του Θόδωρου Γιαχουστίδη
ΠΑΟΚ και ξερό ψωμί!
Μεγάλο σούσουρο δημιούργησε στους φεστιβαλιστές ένα κείμενο του αγαπητού συνάδελφου Ηλία Φραγκούλη, που ουσιαστικά ζητούσε από τη διεύθυνση του φεστιβάλ να μεριμνήσει ώστε να μην επαναληφθούν φαινόμενα απαράδεκτης συμπεριφοράς θεατών εντός των αιθουσών και κατά τη διάρκεια των προβολών. Η αλήθεια είναι πως είναι η πρώτη φορά που κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ δεν παρουσιάζεται πριν από την προβολή κάθε ταινίας το γνωστό σήμα για το κλείσιμο των κινητών – πέρσι προβαλλόταν χωρίς τη γυναικεία φωνή με τα κακά ελληνικά που μας ταλάνιζε επί πολλά χρόνια – ε, δεν νομίζω να μην μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο και φέτος ή να παρουσιαστεί κάτι έξυπνο, μοντέρνο και νέο – τόσοι ταλαντούχοι σκηνοθέτες υπάρχουν εκεί έξω. Όντως, παιδιά, όταν βρισκόμαστε μέσα στην αίθουσα δεν συμπεριφερόμαστε ωσάν να βρισκόμαστε στο σπίτι μας. Σεβόμαστε και δεν ενοχλούμε τους γύρω μας, ήτοι, δεν μιλάμε δυνατά, δεν αφήνουμε ανοιχτό το κινητό μας να κουδουνίζει τρεις και λίγο κι αν βαριόμαστε δεν το ρίχνουμε στο μέσεντζερ και στο κάντι κρας ή ότι κάνουμε τέλος πάντων το κάνουμε διακριτικά. Απλοί κανόνες καλής συμπεριφοράς και τα υπόλοιπα έπονται...
Σε άλλα νέα, χθες ήταν η ημέρα του ΠΑΟΚ για το φεστιβάλ! Για να μην επισημαίνουμε μόνο τα μεμπτά λοιπόν όλη η ιδέα της προβολής του ντοκιμαντέρ 90 χρόνια ΠΑΟΚ – Νοσταλγώντας το μέλλον του Νίκου Τριανταφυλλίδη κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ ήταν εξαιρετική! Εμείς είδαμε την ταινία στη δημοσιογραφική προβολή της, μάθαμε όμως για τον χαμό που έγινε το βράδυ στην επίσημη προβολή. Μια προβολή όπου οι παρευρισκόμενοι μπήκαν στο «Ολύμπιον» μόνο με προσκλήσεις και στην οποία έδωσαν το παρών τόσο ο πρόεδρος και μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ ΠΑΟΚ, Ιβάν Σαββίδης, όσο και και ο παραμένων στη θέση του υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος μεταξύ των άλλων.
Σε άλλα νέα, χθες ήταν η ημέρα του ΠΑΟΚ για το φεστιβάλ! Για να μην επισημαίνουμε μόνο τα μεμπτά λοιπόν όλη η ιδέα της προβολής του ντοκιμαντέρ 90 χρόνια ΠΑΟΚ – Νοσταλγώντας το μέλλον του Νίκου Τριανταφυλλίδη κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ ήταν εξαιρετική! Εμείς είδαμε την ταινία στη δημοσιογραφική προβολή της, μάθαμε όμως για τον χαμό που έγινε το βράδυ στην επίσημη προβολή. Μια προβολή όπου οι παρευρισκόμενοι μπήκαν στο «Ολύμπιον» μόνο με προσκλήσεις και στην οποία έδωσαν το παρών τόσο ο πρόεδρος και μεγαλομέτοχος της ΠΑΕ ΠΑΟΚ, Ιβάν Σαββίδης, όσο και και ο παραμένων στη θέση του υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος μεταξύ των άλλων.
Το ντοκιμαντέρ 90 χρόνια ΠΑΟΚ – Νοσταλγώντας το μέλλον του Νίκου Τριανταφυλλίδη αποτελεί την παρακαταθήκη που μας άφησε ο σπουδαίος σκηνοθέτης και «βαμμένος μέχρι τα μπούνια» ΠΑΟΚτζής δημιουργός, που εγκατέλειψε τον μάταιο αυτόν κόσμο πρόσφατα. Η σύντροφός του, Μαρίνα Δανέζη, ολοκλήρωσε το ντοκιμαντέρ που με τόση αγάπη έφτιαξε ο Νίκος...
Η υπόθεση: Οι μεγάλοι σταθμοί της ομάδας, η χαμένη πατρίδα και ο ξεριζωμός, το ιστορικό και κοινωνικό φόντο, ξετυλίγονται στον φακό σαν ένα ζωντανό κινηματογραφικό ημερολόγιο, μέσα από τις εξομολογήσεις παλαίμαχων και νέων ποδοσφαιριστών, προπονητών, παραγόντων και πιστών φίλων του ΠΑΟΚ, όπως οι Νότης Τσίντογλου, Γιώργος Κούδας, Κλάους, Ιβάν Σαββίδης, Ευκλείδης Τσακαλώτος, Κώστας Ζουράρις κ.α. Από το γήπεδο της Τούμπας στο Σύνδεσμο Φίλων ΠΑΟΚ του Ντίσελντορφ, από την Κωνσταντινούπολη στην Λισαβόνα, η κάμερα αποτυπώνει την ιστορία μίας ομάδας που γράφεται αδιάλειπτα στις κερκίδες, στο γήπεδο, στους δρόμους των ταξιδιών της και στις αναμετρήσεις με τους μεγάλους της αντιπάλους, αλλά πρωτίστως στις αναμετρήσεις με τον εαυτό της.
Η άποψή μας: Εντάξει, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός κρίνοντας το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ – έτσι κι αλλιώς δεν είμαστε αντικειμενικοί όταν καταθέτουμε την άποψή μας για οποιαδήποτε ταινία. Τον υποκειμενισμό μας εκθέτουμε όσοι ασχολούμαστε με το... σπορ χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν πιο δυνατά επιχειρήματα για να σας πείσουμε εσάς που μας διαβάζετε. Εδώ, όμως, ένας λόγος παραπάνω μιας που είμαστε ΠΑΟΚ! Αγαπάμε την ομάδα μας και λατρεύουμε κάθε τι που την αφορά. Έτσι κι αλλιώς πάντως ο Νίκος έφτιαξε κι ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ. Ένα ντοκιμαντέρ που προσπαθεί μέσα στην πεπερασμένη διάρκειά του να χωρέσει την ιστορία του τεράστιου συλλόγου μας. Γίνεται; Προφανώς και όχι. Όσα μας δίνει, όμως, είναι υπέροχα.
Ξεκινώντας από τις απαρχές του συλλόγου και τη δημιουργία του από Κωνσταντινουπολίτες, οι θεατές μαθαίνουν όλα όσα αφορούν το σύλλογο. Για το ότι το πρώτο σήμα ήταν ένα τετράφυλλο τριφύλλι κι ένα πέταλο. Για το γήπεδο στο συντριβάνι. Για την έκφραση «η μπάλα στα νεκροταφεία». Για την έκφραση «ΠΑΟΚ και ξερό ψωμί». Για το πως χτίστηκε το γήπεδο στην Τούμπα. Για τον ΠΑΟΚ ως ομάδα προσφυγιάς. Για τον ΠΑΟΚ ως ομάδα που αντιστέκεται στο κατεστημένο. Για τους ζωντανούς θρύλους του. Για το διαχρονικό παραγκωνισμό του ΠΑΟΚ από τις ομάδες του ΠΟΚ. Για παράγοντες άλλων ομάδων του ΠΟΚ που σφύριζαν παιχνίδια των ομάδων τους εναντίον του ΠΑΟΚ! Για Βούλγαρους διαιτητές που σφύριζαν με παραλλαγμένα ονόματα (!!!) σε διαφορετικά ματς των ομάδων του ΠΟΚ που τους έφερναν στη χώρα μας, δίνοντάς τους μόνο νίκες! Για τον Λες Σάνον. Για τον Γκιούλα Λόραντ, που άφησε την τελευταία του πνοή στον πάγκο της ομάδας. Για τον Φερνάντο Σάντος.
