Movies Ltd

Εσύ διαλέγεις την οικογένειά σου (;)

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Πόσο εύκολο είναι να ξεπεράσουμε τις συμβάσεις;

Ο Thomas Vinterberg είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση σκηνοθέτη. Γεννήθηκε στις 19 Μαΐου του 1969 στην Κοπεγχάγη, από την Εθνική Σχολή Κινηματογράφου της οποίας αποφοίτησε το 1993. Αυτή είναι η 10η μεγάλου μήκους ταινία του. Σε αυτήν συνεργάζεται ξανά με τους Ulrich Thomsen και Trine Dyrholm, 18 χρόνια μετά τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, το φοβερό και τρομερό «Οικογενειακή γιορτή» (Festen, 1998), το οποίο φέτος οι θεατρόφιλοι της Θεσσαλονίκης μπορούν να παρακολουθήσουν ως παραγωγή του ΚΘΒΕ – ή μήπως ολοκληρώθηκαν οι συγκεκριμένες παραστάσεις; Η «Οικογενειακή γιορτή» μαζί με το «Κυνήγι» (Jagten, 2012) και το «Dear Wendy» (2004) είναι οι καλύτερες ταινίες του – και το να υπάρχει ένας σκηνοθέτης που έχει γυρίσει δύο ταινίες οι οποίες με άνεση να μπορούν να χαρακτηριστούν αριστουργήματα, είναι κάτι πολύ σπάνιο, σωστά; Κι όχι μόνον αυτό: μαζί με τον Lars Von Trier είχαν ιδρύσει ένα πολύ ενδιαφέρον κινηματογραφικό κίνημα, το «Dogma 95», που ταρακούνησε για λίγο τα λιμνάζοντα νερά του ευρωπαϊκού σινεμά.

Η ταινία Kollektivet (Το Κοινόβιο) βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο που έγραψε ο Vinterberg, βασιζόμενος σε προσωπικές εμπειρίες, μιας και ο ίδιος μεγάλωσε όντας παιδί μέσα σε ένα κοινόβιο. Λέει ο ίδιος: «Μέχρι την ηλικία των 19 ετών ζούσα σε κοινόβιο. Θυμάμαι τον εαυτό μου περικυκλωμένο από γεννητικά όργανα, μπύρες, ακαδημαϊκές συζητήσεις, αγάπη και προσωπικές τραγωδίες. Ως παιδί, κάθε μέρα ήταν ένα παραμύθι. Κάθε φορά που έβγαινα από το δωμάτιο μου, μια έκπληξη με περίμενε στην επόμενη γωνία». Η ταινία του συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ του Βερολίνου, στο οποίο η Trine Dyrholm τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας. Και δικαίως.

Η υπόθεση: Δανία, δεκαετία του '70. Ο Έρικ είναι καθηγητής αρχιτεκτονικής στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Είναι παντρεμένος με την Άννα, μια πετυχημένη παρουσιάστρια ειδήσεων. Μαζί έχουν αποκτήσει και μια κόρη, τη Φρέγια, που πλέον είναι 14 ετών. Όταν ο πατέρας του πεθαίνει (πατέρας και γιος δεν τα πήγαιναν καλά) ο Έρικ κληρονομεί το σπίτι όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια. Είναι ένα πολύ όμορφο σπίτι, τοποθετημένο στα προάστια της Κοπεγχάγης. Είναι όμως και ένα πολύ μεγάλο σπίτι, που για να συντηρηθεί απαιτεί πολλά έξοδα. Ο Έρικ είναι της άποψης πως το σπίτι πρέπει να πουληθεί. Η Άννα όμως δεν θέλει κάτι τέτοιο. Νιώθοντας πως ο γάμος της έχει τελματώσει πείθει τον Έρικ να κρατήσουν το σπίτι και να καλέσουν να ζήσουν μαζί τους φίλους τους και αγνώστους που ενδιαφέρονται, συνεισφέροντας στα έξοδα.

