Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Παράνομος κι αν είναι ο δεσμός μας...

Ο Adrian Sitaru ανήκει στη νέα γενιά των Ρουμάνων σκηνοθετών, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια κυριαρχούν στα φεστιβάλ δημιουργώντας ταινίες εντελώς ανθρωποκεντρικές, θέτοντας πολύ ενδιαφέροντα, σύγχρονα ζητήματα και με καθόλου ελιτίστικο τρόπο, αφήνουν στο θεατή να αποφανθεί, αφού πρώτα σκεφτεί αυτά που έχει παρακολουθήσει επί της μεγάλης οθόνης. Χειροποίητο σινεμά, αυθεντικό, δυνατό, που σου μένει, όχι χαζοχαρούμενες ασκήσεις επί χάρτου ή ντεμέκ κουλτουριάρικα «διαμάντια» με βάθος επιδερμίδας. Ο Sitaru εδώ ασχολείται ταυτόχρονα με δύο (μην πω και τρία) θέματα ταμπού ταυτόχρονα: την έκτρωση από τη μια και – κυρίως – την αιμομιξία από την άλλη: το τρίτο είναι η «διακυβέρνηση» Τσαουσέσκου, πιο... τοπικού χαρακτήρα ταμπού αυτό. Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, η ταινία αναμένεται να ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων σε ότι αφορά το θέμα της αιμομιξίας εάν και εφόσον την πάρουν χαμπάρι οι υποκριτές ηθικολόγοι. Και το πιο ενοχλητικό απ' όλα είναι το γεγονός ότι θα εκφέρουν άποψη άνθρωποι που δεν θα έχουν δει καν την ταινία. Μακάρι να διαψευσθώ αλλά χλωμό το βλέπω...

Τον Sitaru τον γνωρίσαμε στη Θεσσαλονίκη όταν είδαμε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του στο φεστιβάλ μας. Το 2008 λοιπόν έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του ΦΚΘ η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, το «Κυριακάτικο ψάρεμα» (Pescuit sportiv/ Hooked), μια εξαιρετική σπουδή πάνω στο βλέμμα, την ηδονοβλεψία, και τα διαφορετικά point of view μέσω των οποίων μπορούμε να πάρουμε διαφορετικές πληροφορίες κάθε φορά. Η ταινία εκείνη τιμήθηκε με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής (Αργυρός Αλέξανδρος) και με το βραβείο καλύτερης γυναικείας ερμηνείας, το οποίο μοιράστηκαν οι δύο σπουδαίες πρωταγωνίστριές της. Αν τη βρείτε πουθενά, δείτε την: είναι πραγματικά σπουδαία. Το 2011 έφερε στο ΦΚΘ και τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, το «Με τις καλύτερες προθέσεις» (Din dragoste cu cele mai bune intentii/ Best Intentions», αυτήν τη φορά, όμως, στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια». Το 2012 γύρισε την ταινία «Domestic». Το Ilegitim είναι η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του, η οποία ξεκίνησε την καριέρα της λαμβάνοντας μέρος στην περασμένη Berlinale, στο τμήμα «Forum». Την αρχική ιδέα για την ταινία την είχε η πρωταγωνίστριά της, Alina Grigore. Γυρίστηκε με ελάχιστο μπάτζετ (λέγεται πως τα γυρίσματα κόστισαν 7 χιλιάδες ευρώ και τελικά το όλο κόστος της ταινίας έφτασε στα 57 χιλιάδες ευρώ!), οι ηθοποιοί δεν είχαν γραμμένο σενάριο, αυτοσχεδίαζαν αφού προετοιμάστηκαν για τους ρόλους τους για πάνω από έναν χρόνο και ο Sitaru δεν γύρισε καμία σκηνή δεύτερη φορά, για να διατηρήσει μια ντοκιμαντερίστικη αίσθηση αυθεντικότητας και αλήθειας.

Η υπόθεση: Ο Βίκτορ είναι ένας ηλικιωμένος άνδρας, συνταξιούχος γυναικολόγος, ο οποίος απολαμβάνει ένα οικογενειακό δείπνο μαζί με τα τέσσερα παιδιά του και τους συντρόφους τους. Όμως, η όμορφη ατμόσφαιρα θα χαλάσει όταν ο μεγαλύτερος γιος του, ο Κόσμα, γιατρός και ο ίδιος, θα αναφέρει πως ο Βίκτορ, πριν από το 1989 και σύμφωνα με στοιχεία που έχουν έρθει στο φως, κατέδιδε στην αστυνομία γυναίκες που ήθελαν να κάνουν έκτρωση. Το καθεστώς του Τσαουσέσκου απαγόρευε τις εκτρώσεις και ο Βίκτορ υπερασπίζεται εκείνη την επιλογή του, καθώς και ο ίδιος ήταν εναντίον των εκτρώσεων, οπότε δεν θεωρούσε ότι έκανε κάτι μεμπτό αλλά κάτι που του επίτασσε η ηθική του. Μάλιστα, όπως αποκαλύπτει, η συχωρεμένη γυναίκα του, ήθελε να κάνει έκτρωση σε μια από τις εγκυμοσύνες της αλλά η δική του εναντίωση οδήγησε στο να γεννηθούν τελικά τα δίδυμά του, η Σάσα και ο Ρόμι. Μετά από λίγο καιρό, η Σάσα θα μείνει έγκυος, η εγκυμοσύνη της μόνον επιθυμητή δεν είναι και ο Βίκτορ θα βρεθεί μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα που θα τον φέρει αντιμέτωπο με τα πιστεύω του. Και την ηθική του.

