Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Ο θάνατός σου η ζωή μου – η ποια;

Αυτή είναι η 16η μεγάλου μήκους ταινία ενός από τους πιο άνισους μα ενδιαφέροντες δημιουργούς του σύγχρονου γαλλικού κινηματογράφου. Όλες οι ταινίες του François Ozon, από το 1998 που σκηνοθέτησε την πρώτη του, το περίφημο και ιδιόρρυθμο «Sitcom», έχουν πάρει διανομή στη χώρα μας! Το «Frantz» είναι η πρώτη του ταινία που είναι γυρισμένη σε ασπρόμαυρο (στο 90% της), η πρώτη στην οποία έχει διαλόγους στα γαλλικά αλλά κυρίως στα γερμανικά και η δεύτερη με πηγή έμπνευσης κάτι το γερμανικό, μετά το «Σταγόνες πάνω σε καυτές πέτρες» (Gouttes d'eau sur pierres brûlantes, 2000) βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό του Rainer Werner Fassbinder. Χμ, τώρα που το σκέφτομαι, εκείνη πρέπει να είναι η μόνη του ταινία που δεν είδαμε εμπορικά στη χώρα μας. Ας είναι.

Το «Frantz» συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα του πρόσφατου φεστιβάλ Βενετίας, όπου τιμήθηκε με το βραβείο «Marcello Mastroianni» για την ερμηνεία της Paula Beer, ως καλύτερης νέας ηθοποιού. Το σενάριο της ταινίας βασίζεται σε μια από τις λιγότερο γνωστές ταινίες του Ernst Lubitsch, το «Broken Lullaby» (1932), που με τη σειρά του βασιζόταν στο θεατρικό του Maurice Rostand «L'homme que j'ai tué». Ο Ozon δεν έκανε ακριβές ριμέικ: διαφοροποίησε το φινάλε και έφτιαξε ένα καινούργιο δεύτερο μέρος το οποίο λαμβάνει χώρα εξολοκλήρου στη Γαλλία. Ήτοι, η μισή του ταινία βασίστηκε στην ταινία του Lubitsch και η υπόλοιπη μισή είναι καθαρά δική του επινόηση.

Η υπόθεση: 1919. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος έχει τελειώσει και η Γερμανία έχει συνθηκολογήσει με πολύ απεχθείς και ταπεινωτικούς όρους, μιας και βρίσκεται στους ηττημένους του πολέμου. Στη μικρή πόλη Κβέντλινγκμπουργκ η νεαρή Άννα θρηνεί το θάνατο του αρραβωνιαστικού της, του Φραντζ, στο μέτωπο, κάπου στη Γαλλία, αφήνοντας κάθε μέρα λουλούδια στον τάφο του. Μια μέρα θα δει κάποιον ξένο να αφήνει επίσης λουλούδια στον ίδιο τάφο. Είναι ο Αντριέν, Γάλλος υπήκοος, πρώην στρατιώτης και φίλος του Φραντζ, όπως διατείνεται. Η Άννα θα του μιλήσει και θα τον προσκαλέσει στο σπίτι των παρ' ολίγον πεθερικών της, μαζί με τους οποίους ζει έτσι κι αλλιώς. Ο Αντριέν θα δεχτεί. Ο πατέρας του Φραντζ αρχικά θα είναι εντελώς αρνητικός απέναντι στον Αντριέν. Εντέλει, όμως, θα μαλακώσει, καθώς θα ακούσει διάφορες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον γιο του. Όλα δείχνουν να βαίνουν καλώς. Μήπως όμως ο Φραντζ κρύβει κάποιο μυστικό; Γιατί φεύγει σαν κυνηγημένος πίσω στη Γαλλία; Και η Άννα πως θα διαχειριστεί όλα όσα μαθαίνει;

Η άποψή μας: Το ότι ο François Ozon θα γύριζε μια... κανονική ταινία, που όχι μόνο βλέπεται αλλά έχει και πολλαπλό ενδιαφέρον, αποτελεί για τον γράφοντα μία από τις μεγαλύτερες θετικές εκπλήξεις της σεζόν. Ο άνθρωπος ουσιαστικά μόνο μία πολύ σπουδαία ταινία έχει γυρίσει, το «5 φορές το 2» (5x2, 2004) – κι όσοι δεν την έχετε δει, σπεύστε, καθώς πολύ εύστοχα παρουσιάζει τη φενάκη που είναι ο γάμος και κατ' επέκταση ο έρωτας (ή το αντίστροφο;), με πορεία αλά... «Memento»! Με το «Frantz» πετυχαίνει τη δεύτερη καλύτερη επίδοση στη φιλμογραφία του. Είναι προσηλωμένος στο έργο του, δεν ξεφεύγει σε υπερβολές και επί τούτου προκλήσεις και δημιουργεί μια ταινία που θαρρείς και ξεπήδησε από το παλιό, καλό Χόλιγουντ!