Ένα υπέροχο οδοιπορικό που κρατάει ισορροπίες όντας αστείο πολλές φορές, συγκινητικό εκεί που πρέπει, και αρκούντως κατατοπιστικό ακόμα και για τους θεατές που δεν ασχολούνται καθόλου με το ποδόσφαιρο! Δεν θα ήμασταν ΠΑΟΚτζήδες βεβαίως αν δεν γκρινιάζαμε. Λείπει πχ οποιαδήποτε αναφορά στο δυστύχημα στα Τέμπη ή στο ιστορικό 6 – 1 εναντίον του Ολυμπιακού στα Σέρρας ενώ υπάρχει πολύς Ιβάν Σαββίδης μέσα στο ντοκιμαντέρ. Ας είναι. Όλοι όσοι θέλουν να λέγονται ΠΑΟΚτζηδες πρέπει να δουν αυτό το ντοκιμαντέρ οπωσδήποτε. Από όλες τις κινούμενες κεφαλές κρατώ τη δήλωση του Περικλή Κοροβέση για το ποιοι υποστηρίζουν τις τρεις ομάδες της Θεσσαλονίκης ανάλογα με την κοινωνική τους προέλευση, τη συγκίνηση του Κώστα Ορφανού και τη μεγάλη κουβέντα που λέει ο Τάσος Τέλλογλου από όλους τους ανθρώπους, που ουσιαστικά προσπαθεί να εξηγήσει την «κατάρα» του να είσαι μεγάλη ομάδα αλλά να μην διαθέτεις τους ανάλογους τίτλους. Χρειάζεται αυτοπεποίθηση παιδιά. Και να σταματήσει η γκρίνια. Και μια ισονομία εννοείται ότι δεν θα μας χαλούσε. Ευχαριστούμε τα μάλα τον Νίκο Τριανταφυλλίδη και το φεστιβάλ για αυτήν την υπέροχη στιγμή, την οποία δεν θα ξεχάσουμε ποτέ!
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου στις 22.30, στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη - δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
Συνεχίζουμε με ελληνική ταινία μυθοπλασίας, από αυτές που προβάλλονται για πρώτη φορά στο τμήμα Ελληνικό Φεστιβάλ. Μιλάμε για το Ξα μου της Κλειούς Φανουράκη. Μια γλυκύτατη ταινία που μυρίζει Κρήτη, με έναν πρωταγωνιστή – διεθνή σταρ, μάλλον τον μοναδικό αυτήν τη στιγμή που μπορεί να επιδείξει το δύσμοιρο ελληνικό σινεμά.
Η υπόθεση: Ο Τζώνυ είναι ένας 50something άνδρας. Διπλοπαντρεμένος, με μια κόρη από τον πρώτο του γάμο στη Γαλλία και δύο γιους από τον δεύτερο γάμο του στην Κρήτη, όπου διαμένει, βιώνει τα... καλά της οικονομικής κρίσης. Η τακτοποιημένη ζωή του, λοιπόν, ανατρέπεται όταν απολύεται από διευθυντής ενός ξενοδοχείου του νησιού. Είναι μεγάλης ηλικίας για να βρει κάτι στον τομέα του ενώ και οι μισθοί που του προσφέρονται για δουλειές ανάλογες με εκείνη που έκανε, είναι της πλάκας. Αρχικά, κλείνεται στη μιζέρια του και περνάει τις μέρες του ξεδίνοντας στον ηλεκτρονικό τζόγο. Όμως, η συνάντησή του με έναν ψαρά, η τριβή του με έναν γνωστό του ιδιοκτήτη αμπελώνων και η γνωριμία του με έναν εκτροφέα αιγοπροβάτων, ανθρώπων της γης, της θάλασσας και του μόχθου δηλαδή, θα τον κάνουν να αναθεωρήσει όλα όσα θεωρούσε δεδομένα, όλα όσα νόμιζε πως το κάνουν ευτυχισμένο...
Η άποψή μας: Έχουμε επανειλημμένα εκφράσει την άποψή μας για το τι ταινίες θα πρέπει να παράγει το ελληνικό σινεμά. Από τη μια οι καλλιτεχνικές με φεστιβαλικές προοπτικές παγκοσμίως, από την άλλη οι ακραιφνώς εμπορικές, οι μαζικής θέασης, όπως ήταν κάποτε οι ταινίες του Δαλιανίδη και ενδιαμέσως ταινίες που πατάνε και στις δύο βάρκες: έχουν καλλιτεχνικό DNA χωρίς να αρνούνται τις εμπορικές τους βλέψεις. Δυστυχώς, δεν παράγουμε αρκετές ταινίες από τη δεύτερη και κυρίως από την τρίτη κατηγορία. Τούτη εδώ, όμως, είναι μία τέτοια. Μια ενδιαφέρουσα ταινία, που λέει αυτά που λέει χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Διαθέτει ένα καλογραμμένο σενάριο, δεν ξεπουλιέται για λόγους εμπορικότητας, έχει όμως στραμμένο το βλέμμα της και στο μεγάλο κοινό.
Έχει έναν εξαιρετικό και γοητευτικό σταρ στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο οποίος είναι άψογος ερμηνευτικά. Και ναι, πείτε με τρελό αλλά δεν μοιάζει σε διάφορα πλάνα σε αυτήν την ταινία ο Γιώργος Χωραφάς με έναν μελαχρινό Robert Redford; Ο οπαδός των look-a-like, Μάριος Ασλαμάς, θα αποθέωνε αυτήν μου την επισήμανση. Μια χαρά περιγράφει την οικονομική κρίση η ταινία χωρίς να προβαίνει σε ψεύτικες καταγγελίες και σε όψιμους αντικαπιταλιστικούς αφορισμούς. Κυρίως, όμως, εξυμνεί την κρητική γη, τις θάλασσες της μεγαλονήσου και φυσικά τους ανθρώπους της. Στρωτή αφήγηση, ενδιαφέρον σενάριο, πειστικές ερμηνείες (αυτός ο Λευτέρης Ελευθερίου είναι ταλεντάρα ο τύπος και παίζει τον κρητικό κτηνοτρόφο λες και ήταν τέτοιος όλη τη ζωή του!) κι ένα όχι πρωτότυπο μα σίγουρα χρήσιμο και θετικό μήνυμα για τη ζωή! Δεν τα λες και λίγα. Θα σας προέτρεπα να δείτε την ταινία αλλά... ξα σας (ήτοι, για όσους δεν γνωρίζουν από κρητική διάλεκτο, «κάντε ότι θέλετε»).
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 15.00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη – δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
To Στην ηλικία μου ακόμα κρύβομαι για να καπνίσω (À mon âge je me cache encore pour fumer) της Rayhana Obermeyer (ή απλώς Rayhana) είναι μια ταινία που συμμετέχει στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ και αποτελεί συμπαραγωγή Γαλλίας – Ελλάδας – Αλγερίας, με μεγάλο τμήμα των γυρισμάτων να έχουν λάβει χώρα μέσα στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης!