Η άποψή μας: 89 λεπτά ταινίας στο μεγαλύτερο μέρος της οποίας υπάρχει πολύς και πυκνός λόγος. Και δεν είναι ότι κατορθώνει και ασχολείται με πάρα πολλά θέματα, πολλά εκ των οποίων είναι ταμπού στις περισσότερες (αν όχι σε όλες) χώρες του κόσμου. Είναι κυρίως ο τρόπος που ασχολείται με αυτά. Είναι ταυτόχρονα προκλητικός (ο σκηνοθέτης ολοφάνερα θέλει να προβοκάρει), περιπαιχτικός, στα όρια της μαύρης κωμωδίας, έχει την αίσθηση του επείγοντος, αλλά είναι και λίγο «νίπτω τας χείρας μου», ήτοι: εγώ σας δείχνω πράγματα που δεν μπορεί να καταπιεί η ηθική σας μάγκες μου, μήπως όμως να το ξανασκεφτόσασταν λίγο; Προς Θεού, ο άνθρωπος δεν πάει να μας κάνει να αποδεχτούμε την αιμομιξία. Και θα καταλάβω οποιονδήποτε θεατή ο οποίος θα αντιδράσει έντονα με όσα βλέπει να διαμείβονται επί της μεγάλης οθόνης. Ούτε φασίστα θα τον χαρακτηρίσω ούτε παλαιολιθικό ούτε πουριτανό.

Μας βάζει δύσκολα ο μπαγάσας ο σκηνοθέτης και είναι και η θέση ημών, όσων γράψουμε για την ταινία, δύσκολη: πώς μπορείς να προτείνεις να δει κάποιος την ταινία όταν είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα του «κάτσει» καλά, ακόμα και του πιο καλοπροαίρετου θεατή; Το επιχείρημα εντέλει είναι πολύ απλό: η ταινία είναι καλή ακριβώς επειδή κινητοποιεί τον θεατή να τσεκάρει τις ηθικές του βεβαιότητες. Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα και τίθενται με ρυθμό πολυβόλου. Μπορεί ένα «κάρφωμα» να γίνει αποδεκτό, όταν αυτός που «καρφώνει» δεν το κάνει για να είναι αρεστός στην εξουσία αλλά για ιδεολογικούς λόγους, που συμβαδίζουν με την προσωπική του ηθική; Ο έρωτας μεταξύ δύο ενήλικων αδελφών μπορεί να βάλει βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας μας; Υπάρχουν ελαφρυντικά στην περίπτωση σαρκικής ένωσης δύο αδελφών – όχι στιγμιαίο... λάθος αλλά συστηματικά, καθ' έξιν και κατά εξακολούθηση; Η έκτρωση είναι ένα από τα δικαιώματα των γυναικών σε ότι αφορά τη διαχείριση του σώματός τους; Είναι μήπως δολοφονία; Μια εγκυμοσύνη που προκύπτει από αιμομιξία πρέπει οπωσδήποτε να τερματιστεί; Ακόμα κι όταν αυτή προκύπτει από αγάπη κι όχι από βιασμό ή εξαναγκασμό;

Ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας «παίζει» ανάμεσα σε δύο έννοιες: σημαίνει και «νόθος» αλλά και «παράνομος». Τι είναι όμως νόμιμο και τι παράνομο; Άραγε ισχύει αυτό που έλεγε ο Βουλγαράκης (μουάχαχαχαχα) «ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό»; Αν μπορείτε να αντιμετωπίσετε την ταινία με ανοιχτό μυαλό, πηγαίνετε να τη δείτε, παρά τις ενδεχόμενες αντιρρήσεις σας. Σε πείσμα των διλημμάτων σας και αφήνοντας για λίγο στην άκρη τις προκαταλήψεις σας. Γιατί όλα αυτά που λέγονται, που γίνονται ή δεν γίνονται στην ταινία, έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Γιατί στο τέλος, όπως φαίνεται στην οικογενειακή φωτογραφία, θα θριαμβεύσει η αγάπη! Ή μήπως πάλι μας «κοροϊδεύει» ο σκηνοθέτης; Μήπως μας βάζει να ταυτιστούμε με τη μεγάλη αδελφή, η οποία ξεκάθαρα διαχωρίζει τη θέση της από τους υπόλοιπους; Και τέλος πάντων, γιατί μας ζαλίζει τον έρωτα με τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» του Μπετόβεν που ακούγεται συχνά πυκνά, καθ' όλη τη διάρκεια της ταινίας; Εσύ αποφασίζεις.