Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

«Σήκωσε την αριστερή ρε μ@λ@κ@»

Σε μια σκηνή του εξαιρετικού αυτού ντοκιμαντέρ του Απόστολου Καρακάση, ένας από τους «καταληψίες» εργαζόμενους στη ΒΙΟ.ΜΕ., βγαίνει «εθιμοτυπική» φωτογραφία με αλληλέγγυο εργάτη, επισκέπτη από την Αργεντινή, που με τους δικούς του συναδέλφους έχουν εδώ και δέκα χρόνια καταλάβει και αυτοδιαχειρίζονται ένα εργοστάσιο στη χώρα του τανγκό. Ο Αργεντίνος για τη φωτό σηκώνει την αριστερή γροθιά – κλασική, συμβολική κίνηση όλων των αριστερών – δεν γράφω κομουνιστών γιατί ακόμα και η αναφορά της συγκεκριμένης λέξης κάποιους τους κάνει να βγάζουν αφρούς. Ο Έλληνας όμως, προφανώς άμαθος από τέτοια, από κινήματα, από διεκδικήσεις, από αγώνες και τα σύμβολά τους, σηκώνει τη δεξιά γροθιά! Όμως, συνάδελφός του, τον «διορθώνει» και τον επαναφέρει στην τάξη: «σήκωσε την αριστερή ρε μ@λ@κ@» του λέει, κι εκείνος, σκασμένος στα γέλια, δέχεται την παρατήρηση. Σε μια σκηνή ελάχιστων δευτερολέπτων, λοιπόν, ο Καρακάσης δείχνει πως η αυτοδιαχείρηση των συγκεκριμένων εργατών ήταν απόρροια της ανάγκης. Ριζοσπαστικοποίηση vs. λουμπενοποίηση, ένα τσιγάρο δρόμος! Πόσο κρίσιμη όμως είναι αυτή ακριβώς η συνειδητοποίηση, ε; Και πόσο αγνή! Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μπορεί μέχρι τη στιγμή που αποφάσισε να συμμετάσχει στην κατάληψη, να ψήφιζε Νέα Δημοκρατία ή να ήταν ένας από τους πάρα πολλούς απολιτίκ ή τους Ο.Φ.Α. (Όπου Φυσάει ο Άνεμος) που ζουν ανάμεσά μας. Πλέον, γνωρίζει...

Ο Απόστολος Καρακάσης είναι ένας από τους καλύτερους Έλληνες ντοκιμαντερίστες. Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με ειδίκευση στο Μοντάζ Κινηματογράφου Μυθοπλασίας και Ντοκιμαντέρ. Σπούδασε κινηματογράφο στο W.S.C.A.D της Αγγλίας και εργάστηκε ως σκηνοθέτης και μοντέρ σε πολλές ταινίες ντοκιμαντέρ. Ειδικότερα συνεργάστηκε στην παραγωγή αρκετών τηλεοπτικών ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ, κυρίως πολιτιστικού και ιστορικού περιεχομένου, στα πλαίσια των σειρών «Κεραίες της εποχής μας», «Παρασκήνιο», «Ιστορία των χρόνων μας» κ.α. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου αυτού πραγματοποιήθηκε με προσωπική επιλογή θέματος και σε σενάριο του ιδίου. Παράλληλα, το πιο «κινηματογραφικό» του έργο εστιάζει στην δημιουργική αναπαράσταση «μικρών ιστοριών» της καθημερινότητας ακολουθώντας μεθόδους του ντοκιμαντέρ παρατήρησης. Το 2009 κέρδισε το Βραβείο Κοινού στο 11ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης με το ντοκιμαντέρ «Εθνικός Κήπος». Τούτο το ντοκιμαντέρ, σε παραγωγή Μάρκου Γκαστίν και Ελένης Χανδρινού, έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο διαγωνιστικό τμήμα του κορυφαίου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ IDFA στο Άμστερνταμ τον περασμένο Νοέμβριο. Στη συνέχεια προβλήθηκε με επιτυχία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Τεργέστης, ενώ έκανε την ελληνική πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου Αιώνα στο τμήμα «Όψεις του Κόσμου».