Να δημιουργήσουν δηλαδή μία κομούνα, ένα κοινόβιο. Κι όντως, αυτό γίνεται. Όλα βαίνουν καλώς έως ότου ο Έρικ, που δεν μπορεί να αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα, βρίσκει... διέξοδο σε μια κατά πολύ νεώτερη φοιτήτριά του, με την οποία συνάπτει ερωτική σχέση. Θέτει θέμα να φύγει από το σπίτι, η Άννα όμως τον πείθει να φέρει και την ερωμένη του να ζήσει μαζί τους. Θα μπορέσει το εμπορικό τρίγωνο να λειτουργήσει; Θα μπορέσει το κοινόβιο να αντέξει;

Η άποψή μας: Τούτη η ταινία δεν κρύβει και κανένα φοβερό μυστικό που χρειάζεται αποκωδικοποίηση – δεν είναι «Arrival» για να υπάρχει διχασμός ανάμεσα στους lovers και τους haters. Έχει σημασία όμως το πως θα την αναγνώσει κανείς. Αναλόγως με την ανάγνωση υπάρχει και η αντίστοιχη ανταμοιβή. Για τον γράφοντα η ταινία δεν αναφέρεται στα κοινόβια ως ένα αποτυχημένο αστικό πείραμα των δεκαετιών του '60 και του '70. Όχι. Αποτελεί άλλη μια μελέτη πάνω στο γάμο ως θεσμό, που σε όποιο πλαίσιο κι αν τον τοποθετήσεις, έχει... θέματα! Είτε σε πλήρως συντηρητικές κοινωνίες είτε υπό το πρίσμα ελεύθερων – σχεδόν ελευθεριακών καταστάσεων, είναι ένας θεσμός που οδηγεί μεν στη δημιουργία της πιο βασικής δομής κάθε κοινωνίας, την οικογένεια, αλλά έχει χοντρά προβλήματα να επιλύσει. Προβλήματα που μετά από τόσα χιλιάδες χρόνια ανθρώπινου πολιτισμού, συνεχίζουν να υφίστανται χωρίς να διαφαίνεται λύση στον ορίζοντα.

Ο φακός του Vinterberg επικεντρώνεται στα πρόσωπα ενός ερωτικού τριγώνου συν την κόρη. Όλα τα υπόλοιπα μέλη του κοινοβίου λειτουργούν ως ο... χορός στην κωμική... τραγωδία που λαμβάνει χώρα επί της μεγάλης οθόνης! Είναι αυτοί που θα δώσουν το έναυσμα για περισσότερο γέλιο – όπως ο αριστερός σύντροφος, που βάζει φωτιά σε κάθε έννοια ιδιοκτησίας – ή για περισσότερο κλάμα – όπως το παιδάκι με το πρόβλημα στην καρδιά και η (spoiler) άσχημη κατάληξή του. Στη βάση όμως, το ζήτημα που θέτει η ταινία είναι πιο απλό, πιο απτό, πιο... μπανάλ: πόσο μπορεί να αντέξει ο γάμος, η πιο μεγάλη από τις ανθρώπινες συμβάσεις; Κι όταν το... κεράτωμα γίνεται αποδεκτό από τον έναν από τους συζύγους, φανερά, όχι κρυφίως (όπως τόοοοοοοσο συχνά συμβαίνει) είναι δυνατόν ο γάμος να μην τραυματιστεί;

Καλό (λέμε τώρα...) το swinging, αλλά άντε ζήσε στο ίδιο σπίτι εσύ, ο σύζυγός σου και η γκόμενά του (όπως συμβαίνει στην ταινία – εσείς φτιάξτε το ερωτικό τρίγωνο όπως εσείς επιθυμείτε). Χωρίς να συμβαίνει τίποτε, και καλά. Είναι δυνατόν; Μπορεί να γίνει αποδεκτό; Ακόμα και από το πιο ανοικτό και... προοδευτικό μυαλό; Θεωρητικά, ναι. Στην πράξη, όμως, ο εγωισμός, ο συντηριτισμός, η έννοια της αυτοσυντήρησης και του αυτοσεβασμού παίρνουν το πάνω χέρι. Λέω εγώ τώρα, όπως λέει και η ταινία! Εξαιρετικές ερμηνείες (όντως, φοβερή η Dyrholm), ωραία μουσική, σούπερ ανασύσταση της εποχής και ισορροπία ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Δύσκολο να τα βάλεις με τις συμβάσεις, έτσι;

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 15 Δεκεμβρίου 2016 από την Seven Films