Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία...

Πριν τέσσερις βδομάδες κυκλοφόρησε στις ελληνικές αίθουσες η τελευταία ταινία του Oliver Stone, το πολυαναμενόμενο Snowden, δύο μήνες μετά την επίσημη έξοδο της ταινίας στις ΗΠΑ. Δεν θα μιλήσουμε για τις αρετές της ταινίας εδώ – όσοι την έχετε δει έχετε βγάλει τα συμπεράσματά σας. Αυτό που έκανε εντύπωση είναι η πενιχρή εισπρακτική πορεία της ταινίας παγκοσμίως και στη χώρα μας. Κι όμως, υπήρχαν όλα τα δεδομένα για να προκληθεί εμπορικός θρίαμβος: σύγχρονη πραγματική ιστορία, ένας σκηνοθέτης που δεν διστάζει να είναι πολιτικός όταν η πολιτική σχεδόν έχει εξαφανιστεί από το αμερικάνικο σινεμά, καλοί ηθοποιοί σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Κι όμως...

Δύο χρόνια μετά την επίσημη έξοδό του στις ΗΠΑ βγαίνει στη χώρα μας το ντοκιμαντέρ Citizenfour, που αφορά στον Έντουαρντ Σνόουντεν. Η εταιρία διανομής έκρινε πως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να τη δούμε στην Ελλάδα, μετά την έξοδο της ταινίας του Stone. Το πόση επιτυχία θα έχει η ταινία εμπορικά στη χώρα μας μένει να φανεί (αν και σημάδια μπόλικα υπάρχουν...). Να σημειώσουμε απλά για όσους δεν το γνωρίζουν πως η ταινία τιμήθηκε με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους στην τελετή που έλαβε χώρα τον Φεβρουάριο του 2015.

Η υπόθεση: Τον Ιανουάριο του 2013 η Αμερικανίδα ντοκιμαντερίστρια, Laura Poitras, δέχτηκε ένα κωδικοποιημένο e-mail από κάποιον άγνωστο, ο οποίος αυτοαποκαλούνταν Citizenfour. Η Poitras εκείνη την εποχή συνέχιζε τη δίχρονη έρευνά της πάνω στο θέμα της παρακολούθησης, προκειμένου να γυρίσει ένα σχετικό ντοκιμαντέρ, μέσω του οποίου θα έκλεινε την τριλογία της για τις ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου και την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Είχαν προηγηθεί τα ντοκιμαντέρ «My Country, My Country» (2006) και «The Oath» (2010). Στο μέιλ του ο Citizenfour προθυμοποιούνταν να προσφέρει στην Poitras πληροφορίες και υλικό σχετικά με την NSA (National Security Agency, ήτοι, Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας) και τις πρακτικές της μέσω των οποίων ουσιαστικά παρακολουθούσε όλους τους Αμερικάνους πολίτες! Παρακολουθούσε τα μέιλ τους και τις τηλεφωνικές τους συνομιλίες.

Τον Ιούνιο του 2013 η Poitras, μαζί με τον ερευνητή δημοσιογράφο Glenn Greenwald και τον ρεπόρτερ της βρετανικής εφημερίδας Guardian, Ewen MacAskill, ταξίδεψαν στο Χονγκ Κονγκ με την κάμερά της προκειμένου να συναντήσουν τον άγνωστο άντρα σε ένα ξενοδοχείο. Ο άνδρας αποκάλυψε την ταυτότητά του: ήταν ο Edward Snowden. Πρώην υπάλληλος της CIA, υπάλληλος της εταιρίας Booz Allen Hamilton που δούλευε για λογαριασμό της NSA, ο 30χρονος τότε Snowden έδωσε απίστευτα στοιχεία και ντοκουμέντα, που είχαν περιέλθει στην κατοχή του λόγω της εργασίας του. Οι αποκαλύψεις του ήταν συνεχείς, δημοσιεύτηκαν στον Guardian, στην Washington Post, στο Spiegel και στους New York Times. Όταν αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του, οι ΗΠΑ εξέδωσαν ένταλμα σύλληψής του και βίαιου επαναπατρισμού του. Ο Snowden προσπάθησε να καταφύγει στην Αβάνα, το διαβατήριό του, όμως, ακυρώθηκε από τις αμερικάνικες αρχές τη στιγμή που ο ίδιος βρισκόταν στο αεροδρόμιο Sheremetyevo της Μόσχας. Ζήτησε πολιτικό άσυλο από τη Ρωσία και του δόθηκε. Ζει ακόμα εκεί, σε άγνωστη τοποθεσία, μαζί με τη φιλενάδα του, τη Lindsay Mills...