Η υπόθεση: Αλγέρι, 1995. Δύσκολη εποχή για τις γυναίκες. Οι φανατικοί ισλαμιστές δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την καθημερινότητά τους. Βάζουν βόμβες, τρομοκρατούν, δολοφονούν. Η Φατιμά είναι μια μεσήλικη, παντρεμένη κυρία η οποία εργάζεται ως διευθύντρια ενός χαμάμ, τις μέρες και ώρες που αυτό λειτουργεί για τις γυναίκες. Μαζί της δουλεύει η Σάμια, μια κοπέλα 29 και μισό ετών, η οποία ονειρεύεται να παντρευτεί. Αφού οι δυο τους καθαρίσουν το χαμάμ, το ανοίγουν και οι γυναίκες εισρέουν: μεγάλες και μικρές, παρθένες και παντρεμένες, πιστές και... άπιστες. Ανάμεσά τους και μια έγκυος κοπέλα που ζητά από τη Φατιμά να την κρύψει, να χρησιμοποιήσει το χαμάμ ως καταφύγιο: ο αδελφός της θέλει να τη σφάξει, καθώς η εγκυμοσύνη της προέκυψε εκτός γάμου. Οι γυναίκες συζητούν ελεύθερα για οτιδήποτε τις απασχολεί, χωρίς το φόβο να τιμωρηθούν από τους νόμους των ανδρών – καπνίζουν κιόλας. Ενόσω όμως η κοπέλα ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο το παιδί της, ο αδελφός της μαζί με άλλους ισλαμιστές απειλεί να μπει στο χαμάμ...
Η άποψή μας: Το ξέρω ότι δεν θα με πιστέψετε αλλά εγώ θα το πω έτσι κι αλλιώς: παρακολουθώντας την ταινία έλεγα συνέχεια: «να ένα πρώτης τάξεως υλικό για ένα εξαιρετικό θεατρικό». Όταν ήρθε η ώρα να γραφτούν αυτές οι γραμμές έκανα το ψάξιμό μου για να αποφύγω τις μπαρούφες και την παραπληροφόρηση και επληροφορήθην ότι αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η Rayhana βασισμένη σε δικό της θεατρικό! Βγάζει μάτια λοιπόν αυτό το γεγονός. Πολλοί χαρακτήρες μέσα στον ίδιο χώρο, πολλές διαφορετικές συζητήσεις, σαν μια σκηνή όπου παρακολουθούμε να εξελίσσονται διαδοχικά τα δρώμενα. Δεν το λες και καλό νέο αυτό για μια κινηματογραφική ταινία.
Προφανώς, όμως, η παραγωγή της Michèle Ray-Gavras δεν στερείται προτερημάτων. Λέγονται πολλά και ενδιαφέροντα σχετικά με τη θέση των γυναικών στον καταπιεστικό, ισλαμικό κόσμο. Για τον γάμο στα 11! Για την ανάγκη παντρειάς με την προϋπόθεση της παρθενίας και το αποδεικτικό του ματωμένου σεντονιού. Για τον αυνανισμό. Για τις βαρβαρότητες των φανατικών ισλαμιστών που βιάζουν και σκοτώνουν με ειδεχθείς τρόπους απαγγέλοντας το Κοράνι! Για το ότι οι γυναίκες χρειάζεται να κρύβονται για να καπνίσουν! Για την άγνοια που τις κάνει να πιστεύουν κάποιες από αυτές πως μια εγκυμοσύνη μπορεί να προκύψει εντός χαμάμ, από το σπέρμα που αφήνουν οι άντρες αυνανιζόμενοι εκεί! Ο κλειστός χώρος προκαλεί ασφυξία από τη μια, λειτουργεί όμως και απελευθερωτικά από την άλλη. Και όλη η κοινωνική διαστρωμάτωση της Αλγερίας εκπροσωπείται μέσα από τις γυναίκες που επισκέπτονται το χαμάμ. Δυνατή ιδεολογικά η ταινία, η οποία όμως κατασκευαστικά υστερεί, ακριβώς επειδή θυμίζει περισσότερο θέατρο παρά σινεμά.
Η λατρεμένη Hiam Abbass (την οποία θα δούμε και στο «Blade Runner 2049» μέσα στο 2017!) πρωταγωνιστεί και είναι άψογη για άλλη μια φορά. Η σκηνή όπου μόλις φτάνει στο χαμάμ πλένεται για να καθαρίσει από τον πρωινό βιασμό από τον άντρα της είναι χαρακτηριστική και εμβληματική για την ταινία. Γενικώς, μέχρι να μπουν οι γυναίκες στο χαμάμ τα πράγματα κυλούν υποδειγματικά. Μετά, έρχεται το χάος. Πάντως, και το εκτός χαμάμ φινάλε, μετά την τραγωδία που λαμβάνει χώρα εκεί, μένει εντυπωμένο στη μνήμη για καιρό: χιλιάδες μαύρες μαντίλες αναδύονται στον ουρανό του Αλγερίου, ως υπόσχεση, ευχή και ελπίδα για καλύτερες μέρες, με γυναίκες πραγματικά ελεύθερες. Είθε!
(η ταινία έχει την πρώτη προβολή της την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 17.30, στο Ολύμπιον και ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ τη Δευτέρα 7 Νοεμβρίου στις 15.30 στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα – δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
Η επόμενη ταινία κερδίζει δικαιωματικά τη θέση της ανάμεσα στις καλύτερες του εφετινού ΦΚΘ. Μιλάμε για το Glory (Slava) του σκηνοθετικού διδύμου Kristina Grozeva και Petar Valchanov, οι οποίοι πριν δύο χρόνια είχαν φέρει στη Θεσσαλονίκη την πρώτη τους ταινία, το εξαιρετικό «Μάθημα» (Urok, 2014), που είχε λάβει μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα και είχε τιμηθεί με βραβείο καλύτερου σεναρίου και χάλκινου Αλεξάνδρου. Η δεύτερή τους ταινία συμμετέχει στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια» και καταφέρνει το απίθανο να είναι ακόμα καλύτερη από την πρώτη!
Η υπόθεση: Ο Τσάνκο Πέτροφ, εργάτης στους σιδηροδρόμους, βρίσκει μερικά εκατομμύρια λέβα μέσα σε σκισμένες σακούλες στις ράγες των τρένων κατά τη διάρκεια επιθεώρησης, από αυτές που κάνει καθημερινά λόγω της εργασίας του. Αν και φτωχός αποφασίζει να επιστρέψει όλο το ποσό στην αστυνομία. Ευκαιρία για την υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του υπουργού Μεταφορών – που την ίδια εποχή κατηγορείται για κακοδιαχείριση – να αλλάξει την ατζέντα. Η τρομερή αυτή γυναίκα καριέρας ονόματι Γιούλια Σταϊκόβα παίρνει τον Τσάνκο και τον «ρίχνει» στα φιλικά media, ενώ παράλληλα στήνει μια τελετή βράβευσης του ήθους του. Σε εκείνη την τελετή ο Τσάνκο επιβραβεύεται με ένα καινούργιο ρολόι χειρός – που σύντομα σταματά να δουλεύει – την ίδια ώρα που η Γιούλια χάνει το ρολόι του Τσάνκο, μάρκας Glory, που της το έδωσε να το φυλάει. Ο Τσάνκο ήταν δεμένος με το συγκεκριμένο ρολόι, καθότι οικογενειακό κειμήλιο. Και κάπως έτσι ξεκινά η απεγνωσμένη του μάχη να αποκαταστήσει τόσο το παλιό του ρολόι, όσο και την αξιοπρέπειά του.
Η άποψή μας: Λοιπόν, αυτό το δίδυμο των Βουλγάρων θα δείτε πως σύντομα θα χαρακτηριστεί ως οι Βαλκάνιοι Αδελφοί Dardenne ή οι Βαλκάνιοι... Ken Loach! Μετά το αριστουργηματικό «Μάθημα» επανέρχονται με μια ταινία που και πάλι τσακίζει κόκαλα, φτιαγμένη και πάλι με πολύ απλά υλικά! Το τρομερό με το συγκεκριμένο δίδυμο είναι πως πέρα από τη μεγάλη εικόνα, δίνουν απίστευτη σημασία στη λεπτομέρεια κι εκεί είναι για μένα όπου κερδίζουν το παιχνίδι. Στη γενική εικόνα τίθενται θέματα όπως: η διαφθορά της εξουσίας, η ανηθικότητα που κυριαρχεί σε όλες τις κοινωνικές τάξεις (από πάνω προς τα κάτω), η υποκρισία και ο κυνισμός που τόσο πολύ μας έχει μπολιάσει όλους, που αν συναντήσουμε έναν άνθρωπο σαν τον πρωταγωνιστή μας, ο οποίος βρίσκει χρήματα και δεν τα κρατάει για τον εαυτό του αλλά τα παραδίδει στο κράτος, θα τον χαρακτηρίσουμε μαλάκα το λιγότερο! Οι λεπτομέρειες τώρα είναι πάμπολλες. Από τον καθόλου τυχαίο τραυλισμό του ήρωα (αντιτουριστικός με όλη τη σημασία της λέξης), μέχρι τα τηλεοπτικά πλάνα που πρέπει να τραβηχτούν με φόντο όχι τα σκουπίδια αλλά λουλούδια, μέχρι την ιεροτελεστία με τα κουνέλια, μέχρι τα πάντα (ο καθένας θα βρει κάτι να πιαστεί!).
