Movies Ltd

Στις ταινίες μας τώρα. Πάλι τριάδα θα έχουμε. Δύο ταινίες από το διαγωνιστικό τμήμα και μία από το τμήμα «Εβδομάδα της Κριτικής». Και ξεκινάμε. Ιδιαίτερη περίπτωση αυτός ο Michel Hazanavicius. Είναι πολλοί αυτοί που τον χαρακτηρίζουν κάλπη, μιας που ξεκίνησε από κωμωδίες όχι ιδιαίτερης ποιότητας, για να αποθεωθεί με το «The Artist» (θυμίζω: συμμετοχή στο διαγωνιστικό των Καννών το 2011, όπου τιμήθηκε με το βραβείο ανδρικής ερμηνείας και πέντε Όσκαρ, ανάμεσα κι εκείνο καλύτερης ταινίας!), να δεχτεί μεγάλο ξεφωνητό για το επόμενό του, το «The Search» (2014), που δεν το είδαμε ποτέ στην Ελλάδα και να επιστρέψει σε φόρμα (;) με ένα παράδοξο και πάλι σχέδιο, με το οποίο επιστρέφει στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών. Μιλάμε βεβαίως για το «Le redoutable»!

Η υπόθεση: Παρίσι, 1967. Ο Jean-Luc Godard γυρίζει την ταινία «Η Κινέζα» (La chinoise), πλάι στη γυναίκα που αγαπά, την Anne Wiazemsky, μούσα του Robert Bresson στο υπέροχο «Στην τύχη του ο Μπαλταζάρ» (Au hasard Balthazar) την οποία γύρισε ένα χρόνο νωρίτερα. Οι δυο τους είναι ευτυχισμένοι, όμορφοι, ερωτευμένοι και καθόλου δεν τους ενοχλεί το γεγονός ότι εκείνη είναι 20 χρόνια μικρότερη από εκείνον. Αλλά η υποδοχή της ταινίας, που δεν αρέσει σε κανέναν, ούτε στους Κινέζους, κι ας είναι γυρισμένη από έναν ορκισμένο Μαοϊκό, πυροδοτεί μια επεξεργασία αυτοαναζήτησης για τον Godard, ο οποίος πλέον αποκηρύσσει τον εαυτό του ως δημιουργό, αποκηρύσσει το έργο του και λέει πως το σινεμά έχει πεθάνει. Τα γεγονότα του Μάη του 1968 θα ενισχύσουν αυτή τη διαδικασία, και την κρίση που έχει ταρακουνήσει τον μεγάλο δημιουργό. Βαθιά ριζωμένες αντιπαραθέσεις και παρεξηγήσεις θα τον αλλάξουν αμετάκλητα. Νιώθει ολοένα και περισσότερο ενθουσιασμένος με το κίνημα των φοιτητών κι ολοένα και πιο απογοητευμένος από τον εαυτό του.

Η άποψή μας: Ας ξεκινήσουμε από τα θετικά: μια χαρά ταινία κάνει ο Hazanavicius. Πιάνει τον σκηνοθέτη – ταμπού του γαλλικού σινεμά και τον χρησιμοποιεί ως αφορμή για να μιλήσει και για το σινεμά. Επ' ουδενί αυτό που βλέπουμε δεν είναι βιογραφία – κι ας υπάρχουν πολλά βιογραφικά στοιχεία. Όχι, ο Hazanavicius αποδεικνύεται πιο έξυπνος από το να «εκμεταλλευτεί» το θέμα του σκανδαλοθηρικά. Όλη η ταινία, τη μεγάλη αντίθεση κάθε δημιουργού βγάζει στη φόρα. Αυτήν όπου ποτέ δεν είναι ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα της δουλειάς του και θέλει να σπρώξει τα όριά του πιο πέρα. Ιδίως όταν αυτός ο δημιουργός είναι στρατευμένος και θέλει να μιλήσει και για άλλα πράγματα πέρα από τα προφανή. Που βλέπει το σινεμά όχι ως μια διαδικασία μαζικής διασκέδασης αλλά ως έναν τρόπο να βρεθείς σε αρμονία με το σύμπαν, να μιλήσεις με την διαδικασία του κατεπείγοντος για αυτά που συμβαίνουν γύρω σου.

Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος που έχει με έναν συνομιλητή του. Εκείνος λέει πως πηγαίνει σινεμά για να ξεφύγει από τη μίζερη πραγματικότητα, αυτό δηλαδή που ο Spielberg ονομάζει escapism. Και του λέει ο Godard: γιατί να μην καταγράφει το σινεμά την πραγματικότητα; Γιατί να μην αναφέρεται σε πράγματα που καίνε; Είναι βιωματική τέχνη και οφείλει ηθικά και πολιτικά να το πράττει. Όλα αυτά ο Hazanavicius τα περνάει με τη φόρμα της κωμωδίας. Μπορεί να μην ξέρει να σκηνοθετεί σκηνές πλήθους (και αναφέρομαι στις σκηνές των διαδηλώσεων) και αφήνει ξεκρέμαστους κάποιους ηθοποιούς του (η Stacy Martin στο ρόλο της Anne δεν κάνει καμία υποκριτική προσπάθεια, απλά μας δείχνει το όμορφο πρόσωπό της και το ακόμα πιο όμορφο σώμα της, παίρνοντας από καιρού εις καιρόν το ύφος του πληγωμένου κουταβιού, μιας που ο «Godard» δεν χάνει την ευκαιρία να την προσβάλλει ευκαιρίας δοθείσης για τον μπουρζουάδικο εαυτό της).

Αλλά ο σκηνοθέτης τελικά κερδίζει το στοίχημα. Με έξυπνο τρόπο χρησιμοποιεί κάποια από τα τρικ για τα οποία έγινε διάσημος ο Godard, ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες του σινεμά, ας μην κρυβόμαστε. Και να οι μεσότιτλοι, και να τα συνθήματα με τεράστια γράμματα που γίνονται μηνύματα μέσα στην ταινία, και να οι διάλογοι στους οποίους άλλα λένε οι ηθοποιοί και άλλα εννοούν, τα οποία (αυτά που εννούν) τα βλέπουμε στους επεξηγηματικούς υποτίτλους, και να το γύρισμα σε αρνητικό, και να η ειρωνεία του να λες πως δεν βλέπεις τη χρησιμότητα του να γυρίζεις σκηνές με γυμνούς ηθοποιούς και ο διάλογος να γίνεται με τους δύο ηθοποιούς εντελώς γυμνούς! Το γκαγκ του σπασίματος των γυαλιών του Godard, ένα από τα σήματα κατατεθέντα της προσωπικής του εμφάνισης, βγάζει γέλιο και σταματάει εκεί που πρέπει (χωρίς τα γιαλιά ο Godard δεν βλέπει τίποτε), ο Louis Garrel πιάνει εύστοχα τον χαρακτηριστικό τρόπο ομιλίας του Ελβετού σκηνοθέτη, όλα καλά. Και υπάρχει και μπόλικη κινηματογραφοφιλία. Ο Godard βλέπει με την Anne «Το πάθος της Ζαν Ντ' Αρκ» του Dreyer σε ένα μικρό σινεμαδάκι, όπου βέβαια μαλώνουν. Βλέπουμε τη συνάντηση του Godard με τον Bertolucci και τον Ferreri. Βλέπουμε πόσο πολύ ζήλευε. Βλέπουμε τη δήλωσή του πως το μόνο που αξίζει από το σινεμά είναι μερικές ταινίες με τον Jerry Lewis και κάποιες των Marx Brothers – όλα τα υπόλοιπα είναι σκουπίδια για πέταγμα! Και βλέπουμε και τα ιστορικά συμβάντα.

Το πως ο Godard πρωτοστάτησε στα γεγονότα του γαλλικού Μάη αλλά ένιωθε γέρος, άρα κατεστημένο, σε σύγκριση με τους παθιασμένους και ορμητικούς φοιτητές. Το πως εξαιτίας του κι άλλων συναδέλφων του δεν έγινε ποτέ το φεστιβάλ των Καννών το 1968 – με το εύλογο επιχείρημα πως όταν η χώρα βρίσκεται σε τέτοια μεγάλη αναταραχή δεν μπορεί να εξελίσσεται ένα έστω καλλιτεχνικό γεγονός που έχει όμως χαρακτήρα κοσμικό και ρόλο θεσμού. Και βλέπουμε και τον χαρακτήρα του Godard. Τον μισάνθρωπο. Τον είρωνα. Που δεν μπορούσε να διαχειριστεί τους ανθρώπους εκείνους οι οποίοι λάτρευαν τη δουλειά του και τους πρόσβαλε. Αστική ευγένεια εννοείται πως δεν την είχε καθόλου, μιας που ήταν... αστική! Που αγαπούσε βαθιά τη γυναίκα του αλλά την πρόσβαλε επίσης συνέχεια κατηγορώντας την για μικροαστή.

Η ταινία βασίζεται στην αυτοβιογραφία της Anne Wiazemsky με τίτλο «Un an après», γι' αυτό και η Anne είναι ουσιαστικά η αφηγήτρια της ταινίας. Ναι, μια χαρά ταινία είναι, που σέβεται την Ιερή Αγελάδα του παγκόσμιου σινεμά, χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα να την μυθοποιεί ακόμα περισσότερο, απομυθοποιώντας την. Ωραιότατο!