Η άποψή μας: «Ανεξαρτησία σημαίνει να έχεις το κεφάλι σου μέσα στο στόμα του λύκου και να του λες ''Άντε γαμήσου''». Φράση που αποδίδεται στον Fidel Castro, τον Comandande, ο οποίος εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο, πλήρης ημερών, την περασμένη Παρασκευή 25 Νοεμβρίου. Λέγεται ότι την είπε στον... Κωνσταντίνο Γλύξμπουργκ! Ο Oliver Stone είχε γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για τον Castro. Γύρισε και μία ταινία μυθοπλασίας για τον Snowden, ο οποίος είναι η δημιουργική δύναμη πίσω από αυτό το ντοκιμαντέρ! Βρε πως ενώνονται όλα γλυκά άμα θέλουν... Ας επικεντρωθούμε λοιπόν στο ντοκιμαντέρ μας.

Εύκολα συνοψίζεται στις εξής γραμμές: υπάρχουν ακόμα ήρωες στους χαλεπούς καιρούς μας. Άνθρωποι που θυσιάζουν τη βολή τους για να υπηρετήσουν το γενικότερο καλό. Ελάχιστοι μάλλον, δεν λέω, ξεχωρίζουν σαν τη μύγα μες στο γάλα, αλλά υπάρχουν. Μέσα σε κλίμα γενικής χαύνωσης, όπου αντίσταση γίνεται από τους καναπέδες, και επαναστατικό είναι να κριτικάρεις αφ' υψηλού στο facebook, προκύπτουν κάποια παλικαράκια όπως ο Snowden, που βλέπουν τα κακώς κείμενα και δεν συμβιβάζονται. Δεν «κοιτάνε τη δουλειά τους». Δεν σκέφτονται «εγώ θα βγάλω το φίδι από την τρύπα;». Ναι, αυτοί βγάζουν το φίδι από την τρύπα! Αυτό το φίδι που ούτε τολμάμε να κοιτάξουμε εγώ κι εσύ αγαπητέ μου αναγνώστη! Και σε αυτήν την εποχή του απόλυτου εγωπαθισμού (sic), της κενής επίδειξης και της εθελοντικής υπερέκθεσης της ιδιωτικότητας (με το facebook που λέγαμε, και τα άλλα social media), θέλει μεγάλα κάκαλα να πας αντίθετα στο ρεύμα.

Ο Snowden δεν μοιάζει με τους επαναστάτες του παρελθόντος. Ένας nerd είναι, κομπιουτεράς, ούτε μούσια, ούτε αμπέχωνα. Κι όμως, είναι επαναστάτης με αιτία. Όταν είδε πως οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας του όχι μόνο δεν υπηρετούσαν τον αμερικάνικο λαό, ως όφειλαν, αλλά τον παρακολουθούσαν (ναι, όλους τους πολίτες της χώρας εν δυνάμει, κάθε έναν από αυτούς!) δεν μπορούσε παρά να βγει δημόσια και να τις καταγγείλει! Για να ελαφρύνουμε το κλίμα: πώς έκανε ο Βλάνταν Ίβιτς με το θέμα Τζαβέλλας; Ε, κάπως έτσι! Πάρα πολλοί θα αναρωτηθούν: «και τι έγινε;». «Άλλαξε τίποτε στον κόσμο;». Φανερά, όχι, είναι γεγονός. Υπογείως, όμως, κάτι άλλαξε. Ο Snowden λειτουργεί ως σύμβολο, οπότε κι άλλοι ανήσυχοι νέοι όπως εκείνος μπορούν να στηλιτεύσουν την εξουσία και να την πολεμήσουν αντί να λουφάξουν.

Εξαιρετικό ντοκιμαντέρ, εντελώς απλό και κατανοητό, με σπουδαία εκμετάλλευση των αναγκαστικά περιορισμένων εσωτερικών χώρων του ξενοδοχείου, στο οποίο λαμβάνει χώρα μεγάλο μέρος της ταινίας, με live κατά μία έννοια παρουσίαση της δράσης και του αποτελέσματος αυτής, με έξυπνες παραπομπές, με φανερή την παράνοια, τον φόβο, την αγωνία. Ακούγεται αφελές αλλά στο χέρι μας είναι να μην απεμπολίσουμε την ιδιωτικότητά μας και κατ' επέκταση, την ελευθερία μας, σωστά;