Η ίντριγκά του είναι πολυεπίπεδη και πολυμέτωπη. Και στηρίζεται στο... ψέμα! Στο ψέμα ως ηθική επιλογή όμως, έτσι; Το ψέμα που παίρνει άφεση αμαρτιών ακόμα και από τη συντηρητική εκκλησία και τους εκπροσώπους της. Ο Αντριέν λέει ψέματα στους γονείς του Φραντζ και στην αρραβωνιαστικιά του σκοτωμένου, την Άννα. Νιώθει τύψεις, είναι ένας διαλυμένος άνθρωπος, αλλά όταν πιάνει στα χέρια του το βιολί του νεκρού, όντας μουσικός και ο ίδιος, συνεχίζει το ψέμα του, γιατί ξέρει πως αυτό μόνο καλό μπορεί να προσφέρει. Όταν αποκαλύπτει την αλήθεια στην Άννα, εκείνη – λογική αντίδραση – πληγώνεται. Έχει όμως την ωριμότητα να πει... ψέματα στους γονείς του αγαπημένου της, προκειμένου να μην ξύσει πληγές. Προκειμένου να μην νιώσουν την απώλεια για δεύτερη φορά. Όταν η Άννα καταπολεμά τη δική της κατάθλιψη μετά την αποκάλυψη του Αντριέν, φεύγει για τη Γαλλία για να τον δει και να τον συγχωρήσει. Κι άλλο ψέμα! Δεν πάει γι' αυτό. Πηγαίνει με την ελπίδα να ενωθεί ρομαντικά μαζί του. Είναι ένα ψέμα που λέει στον εαυτό της. Όταν όμως και αυτό σμπαραλιάζεται, είναι πλέον τόσο δυνατή ώστε μπορεί να σταθεί στα δυο της πόδια με ευκολία. Η εύθραυστη νεαρή διένυσε μεγάλη απόσταση και πλέον είναι μια ώριμη γυναίκα, με πάθος για ζωή – ακόμα κι όταν μπροστά της έχει έναν υπέροχο πίνακα του Μανέ που τιτλοφορείται «Η αυτοκτονία».

Ο Ozon χτίζει μια υπέροχη ατμόσφαιρα και διαθέτει και μπόλικο σασπένς η ταινία του. Για πολύ ώρα αναρωτιόμαστε για το ποιόν της σχέσης του Αντριέν με τον Φραντζ: μήπως ήταν εραστές τελικά; Στα πολιτικά του μηνύματα δεν τα πάει και πολύ καλά, καθώς μοιάζουν λίγο αφελή τα περί πασιφισμού: οι ηττημένοι Γερμανοί τραγουδούν τα δικά τους «ηρωικά» τραγούδια, οι νικητές Γάλλοι τα δικά του που μιλούν για αίματα και σφαγές, μια διαρκής διελκυστίνδα χωρίς ουσιαστικούς νικητές και με τελικό αποτέλεσμα νεκρούς, νέους ανθρώπους στα πεδία των μαχών. Αλλά ο λόγος του γιατρού πατέρα του Φραντζ στους συντοπίτες του, που μοιάζουν έτοιμοι από καιρό να ενστερνιστούν τον επερχόμενο ναζισμό (να και το flipside της «Λευκής κορδέλας» λοιπόν!), δεν συγκλονίζει, όπως θα όφειλε. Ο Ozon μεταφέρει το κέντρο βάρους από μια ιστορία τύψεων που είναι καθαρά αντιπολεμική όταν διευρύνουμε την εικόνα (έτσι τη γύρισε ο Lubitsch) σε ένα δράμα χαρακτήρων και γυναικείας ενδυνάμωσης με λίγο αντιπολεμική ρητορική – που δεν του βγαίνει όσο θα ήθελε. Ας είναι. Ο τρόπος που δείχνει την ωρίμανση της Άννας είναι εξαιρετικός! Την οποία Άννα την υποδύεται υποδειγματικά η μόλις 21 ετών Γερμανίδα Paula Beer!

Ναι, μπορεί ο Pierre Niney να είναι ο σταρ της ταινίας και αυτός από τον οποίο περιμένουμε σπουδαία πράγματα προσεχώς (τον απολαύσαμε πρόσφατα και στον «Συγγραφέα») αλλά η Paula Beer σε κάνει να έχεις το βλέμμα σου γαντζωμένο επάνω της. Τι ερμηνεία! Και τι ομορφιά! Που μεγεθύνεται θαρρείς στις ασπρόμαυρες σκηνές – απορώ γιατί ο Ozon καταφεύγει στο έγχρωμο από καιρό εις καιρόν μέσα στην ταινία! Εξαιρετική ταινία με τη σφραγίδα του κλασικού. Να πω την αμαρτία μου, δεν του το 'χα!