Η ταινία μου θύμισε από τη μια το «Λεβιάθαν» του Andrey Zvyagintsev (κι εκεί ο κεντρικός ήρωας ρημάζεται από όλες τις δομές της εξουσίας) και από την άλλη το «Η ψυχή στο στόμα» του Οικονομίδη (κι εκεί πληρώνει την έκρηξη του αθώου ένας άνθρωπος – στην περίπτωσή μας η γυναίκα καριέρας με την κρίση συνειδήσεως – που δεν είναι και ο χειρότερος άνθρωπος από όσους συναντά στο διάβα του ο τσεβδός). Σπουδαίες ερμηνείες – η Margita Gosheva, που είχε διαπρέψει ως η δασκάλα στην ταινία «Μάθημα», δίνει κι εδώ τα ρέστα της – τρομερό σενάριο που δεν φοβάται να καταγγείλει και προθέσεις που είναι ξεκάθαρες! Αριστούργημα είναι η ταινία, χωρίς καμία αφέλεια, χωρίς να μπορεί κανείς να μιλήσει για «στήσιμο». Και καλά, η αντίστιξη του «θα φέρω στον κόσμο ένα τέλειο έμβρυο με τεχνητή γονιμοποίηση για να ολοκληρώσει την ευτυχία μου» με το «ζω μόνος, έρημος, φτωχός, πλην τίμιος σε έναν βρώμικο κόσμο» είναι απίστευτη. Ακόμα και το γεγονός ότι ο ήρωάς μας δουλεύει στις γραμμές των τρένων, προσέχοντας αυτές να μην είναι στραβές έχει την παραπομπή του: είναι ο φύλακας της ηθικής, εκείνος που δεν θα επιτρέψει το τρένο να εκτροχιαστεί. Μάλλον όμως είναι ήδη πολύ αργά! Συγκλονιστική ταινία που δεν χάνεται με τίποτε!
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου στις 20.30 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές - έχει διανομή και θα βγει στις αίθουσες της χώρας μας από την Seven Films με άγνωστη προς το παρόν ημερομηνία εξόδου)
Την τούρκικη ταινία Άλμπουμ (Albüm) του Mehmet Can Mertoglu την είδαμε στην «Εβδομάδα Κριτικής» στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών, όπου ήταν υποψήφια και για Χρυσή Κάμερα, όντας η πρώτη μεγάλου μήκους του δημιουργού της. Στο ΦΚΘ συμμετέχει στο λατρεμένο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια». Ακόμα απορώ πως κάποιοι επιμένουν να χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη ταινία κωμωδία χωρίς να βάζουν δίπλα τον προσδιορισμό «μαύρη» ή τον προσδιορισμό «πικρή». Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ταινία, που, όπως πολλές από τη γείτονα χώρα, σκιζ' και πάει. Τρομερό σινεμά κάνουν οι αλήτες. Και παρακάτω, ελαφρώς παραλλαγμένο, είναι το κείμενο που είχαμε στείλει ως ανταπόκριση από τις Κάννες:
Η υπόθεση: Ο Μπαχάρ και η Σουνέιτ είναι ένα τυπικό, μεσοαστικό ζευγάρι, που ζει ευτυχισμένο στην Τουρκία. Εκείνος είναι καθηγητής ιστορίας σε γυμνάσιο κι εκείνη δουλεύει στην εφορία. Διαθέτουν όλα όσα θα μπορούσε να ζητήσει κάποιος. Ένα μόνο τους λείπει: ένα παιδί. Θα προσπαθήσουν να υιοθετήσουν κι έχοντας πολλές γνωριμίες, θα τα καταφέρουν, παρά το γεγονός ότι είναι... εκλεκτικοί. Ένα τέλειο ζευγάρι, όμως, δεν μπορεί να έχει παιδί από υιοθεσία. Έτσι, επί μήνες η Σουνέιτ «υποδύεται» την έγκυο φορώντας ειδική κατασκευή στην κοιλιά της και το ζεύγος βγάζει φωτογραφίες σε διάφορα σημεία και με ποικίλες παραλλαγές. Στόχος, να δημιουργηθεί ένα φωτογραφικό άλμπουμ που να αποδεικνύει πως το παιδί τους προέκυψε «φυσιολογικά». Εντέλει, η Σουνέιτ «γεννάει», παίρνουν το παιδί στο σπίτι και η οικογενειακή τους ευτυχία φαίνεται να ολοκληρώνεται πια. Μέχρι που η απόπειρα διάρρηξης του διαμερίσματός τους θα τους οδηγήσει στην αστυνομία. Εκεί θα διαπιστώσουν πως η υιοθεσία είναι καταγεγραμμένη στα κιτάπια του κράτους. Άρα, υπάρχει το ενδεχόμενο η συγκεκριμένη πληροφορία κάποια στιγμή να διαρρεύσει. Ποια θα είναι η αντίδραση του ζεύγους;
Η άποψή μας: Σχεδόν παγκοσμίως η κυρίαρχη αντίληψη είναι πως ένα παντρεμένο ζευγάρι ολοκληρώνει την ευτυχία του με το να τεκνοποιήσει. Ένα, δύο, τρία και βάλε παιδιά και είμαστε ευτυχισμένοι, σωστά; Το να μην μπορεί ένα παντρεμένο ζευγάρι να κάνει παιδιά αποτελεί, ακόμα και σήμερα, τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες του κόσμου, μεγάλο ταμπού. Κατά πως φαίνεται, στην Τουρκία, τα άτεκνα ζευγάρια λογίζονται ως αποτυχημένα. Οπότε, όταν ο φυσιολογικός τρόπος και η τεχνητή γονιμοποίηση δεν βοηθούν, η υιοθεσία χρειάζεται από πίσω της «σκηνοθεσία». Οπότε, με το παιδί, ολοκληρώνεται η κατοχή «πραγμάτων» που μας κάνουν ευτυχισμένους: μεγάλη τηλεόραση, καλό αμάξι, ωραίο σπίτι...
Ο σκηνοθέτης ξεκινάει την ταινία του, πολύ έξυπνα, δείχνοντας όλη τη διαδικασία της τεχνητής σπερματέγχυσης στις αγελάδες (ναι, και στις Κάννες με κυνηγάει η κτηνιατρική μου ιδιότητα!). Ο επιλεγμένος για τα χαρακτηριστικά του ταύρος οδηγείται σε χώρο με αγελάδα σε γόνιμες μέρες, πάει να την πηδήξει και πάνω στη μία σπρωξιά που δίνουν τα μηρυκαστικά για να εκσπερματίσουν (αν μιλάμε για πρόωρους εκσπερματιστές, έτσι;), ο επιφορτισμένος με την ειδική αυτή δουλειά σπερματεγχύτης δεν αφήνει το πέος του ταύρου να μπει στον κόλπο της αγελάδας, το αρπάζει, το βάζει σε ένα μεγάλο μπουκάλι που προσομοιάζει με κόλπο και μαζεύει εκεί το σπέρμα! Με αυτό το σπέρμα του ταύρου – champion θα γονιμοποιηθούν χιλιάδες αγελάδες! Ο σκηνοθέτης δείχνει τη διαδικασία για να περάσει με το δικό του τρόπο ότι το ζευγάρι προσπάθησε να τεκνοποιήσει και με τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά δεν τα κατάφερε. Συνολικά, χρησιμοποιώντας ύφος που άλλοτε θυμίζει Ulrich Seidl κι άλλοτε Roy Andersson ο σκηνοθέτης στήνει σκηνές με τις οποίες δεν ξέρεις αν πρέπει να γελάσεις ή να κλάψεις. Δεν κρύβει ότι το παντρεμένο ζευγάρι είναι ανειλικρινές, αλλά το συμπαθεί. Ή μάλλον δεν κάνει κάποιον διαχωρισμό: έτσι είναι οι άνθρωποι, παντρεμένοι και μη. Με καλές προθέσεις αλλά με δεκάδες κουσούρια, μεταξύ των οποίων και ο ρατσισμός. Ο σκηνοθέτης λοιπόν με έξυπνο τρόπο αποδομεί το ζευγάρι και μέσω αυτού αποδομεί ολόκληρη την κοινωνία έτσι όπως τη γνωρίζουμε. Πχ η σκηνή του φαγητού του ζευγαριού είναι απολύτως γκροτέσκα κι όμως τόσο μα τόσο λειτουργική. Η σκηνή με τους καθηγητές στο διάλειμμα των μαθημάτων να παίζουν στοίχημα είναι τόσο μα τόσο αληθινή. Η σκηνή με το ζευγάρι στο mall με το μωρό στην κούνια και τους ίδιους να κρατάνε τα τεράστια αναψυκτικά τους είναι τόσο μα τόσο ανατριχιαστική. Και η σκηνή όπου το ζευγάρι κοιμάται, το μωρό «τους» είναι στη μέση, ανάμεσά τους, εκείνοι ροχαλίζουν κι εκείνο κάποια στιγμή δεν αντέχει και βάζει τα κλάματα είναι εντελώς από τη ζωή βγαλμένη!!! Οι σκηνές στην εφορία: όλοι οι υπάλληλοι κοιμούνται ενώ στους τοίχους κρέμονται τσιτάτα του στυλ «πως θα πάει η χώρα μπροστά μπρε αν δεν πληρώνετε τους φόρους σας;». Απίθανο, έτσι;
Τρομερή δουλειά, απίστευτη ταινία που διαθέτει κι ένα φινάλε τόσο δυνατό και πεσιμιστικό, ταιριαστό με τους ανήθικους πρωταγωνιστές του, που αφήνει στους θεατές να σχολιάσουν την απόφαση που παίρνει το ζευγάρι για το πως λύνεται άμεσα το πρόβλημα με την πιθανή διαρροή της πληροφορίας της υιοθεσίας. Άφεριμ, για άλλη μια φορά, οι μπαγάσες οι Τούρκοι ξέρουν να κάνουν εξαιρετικό σινεμά.
(η ταινία έχει την πρώτη προβολή της την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 20.30, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές και ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ το Σάββατο 12 Νοεμβρίου στις 23.00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές – έχει διανομή και θα βγει στις αίθουσες της χώρας μας από την Feelgood Entertainment με άγνωστη προς το παρόν ημερομηνία εξόδου)
Η υπόθεση: Οι μεγάλοι σταθμοί της ομάδας, η χαμένη πατρίδα και ο ξεριζωμός, το ιστορικό και κοινωνικό φόντο, ξετυλίγονται στον φακό σαν ένα ζωντανό κινηματογραφικό ημερολόγιο, μέσα από τις εξομολογήσεις παλαίμαχων και νέων ποδοσφαιριστών, προπονητών, παραγόντων και πιστών φίλων του ΠΑΟΚ, όπως οι Νότης Τσίντογλου, Γιώργος Κούδας, Κλάους, Ιβάν Σαββίδης, Ευκλείδης Τσακαλώτος, Κώστας Ζουράρις κ.α. Από το γήπεδο της Τούμπας στο Σύνδεσμο Φίλων ΠΑΟΚ του Ντίσελντορφ, από την Κωνσταντινούπολη στην Λισαβόνα, η κάμερα αποτυπώνει την ιστορία μίας ομάδας που γράφεται αδιάλειπτα στις κερκίδες, στο γήπεδο, στους δρόμους των ταξιδιών της και στις αναμετρήσεις με τους μεγάλους της αντιπάλους, αλλά πρωτίστως στις αναμετρήσεις με τον εαυτό της.
Η άποψή μας: Εντάξει, δεν μπορώ να είμαι αντικειμενικός κρίνοντας το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ – έτσι κι αλλιώς δεν είμαστε αντικειμενικοί όταν καταθέτουμε την άποψή μας για οποιαδήποτε ταινία. Τον υποκειμενισμό μας εκθέτουμε όσοι ασχολούμαστε με το... σπορ χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν πιο δυνατά επιχειρήματα για να σας πείσουμε εσάς που μας διαβάζετε. Εδώ, όμως, ένας λόγος παραπάνω μιας που είμαστε ΠΑΟΚ! Αγαπάμε την ομάδα μας και λατρεύουμε κάθε τι που την αφορά. Έτσι κι αλλιώς πάντως ο Νίκος έφτιαξε κι ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ. Ένα ντοκιμαντέρ που προσπαθεί μέσα στην πεπερασμένη διάρκειά του να χωρέσει την ιστορία του τεράστιου συλλόγου μας. Γίνεται; Προφανώς και όχι. Όσα μας δίνει, όμως, είναι υπέροχα.
Ξεκινώντας από τις απαρχές του συλλόγου και τη δημιουργία του από Κωνσταντινουπολίτες, οι θεατές μαθαίνουν όλα όσα αφορούν το σύλλογο. Για το ότι το πρώτο σήμα ήταν ένα τετράφυλλο τριφύλλι κι ένα πέταλο. Για το γήπεδο στο συντριβάνι. Για την έκφραση «η μπάλα στα νεκροταφεία». Για την έκφραση «ΠΑΟΚ και ξερό ψωμί». Για το πως χτίστηκε το γήπεδο στην Τούμπα. Για τον ΠΑΟΚ ως ομάδα προσφυγιάς. Για τον ΠΑΟΚ ως ομάδα που αντιστέκεται στο κατεστημένο. Για τους ζωντανούς θρύλους του. Για το διαχρονικό παραγκωνισμό του ΠΑΟΚ από τις ομάδες του ΠΟΚ. Για παράγοντες άλλων ομάδων του ΠΟΚ που σφύριζαν παιχνίδια των ομάδων τους εναντίον του ΠΑΟΚ! Για Βούλγαρους διαιτητές που σφύριζαν με παραλλαγμένα ονόματα (!!!) σε διαφορετικά ματς των ομάδων του ΠΟΚ που τους έφερναν στη χώρα μας, δίνοντάς τους μόνο νίκες! Για τον Λες Σάνον. Για τον Γκιούλα Λόραντ, που άφησε την τελευταία του πνοή στον πάγκο της ομάδας. Για τον Φερνάντο Σάντος.
Ένα υπέροχο οδοιπορικό που κρατάει ισορροπίες όντας αστείο πολλές φορές, συγκινητικό εκεί που πρέπει, και αρκούντως κατατοπιστικό ακόμα και για τους θεατές που δεν ασχολούνται καθόλου με το ποδόσφαιρο! Δεν θα ήμασταν ΠΑΟΚτζήδες βεβαίως αν δεν γκρινιάζαμε. Λείπει πχ οποιαδήποτε αναφορά στο δυστύχημα στα Τέμπη ή στο ιστορικό 6 – 1 εναντίον του Ολυμπιακού στα Σέρρας ενώ υπάρχει πολύς Ιβάν Σαββίδης μέσα στο ντοκιμαντέρ. Ας είναι. Όλοι όσοι θέλουν να λέγονται ΠΑΟΚτζηδες πρέπει να δουν αυτό το ντοκιμαντέρ οπωσδήποτε. Από όλες τις κινούμενες κεφαλές κρατώ τη δήλωση του Περικλή Κοροβέση για το ποιοι υποστηρίζουν τις τρεις ομάδες της Θεσσαλονίκης ανάλογα με την κοινωνική τους προέλευση, τη συγκίνηση του Κώστα Ορφανού και τη μεγάλη κουβέντα που λέει ο Τάσος Τέλλογλου από όλους τους ανθρώπους, που ουσιαστικά προσπαθεί να εξηγήσει την «κατάρα» του να είσαι μεγάλη ομάδα αλλά να μην διαθέτεις τους ανάλογους τίτλους. Χρειάζεται αυτοπεποίθηση παιδιά. Και να σταματήσει η γκρίνια. Και μια ισονομία εννοείται ότι δεν θα μας χαλούσε. Ευχαριστούμε τα μάλα τον Νίκο Τριανταφυλλίδη και το φεστιβάλ για αυτήν την υπέροχη στιγμή, την οποία δεν θα ξεχάσουμε ποτέ!
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου στις 22.30, στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη - δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
Συνεχίζουμε με ελληνική ταινία μυθοπλασίας, από αυτές που προβάλλονται για πρώτη φορά στο τμήμα Ελληνικό Φεστιβάλ. Μιλάμε για το Ξα μου της Κλειούς Φανουράκη. Μια γλυκύτατη ταινία που μυρίζει Κρήτη, με έναν πρωταγωνιστή – διεθνή σταρ, μάλλον τον μοναδικό αυτήν τη στιγμή που μπορεί να επιδείξει το δύσμοιρο ελληνικό σινεμά.
Η υπόθεση: Ο Τζώνυ είναι ένας 50something άνδρας. Διπλοπαντρεμένος, με μια κόρη από τον πρώτο του γάμο στη Γαλλία και δύο γιους από τον δεύτερο γάμο του στην Κρήτη, όπου διαμένει, βιώνει τα... καλά της οικονομικής κρίσης. Η τακτοποιημένη ζωή του, λοιπόν, ανατρέπεται όταν απολύεται από διευθυντής ενός ξενοδοχείου του νησιού. Είναι μεγάλης ηλικίας για να βρει κάτι στον τομέα του ενώ και οι μισθοί που του προσφέρονται για δουλειές ανάλογες με εκείνη που έκανε, είναι της πλάκας. Αρχικά, κλείνεται στη μιζέρια του και περνάει τις μέρες του ξεδίνοντας στον ηλεκτρονικό τζόγο. Όμως, η συνάντησή του με έναν ψαρά, η τριβή του με έναν γνωστό του ιδιοκτήτη αμπελώνων και η γνωριμία του με έναν εκτροφέα αιγοπροβάτων, ανθρώπων της γης, της θάλασσας και του μόχθου δηλαδή, θα τον κάνουν να αναθεωρήσει όλα όσα θεωρούσε δεδομένα, όλα όσα νόμιζε πως το κάνουν ευτυχισμένο...
Η άποψή μας: Έχουμε επανειλημμένα εκφράσει την άποψή μας για το τι ταινίες θα πρέπει να παράγει το ελληνικό σινεμά. Από τη μια οι καλλιτεχνικές με φεστιβαλικές προοπτικές παγκοσμίως, από την άλλη οι ακραιφνώς εμπορικές, οι μαζικής θέασης, όπως ήταν κάποτε οι ταινίες του Δαλιανίδη και ενδιαμέσως ταινίες που πατάνε και στις δύο βάρκες: έχουν καλλιτεχνικό DNA χωρίς να αρνούνται τις εμπορικές τους βλέψεις. Δυστυχώς, δεν παράγουμε αρκετές ταινίες από τη δεύτερη και κυρίως από την τρίτη κατηγορία. Τούτη εδώ, όμως, είναι μία τέτοια. Μια ενδιαφέρουσα ταινία, που λέει αυτά που λέει χωρίς φόβο αλλά με πάθος. Διαθέτει ένα καλογραμμένο σενάριο, δεν ξεπουλιέται για λόγους εμπορικότητας, έχει όμως στραμμένο το βλέμμα της και στο μεγάλο κοινό.
Έχει έναν εξαιρετικό και γοητευτικό σταρ στον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο οποίος είναι άψογος ερμηνευτικά. Και ναι, πείτε με τρελό αλλά δεν μοιάζει σε διάφορα πλάνα σε αυτήν την ταινία ο Γιώργος Χωραφάς με έναν μελαχρινό Robert Redford; Ο οπαδός των look-a-like, Μάριος Ασλαμάς, θα αποθέωνε αυτήν μου την επισήμανση. Μια χαρά περιγράφει την οικονομική κρίση η ταινία χωρίς να προβαίνει σε ψεύτικες καταγγελίες και σε όψιμους αντικαπιταλιστικούς αφορισμούς. Κυρίως, όμως, εξυμνεί την κρητική γη, τις θάλασσες της μεγαλονήσου και φυσικά τους ανθρώπους της. Στρωτή αφήγηση, ενδιαφέρον σενάριο, πειστικές ερμηνείες (αυτός ο Λευτέρης Ελευθερίου είναι ταλεντάρα ο τύπος και παίζει τον κρητικό κτηνοτρόφο λες και ήταν τέτοιος όλη τη ζωή του!) κι ένα όχι πρωτότυπο μα σίγουρα χρήσιμο και θετικό μήνυμα για τη ζωή! Δεν τα λες και λίγα. Θα σας προέτρεπα να δείτε την ταινία αλλά... ξα σας (ήτοι, για όσους δεν γνωρίζουν από κρητική διάλεκτο, «κάντε ότι θέλετε»).
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 15.00 στην αίθουσα Τώνια Μαρκετάκη – δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
Η υπόθεση: Αλγέρι, 1995. Δύσκολη εποχή για τις γυναίκες. Οι φανατικοί ισλαμιστές δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την καθημερινότητά τους. Βάζουν βόμβες, τρομοκρατούν, δολοφονούν. Η Φατιμά είναι μια μεσήλικη, παντρεμένη κυρία η οποία εργάζεται ως διευθύντρια ενός χαμάμ, τις μέρες και ώρες που αυτό λειτουργεί για τις γυναίκες. Μαζί της δουλεύει η Σάμια, μια κοπέλα 29 και μισό ετών, η οποία ονειρεύεται να παντρευτεί. Αφού οι δυο τους καθαρίσουν το χαμάμ, το ανοίγουν και οι γυναίκες εισρέουν: μεγάλες και μικρές, παρθένες και παντρεμένες, πιστές και... άπιστες. Ανάμεσά τους και μια έγκυος κοπέλα που ζητά από τη Φατιμά να την κρύψει, να χρησιμοποιήσει το χαμάμ ως καταφύγιο: ο αδελφός της θέλει να τη σφάξει, καθώς η εγκυμοσύνη της προέκυψε εκτός γάμου. Οι γυναίκες συζητούν ελεύθερα για οτιδήποτε τις απασχολεί, χωρίς το φόβο να τιμωρηθούν από τους νόμους των ανδρών – καπνίζουν κιόλας. Ενόσω όμως η κοπέλα ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο το παιδί της, ο αδελφός της μαζί με άλλους ισλαμιστές απειλεί να μπει στο χαμάμ...
Η άποψή μας: Το ξέρω ότι δεν θα με πιστέψετε αλλά εγώ θα το πω έτσι κι αλλιώς: παρακολουθώντας την ταινία έλεγα συνέχεια: «να ένα πρώτης τάξεως υλικό για ένα εξαιρετικό θεατρικό». Όταν ήρθε η ώρα να γραφτούν αυτές οι γραμμές έκανα το ψάξιμό μου για να αποφύγω τις μπαρούφες και την παραπληροφόρηση και επληροφορήθην ότι αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η Rayhana βασισμένη σε δικό της θεατρικό! Βγάζει μάτια λοιπόν αυτό το γεγονός. Πολλοί χαρακτήρες μέσα στον ίδιο χώρο, πολλές διαφορετικές συζητήσεις, σαν μια σκηνή όπου παρακολουθούμε να εξελίσσονται διαδοχικά τα δρώμενα. Δεν το λες και καλό νέο αυτό για μια κινηματογραφική ταινία.
Προφανώς, όμως, η παραγωγή της Michèle Ray-Gavras δεν στερείται προτερημάτων. Λέγονται πολλά και ενδιαφέροντα σχετικά με τη θέση των γυναικών στον καταπιεστικό, ισλαμικό κόσμο. Για τον γάμο στα 11! Για την ανάγκη παντρειάς με την προϋπόθεση της παρθενίας και το αποδεικτικό του ματωμένου σεντονιού. Για τον αυνανισμό. Για τις βαρβαρότητες των φανατικών ισλαμιστών που βιάζουν και σκοτώνουν με ειδεχθείς τρόπους απαγγέλοντας το Κοράνι! Για το ότι οι γυναίκες χρειάζεται να κρύβονται για να καπνίσουν! Για την άγνοια που τις κάνει να πιστεύουν κάποιες από αυτές πως μια εγκυμοσύνη μπορεί να προκύψει εντός χαμάμ, από το σπέρμα που αφήνουν οι άντρες αυνανιζόμενοι εκεί! Ο κλειστός χώρος προκαλεί ασφυξία από τη μια, λειτουργεί όμως και απελευθερωτικά από την άλλη. Και όλη η κοινωνική διαστρωμάτωση της Αλγερίας εκπροσωπείται μέσα από τις γυναίκες που επισκέπτονται το χαμάμ. Δυνατή ιδεολογικά η ταινία, η οποία όμως κατασκευαστικά υστερεί, ακριβώς επειδή θυμίζει περισσότερο θέατρο παρά σινεμά.
Η λατρεμένη Hiam Abbass (την οποία θα δούμε και στο «Blade Runner 2049» μέσα στο 2017!) πρωταγωνιστεί και είναι άψογη για άλλη μια φορά. Η σκηνή όπου μόλις φτάνει στο χαμάμ πλένεται για να καθαρίσει από τον πρωινό βιασμό από τον άντρα της είναι χαρακτηριστική και εμβληματική για την ταινία. Γενικώς, μέχρι να μπουν οι γυναίκες στο χαμάμ τα πράγματα κυλούν υποδειγματικά. Μετά, έρχεται το χάος. Πάντως, και το εκτός χαμάμ φινάλε, μετά την τραγωδία που λαμβάνει χώρα εκεί, μένει εντυπωμένο στη μνήμη για καιρό: χιλιάδες μαύρες μαντίλες αναδύονται στον ουρανό του Αλγερίου, ως υπόσχεση, ευχή και ελπίδα για καλύτερες μέρες, με γυναίκες πραγματικά ελεύθερες. Είθε!
(η ταινία έχει την πρώτη προβολή της την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 17.30, στο Ολύμπιον και ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ τη Δευτέρα 7 Νοεμβρίου στις 15.30 στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα – δεν έχει ακόμα διανομή για τη χώρα μας)
Η υπόθεση: Ο Τσάνκο Πέτροφ, εργάτης στους σιδηροδρόμους, βρίσκει μερικά εκατομμύρια λέβα μέσα σε σκισμένες σακούλες στις ράγες των τρένων κατά τη διάρκεια επιθεώρησης, από αυτές που κάνει καθημερινά λόγω της εργασίας του. Αν και φτωχός αποφασίζει να επιστρέψει όλο το ποσό στην αστυνομία. Ευκαιρία για την υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων του υπουργού Μεταφορών – που την ίδια εποχή κατηγορείται για κακοδιαχείριση – να αλλάξει την ατζέντα. Η τρομερή αυτή γυναίκα καριέρας ονόματι Γιούλια Σταϊκόβα παίρνει τον Τσάνκο και τον «ρίχνει» στα φιλικά media, ενώ παράλληλα στήνει μια τελετή βράβευσης του ήθους του. Σε εκείνη την τελετή ο Τσάνκο επιβραβεύεται με ένα καινούργιο ρολόι χειρός – που σύντομα σταματά να δουλεύει – την ίδια ώρα που η Γιούλια χάνει το ρολόι του Τσάνκο, μάρκας Glory, που της το έδωσε να το φυλάει. Ο Τσάνκο ήταν δεμένος με το συγκεκριμένο ρολόι, καθότι οικογενειακό κειμήλιο. Και κάπως έτσι ξεκινά η απεγνωσμένη του μάχη να αποκαταστήσει τόσο το παλιό του ρολόι, όσο και την αξιοπρέπειά του.
Η άποψή μας: Λοιπόν, αυτό το δίδυμο των Βουλγάρων θα δείτε πως σύντομα θα χαρακτηριστεί ως οι Βαλκάνιοι Αδελφοί Dardenne ή οι Βαλκάνιοι... Ken Loach! Μετά το αριστουργηματικό «Μάθημα» επανέρχονται με μια ταινία που και πάλι τσακίζει κόκαλα, φτιαγμένη και πάλι με πολύ απλά υλικά! Το τρομερό με το συγκεκριμένο δίδυμο είναι πως πέρα από τη μεγάλη εικόνα, δίνουν απίστευτη σημασία στη λεπτομέρεια κι εκεί είναι για μένα όπου κερδίζουν το παιχνίδι. Στη γενική εικόνα τίθενται θέματα όπως: η διαφθορά της εξουσίας, η ανηθικότητα που κυριαρχεί σε όλες τις κοινωνικές τάξεις (από πάνω προς τα κάτω), η υποκρισία και ο κυνισμός που τόσο πολύ μας έχει μπολιάσει όλους, που αν συναντήσουμε έναν άνθρωπο σαν τον πρωταγωνιστή μας, ο οποίος βρίσκει χρήματα και δεν τα κρατάει για τον εαυτό του αλλά τα παραδίδει στο κράτος, θα τον χαρακτηρίσουμε μαλάκα το λιγότερο! Οι λεπτομέρειες τώρα είναι πάμπολλες. Από τον καθόλου τυχαίο τραυλισμό του ήρωα (αντιτουριστικός με όλη τη σημασία της λέξης), μέχρι τα τηλεοπτικά πλάνα που πρέπει να τραβηχτούν με φόντο όχι τα σκουπίδια αλλά λουλούδια, μέχρι την ιεροτελεστία με τα κουνέλια, μέχρι τα πάντα (ο καθένας θα βρει κάτι να πιαστεί!).
Η ταινία μου θύμισε από τη μια το «Λεβιάθαν» του Andrey Zvyagintsev (κι εκεί ο κεντρικός ήρωας ρημάζεται από όλες τις δομές της εξουσίας) και από την άλλη το «Η ψυχή στο στόμα» του Οικονομίδη (κι εκεί πληρώνει την έκρηξη του αθώου ένας άνθρωπος – στην περίπτωσή μας η γυναίκα καριέρας με την κρίση συνειδήσεως – που δεν είναι και ο χειρότερος άνθρωπος από όσους συναντά στο διάβα του ο τσεβδός). Σπουδαίες ερμηνείες – η Margita Gosheva, που είχε διαπρέψει ως η δασκάλα στην ταινία «Μάθημα», δίνει κι εδώ τα ρέστα της – τρομερό σενάριο που δεν φοβάται να καταγγείλει και προθέσεις που είναι ξεκάθαρες! Αριστούργημα είναι η ταινία, χωρίς καμία αφέλεια, χωρίς να μπορεί κανείς να μιλήσει για «στήσιμο». Και καλά, η αντίστιξη του «θα φέρω στον κόσμο ένα τέλειο έμβρυο με τεχνητή γονιμοποίηση για να ολοκληρώσει την ευτυχία μου» με το «ζω μόνος, έρημος, φτωχός, πλην τίμιος σε έναν βρώμικο κόσμο» είναι απίστευτη. Ακόμα και το γεγονός ότι ο ήρωάς μας δουλεύει στις γραμμές των τρένων, προσέχοντας αυτές να μην είναι στραβές έχει την παραπομπή του: είναι ο φύλακας της ηθικής, εκείνος που δεν θα επιτρέψει το τρένο να εκτροχιαστεί. Μάλλον όμως είναι ήδη πολύ αργά! Συγκλονιστική ταινία που δεν χάνεται με τίποτε!
(η ταινία ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ την Τετάρτη 9 Νοεμβρίου στις 20.30 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές - έχει διανομή και θα βγει στις αίθουσες της χώρας μας από την Seven Films με άγνωστη προς το παρόν ημερομηνία εξόδου)
Η υπόθεση: Ο Μπαχάρ και η Σουνέιτ είναι ένα τυπικό, μεσοαστικό ζευγάρι, που ζει ευτυχισμένο στην Τουρκία. Εκείνος είναι καθηγητής ιστορίας σε γυμνάσιο κι εκείνη δουλεύει στην εφορία. Διαθέτουν όλα όσα θα μπορούσε να ζητήσει κάποιος. Ένα μόνο τους λείπει: ένα παιδί. Θα προσπαθήσουν να υιοθετήσουν κι έχοντας πολλές γνωριμίες, θα τα καταφέρουν, παρά το γεγονός ότι είναι... εκλεκτικοί. Ένα τέλειο ζευγάρι, όμως, δεν μπορεί να έχει παιδί από υιοθεσία. Έτσι, επί μήνες η Σουνέιτ «υποδύεται» την έγκυο φορώντας ειδική κατασκευή στην κοιλιά της και το ζεύγος βγάζει φωτογραφίες σε διάφορα σημεία και με ποικίλες παραλλαγές. Στόχος, να δημιουργηθεί ένα φωτογραφικό άλμπουμ που να αποδεικνύει πως το παιδί τους προέκυψε «φυσιολογικά». Εντέλει, η Σουνέιτ «γεννάει», παίρνουν το παιδί στο σπίτι και η οικογενειακή τους ευτυχία φαίνεται να ολοκληρώνεται πια. Μέχρι που η απόπειρα διάρρηξης του διαμερίσματός τους θα τους οδηγήσει στην αστυνομία. Εκεί θα διαπιστώσουν πως η υιοθεσία είναι καταγεγραμμένη στα κιτάπια του κράτους. Άρα, υπάρχει το ενδεχόμενο η συγκεκριμένη πληροφορία κάποια στιγμή να διαρρεύσει. Ποια θα είναι η αντίδραση του ζεύγους;
Η άποψή μας: Σχεδόν παγκοσμίως η κυρίαρχη αντίληψη είναι πως ένα παντρεμένο ζευγάρι ολοκληρώνει την ευτυχία του με το να τεκνοποιήσει. Ένα, δύο, τρία και βάλε παιδιά και είμαστε ευτυχισμένοι, σωστά; Το να μην μπορεί ένα παντρεμένο ζευγάρι να κάνει παιδιά αποτελεί, ακόμα και σήμερα, τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες του κόσμου, μεγάλο ταμπού. Κατά πως φαίνεται, στην Τουρκία, τα άτεκνα ζευγάρια λογίζονται ως αποτυχημένα. Οπότε, όταν ο φυσιολογικός τρόπος και η τεχνητή γονιμοποίηση δεν βοηθούν, η υιοθεσία χρειάζεται από πίσω της «σκηνοθεσία». Οπότε, με το παιδί, ολοκληρώνεται η κατοχή «πραγμάτων» που μας κάνουν ευτυχισμένους: μεγάλη τηλεόραση, καλό αμάξι, ωραίο σπίτι...
Ο σκηνοθέτης ξεκινάει την ταινία του, πολύ έξυπνα, δείχνοντας όλη τη διαδικασία της τεχνητής σπερματέγχυσης στις αγελάδες (ναι, και στις Κάννες με κυνηγάει η κτηνιατρική μου ιδιότητα!). Ο επιλεγμένος για τα χαρακτηριστικά του ταύρος οδηγείται σε χώρο με αγελάδα σε γόνιμες μέρες, πάει να την πηδήξει και πάνω στη μία σπρωξιά που δίνουν τα μηρυκαστικά για να εκσπερματίσουν (αν μιλάμε για πρόωρους εκσπερματιστές, έτσι;), ο επιφορτισμένος με την ειδική αυτή δουλειά σπερματεγχύτης δεν αφήνει το πέος του ταύρου να μπει στον κόλπο της αγελάδας, το αρπάζει, το βάζει σε ένα μεγάλο μπουκάλι που προσομοιάζει με κόλπο και μαζεύει εκεί το σπέρμα! Με αυτό το σπέρμα του ταύρου – champion θα γονιμοποιηθούν χιλιάδες αγελάδες! Ο σκηνοθέτης δείχνει τη διαδικασία για να περάσει με το δικό του τρόπο ότι το ζευγάρι προσπάθησε να τεκνοποιήσει και με τεχνητή γονιμοποίηση, αλλά δεν τα κατάφερε. Συνολικά, χρησιμοποιώντας ύφος που άλλοτε θυμίζει Ulrich Seidl κι άλλοτε Roy Andersson ο σκηνοθέτης στήνει σκηνές με τις οποίες δεν ξέρεις αν πρέπει να γελάσεις ή να κλάψεις. Δεν κρύβει ότι το παντρεμένο ζευγάρι είναι ανειλικρινές, αλλά το συμπαθεί. Ή μάλλον δεν κάνει κάποιον διαχωρισμό: έτσι είναι οι άνθρωποι, παντρεμένοι και μη. Με καλές προθέσεις αλλά με δεκάδες κουσούρια, μεταξύ των οποίων και ο ρατσισμός. Ο σκηνοθέτης λοιπόν με έξυπνο τρόπο αποδομεί το ζευγάρι και μέσω αυτού αποδομεί ολόκληρη την κοινωνία έτσι όπως τη γνωρίζουμε. Πχ η σκηνή του φαγητού του ζευγαριού είναι απολύτως γκροτέσκα κι όμως τόσο μα τόσο λειτουργική. Η σκηνή με τους καθηγητές στο διάλειμμα των μαθημάτων να παίζουν στοίχημα είναι τόσο μα τόσο αληθινή. Η σκηνή με το ζευγάρι στο mall με το μωρό στην κούνια και τους ίδιους να κρατάνε τα τεράστια αναψυκτικά τους είναι τόσο μα τόσο ανατριχιαστική. Και η σκηνή όπου το ζευγάρι κοιμάται, το μωρό «τους» είναι στη μέση, ανάμεσά τους, εκείνοι ροχαλίζουν κι εκείνο κάποια στιγμή δεν αντέχει και βάζει τα κλάματα είναι εντελώς από τη ζωή βγαλμένη!!! Οι σκηνές στην εφορία: όλοι οι υπάλληλοι κοιμούνται ενώ στους τοίχους κρέμονται τσιτάτα του στυλ «πως θα πάει η χώρα μπροστά μπρε αν δεν πληρώνετε τους φόρους σας;». Απίθανο, έτσι;
Τρομερή δουλειά, απίστευτη ταινία που διαθέτει κι ένα φινάλε τόσο δυνατό και πεσιμιστικό, ταιριαστό με τους ανήθικους πρωταγωνιστές του, που αφήνει στους θεατές να σχολιάσουν την απόφαση που παίρνει το ζευγάρι για το πως λύνεται άμεσα το πρόβλημα με την πιθανή διαρροή της πληροφορίας της υιοθεσίας. Άφεριμ, για άλλη μια φορά, οι μπαγάσες οι Τούρκοι ξέρουν να κάνουν εξαιρετικό σινεμά.
(η ταινία έχει την πρώτη προβολή της την Κυριακή 6 Νοεμβρίου στις 20.30, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές και ολοκληρώνει τις προβολές της στο φεστιβάλ το Σάββατο 12 Νοεμβρίου στις 23.00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές – έχει διανομή και θα βγει στις αίθουσες της χώρας μας από την Feelgood Entertainment με άγνωστη προς το παρόν ημερομηνία εξόδου)
Θοδωρής Γιαχουστίδης
