίρισμα της σπεσιαλιτέ του μαγαζιού: σαρδέλες από την κονσέρβα με βρασμένες πατάτες; Ή η επίθεση από τους σκίνχεντ; Το δε χιούμορ, κλασικό καουρισμακικό, απίστευτο και ήδη κλασικό. Ο Χαλέντ όταν τον ρωτάνε οι αστυνομικοί το θρήσκευμά του λέει πως μετά από αυτά που έζησε στο Χαλέπι δεν πιστεύει σε καμία θρησκεία. «Άθεος λοιπόν;», τον ρωτάει ο αστυνομικός. «Όχι» απαντάει ο Χαλέντ. «Καλά, βάζω χωρίς θρησκεία», λέει ο αστυνομικός. Μετά, όμως, μιλώντας για το σκύλο της σερβιτόρας, ο Χαλέντ λέει ότι ο σκύλος είναι πολύ έξυπνος, καθώς του μίλησε για λίγα λεπτά στα αράβικα κι εκείνος έγινε μουσουλμάνος! Και για να κλείσουμε με τα αστεία για τις θρησκείες, σε μια επίθεση ενός ΚΔΟΑ φασίστα, απευθυνόμενος στον Χαλέντ, του ξεστομίζει την ατάκα: «στο είχα πει ότι δεν θα γλυτώσεις, παλιοεβραίε»!
Όλη η φάση με την αλλαγή γευστικού... προσανατολισμού της κουζίνας του εστιατορίου έχει απίστευτο γέλιο: ιδίως όταν γίνεται σούσι μπαρ, το γέλιο ρέει ατελείωτο. Οι σουρεάλ συζητήσεις είναι το στοιχείο του σπουδαίου Φιλανδού σκηνοθέτη. Εκεί, όμως, που πετυχαίνει διάνα πια, είναι ο αμόλυντος, ανόθευτος ανθρωπισμός του. Όχι φιλανθρωπία από τα Lidl... Σε απίστευτο τάιμινγκ βγαίνει η ταινία. Είναι μια ταινία που τη χρειαζόμασταν. Γιατί ο Kaurismäki λέει χωρίς να κηρύττει, χωρίς να υπερβάλλει, χωρίς να ψεύδεται και να κοροϊδεύει, πως το να βοηθήσεις έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε ανάγκη, αυτό σημαίνει ουμανισμός. Αυτός είναι ο ύψιστος ουμανισμός. Αυτό μας κάνει ανθρώπους. Χωρίς να ζητάμε ανταλλάγματα. Χωρίς να περιμένουμε να κερδίσουμε κάτι. Χωρίς να φοβόμαστε τιμωρίες αν δεν κάνουμε το αυτονόητο. Όπως η νοσοκόμα, που βοηθάει τον Χαλέντ να ξεφύγει. Όπως ο Ιρακινός, που του δανείζει το κινητό και είναι πραγματικά δίπλα του. Όπως ο φορτηγατζής, που φέρνει την αδελφή του Χαλέντ από εκεί που βρίσκονταν. Και όπως ο Βίλκστρομ, που θα βοηθήσει τον Χαλέντ ουσιαστικά.
Το θέμα λοιπόν είναι πως υπάρχει ελπίδα. Ακόμα. Κι ας μην τη βλέπουμε στην κανονική της μορφή. Κι ας βλέπουμε μόνον την άλλη όψη της...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 12 Οκτωβρίου 2017 από την AMA Films
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική