Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Φυλακή σε ρόδες

Έξι χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Mohamed Diab ολοκλήρωσε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, το «Οι γυναίκες του λεωφορείου 678» (678), τη μοναδική αιγυπτιακή ταινία (αν δεν μας απατά η μνήμη μας) που προβλήθηκε την τελευταία χιλιετηρίδα στη χώρα μας – με τρία χρόνια καθυστέρηση βέβαια από την ολοκλήρωσή της, αλλά έστω! «Η κλούβα» (Esthebak / Clash) είναι η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Diab. Αυτή ήταν η πρώτη ταινία που είδαμε στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών. Ήταν η ταινία με την οποία άνοιξε την αυλαία του το παράλληλο με το επίσημο διαγωνιστικό τμήμα «Ένα κάποιο βλέμμα». Και ναι, είναι μια πάρα πολύ καλή ταινία, που αποτέλεσε την επίσημη πρόταση της πολυπληθούς αφρικανικής χώρας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

Η ταινία έλαβε μέρος σε πολλά φεστιβάλ, μεταξύ των οποίων και στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα «Ανοιχτοί ορίζοντες». Είναι μια ταινία που ο θρύλος λέει πως αφού την είδε ο Tom Hanks έστειλε μήνυμα στο σκηνοθέτη της, ευχαριστώντας τον, Κι αυτό καθώς ο Hanks θεωρεί πως μέσω της συγκεκριμένης ταινίας μπορεί να αλλάξει η οπτική της Δύσης πάνω στη δημοκρατία και την πολιτική στη Μέση Ανατολή. Να σημειώσουμε τέλος ότι και στις δύο ταινίες του Diab πρωταγωνίστρια είναι η Nelly Karim, μια από τις καλύτερες (και ομορφότερες) ηθοποιούς της Αιγύπτου (είναι και μοντέλο και μπαλαρίνα!) – γεννημένη μάλιστα στην Αλεξάνδρεια (όχι τον Γιδά ρε, της Αιγύπτου!).

Η υπόθεση: Κάιρο, καλοκαίρι του 2013, δυο χρόνια μετά την Αιγυπτιακή Επανάσταση. Ο δικτάτορας Μουμπάρακ ανατράπηκε, φυλακίστηκε και μετά από δημοκρατικές εκλογές την εξουσία ανέλαβε ο Μόρσι. Μόνο που τα σχέδιά του για ισλαμοποίηση της χώρας δεν άρεσαν στις κοσμικές δυνάμεις της Αιγύπτου και ο κύριος εκφραστής τους, ο στρατός, τον ανέτρεψε. Αποτέλεσμα: καθημερινές διαδηλώσεις εκατέρωθεν. Από τη μια πλευρά, οι υποστηρικτές του στρατού που εναντιώνονται στην ισλαμοποίηση της χώρας κι από την άλλοι οι ισλαμιστές, οπαδοί του πρώην προέδρου Μόρσι και του κόμματός του, «Αδελφοί Μουσουλμάνοι». Ένας φωτογράφος κι ένας δημοσιογράφος του Associated Press καλύπτουν κάποια διαδήλωση.

Από παρεξήγηση, ένας αξιωματικός του στρατού που τους παρατηρεί, θεωρεί ότι κάνουν προπαγάνδα υπέρ των «Αδελφών Μουσουλμάνων», οπότε τους συλλαμβάνει και τους βάζει μέσα σε ένα φορτηγό – κλούβα. Οι δημοσιογράφοι θα καλέσουν σε βοήθεια και θα σπεύσουν να τους βοηθήσουν υποστηρικτές του στρατού. Και πάλι, όμως, η παρεξήγηση θα οδηγήσει μια χούφτα από αυτούς στην ίδια κλούβα. Αργότερα, μέσα στην κλούβα θα μπουν και πραγματικοί «Αδελφοί Μουσουλμάνοι», που συλλαμβάνονται από το στρατό. Κι ενώ βίαιες διαμαρτυρίες συνταράσσουν την αιγυπτιακή πρωτεύουσα, όσοι βρίσκονται μέσα στην κλούβα, διαφορετικής κουλτούρας, πολιτικών διαθέσεων και θρησκευτικών πιστεύω, αποτελούν μια μικρογραφία του εξωτερικού κόσμου της χώρας τους, έτοιμη να εκραγεί! Θα καταφέρουν να συνεννοηθούν για να αυξήσουν τις πιθανότητές τους να επιβιώσουν;

Η άποψή μας: Αυτή είναι μια ταινία από την Αίγυπτο, που μιλάει για την πρόσφατη ιστορία της χώρας κι έχει το βλέμμα της στραμμένο σε όλο τον κόσμο. Με τούτη εδώ την ταινία ο 39χρονος σκηνοθέτης δείχνει ότι έχει ωριμάσει ως δημιουργός, ότι ελέγχει πολύ καλύτερα τα εκφραστικά του μέσα, ότι γενικώς έχει βελτιωθεί τα μάλα. Κατά πως φαίνεται, του αρέσει οι ιστορίες του να διαδραματίζονται σε κινούμενους κλειστούς χώρους: λεωφορείο στην πρώτη του ταινία, αστυνομική κλούβα στη δεύτερη. Μόνο που εδώ ο συμβολισμός και η αλληγορία αναδεικνύονται πολύ πιο στοχευμένα και επιτυχημένα. Με υποκειμενικά πλάνα ουσιαστικά μόνο μέσα από την κλούβα – ποτέ έξω από αυτήν – (όσοι βρίσκονται μέσα κοιτάνε είτε προς τα έξω από τα σιδερόφρακτα παράθυρα είτε προς τα μέσα, ο ένας τον άλλο), μας κάνει κοινωνούς μιας μικρογραφίας της αιγυπτιακής κοινωνίας κι αν θέλουμε να το επεκτείνουμε το πράγμα λίιιιγο παραπάνω, της ανθρώπινης κοινωνίας γενικότερα. Μέσα στον περιορισμένο χώρο της κλούβας άνθρωποι κάθε ηλικίας, μόρφωσης, πολιτικών και θρησκευτικών πιστεύω θα αναγκαστούν να ζήσουν (για λίγο;) μαζί. Άρα, θα είναι σε απόσταση αναπνοής με τον «εχθρό». Θα πρέπει να συνδιαλλαγούν μαζί του. Εκρηκτικό μείγμα, έτσι;

Μια σπίθα αρκεί για να γίνει η έκρηξη. Η αναγκαστική αυτή γειτνίαση, όμως, περιορίζει κατά πολύ και τις προκαταλήψεις ένθεν κι ένθεν. Πολύ χαρακτηριστικά, σε μια από τις λίγες κωμικές σκηνές της ταινίας, καθώς οι έγκλειστοι κάνουν κύκλους μέσα στην κλούβα ώστε όλοι να παίρνουν αέρα από τα παράθυρα (είπαμε, καλοκαίρι στην Αίγυπτο, έτσι;), κάποιος την «αμολάει». Λέει ένας από τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους»: «κάτι μυρίζει άσχημα από τη δική σας πλευρά». Και η πληρωμένη απάντηση: «γιατί, οι αδελφοί μουσουλμάνοι δεν κλάνετε;». Σε κάποια στιγμή αυτοί οι... εχθροί θα έρθουν κοντά: θα συζητήσουν, θα θυμηθούν, θα τραγουδήσουν, θα γελάσουν. Όταν ένα κορίτσι θελήσει να ουρήσει θα προσπαθήσουν όλοι μαζί να βρουν μια λύση. Και θα την βρουν. Too good to be true, έτσι; Ή να το πούμε αλλιώς: οι άνθρωποι μπορούν κατά βάση να είναι καλοί. Ο κόσμος όμως όχι. Και θέλει πολύ αγώνα και κουράγιο για να αλλάξει. Ο κόσμος...

Μεγάλο κατόρθωμα του σκηνοθέτη να βγάλει τόση ένταση και όλη την παλέτα των ανθρώπινων συναισθημάτων μέσα από μια κλούβα. Κι ενώ υπάρχουν καλές προθέσεις, ο εκτροχιασμός πάντοτε ελλοχεύει. Και είναι δύσκολο να τον αποφύγεις...