Η υπόθεση: Όταν το εργοστάσιο κατασκευής υλικών οικοδομής της ΒΙΟ.ΜΕ. στη Θεσσαλονίκη κλείνει, ορισμένοι από τους εργάτες του αντιμέτωποι με τη χρόνια ανεργία αποφασίζουν να κάνουν κάτι επαναστατικό: να το καταλάβουν και να το λειτουργήσουν μόνοι τους με τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας. Το εγχείρημά τους εμπνέει ακτιβιστές σε όλο τον κόσμο, ενώ η πρώην διευθύντρια του εργοστασίου έκπληκτη παρακολουθεί την οικογενειακή επιχείρηση να μετατρέπεται σε σύμβολο αντίστασης και αλληλεγγύης, μια ουτοπία ισότητας στα ερείπια της πιο διαλυμένης ευρωπαϊκής οικονομίας. Για τους εργάτες, η αυτοδιαχείριση εξελίσσεται σε μια περιπέτεια επιβίωσης γεμάτη συγκρούσεις. Σύντομα, θα συνειδητοποιήσουν ότι για να τα καταφέρουν, θα πρέπει να αλλάξουν πρώτα οι ίδιοι.

Η άποψή μας: Το ξέρω, αυτό που θα κάνω εδώ δεν είναι σωστό. Θα αντιγράψω λόγια του σκηνοθέτη, έτσι όπως μας τα έστειλε στο δελτίο τύπου η εγχώρια εταιρία διανομής της ταινίας. Κι αυτό επειδή αυτά τα λόγια ταυτίζονται τόσο πολύ με την άποψή μας για την ταινία. Μια ταινία πραγματικά συγκλονιστική, που σε έναν ιδεατό κόσμο θα έπρεπε να τη δουν περισσότεροι θεατές στη χώρα μας από ότι τη χαλκομανία «Batman v Superman: Η αυγή της δικαιοσύνης». Παραθέτω λοιπόν:

«Όταν ξεκινήσαμε τα γυρίσματα αυτής της προσπάθειας των εργατών να αναλάβουν τη λειτουργία του εγκαταλελειμμένου εργοστασίου τους, σχεδόν τρία χρόνια πριν, κανείς, ούτε εμείς, ούτε εκείνοι γνώριζαν την ξεχωριστή εμπειρία που θα ξετυλιγόταν μπροστά μας. Αυτό που καταλήξαμε να καταγράφουμε ήταν μια έντονη περιπέτεια που προκάλεσε ανάμεικτα συναισθήματα αβεβαιότητας και έντασης μαζί με ενθουσιασμό και ελπίδα, προσφέροντάς μας μια δυνατή, πολυεπίπεδη ιστορία.

Η ίδια η περίπτωση είναι ακραία. Εργάτες με καμία εμπειρία έξω από τη γραμμή παραγωγής, οδηγημένοι από την απελπισία, αποφασίζουν να ξεκινήσουν μια μικρή επανάσταση, για να έχουν την ευκαιρία να κερδίσουν πίσω τις ζωές τους. Θέλουν να εγκαθιδρύσουν ένα ουτοπικό νησί σε ένα καπιταλιστικό περιβάλλον και φυσικά έρχονται αντιμέτωποι με πολλά εμπόδια και σοβαρές διενέξεις σε κάθε στάδιο.

Πάνε ενάντια στο νόμο, τις δικαστικές αρχές και τους πρώην ιδιοκτήτες του εργοστασίου, ενώ παλεύουν για να κερδίσουν κάποιου είδους νομική υπόσταση. Υπάρχουν διαφωνίες και μέσα στην ομάδα. Η εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας ανάμεσα σε ανθρώπους με διαφορετικές συμπεριφορές, πιστεύω και ιδέες μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολη. Αυτό που αποδεικνύεται ότι είναι το δυσκολότερο, είναι οι εσωτερικές διαμάχες που ζει ο καθένας, καθώς οι εποχές αναγκάζουν τον καθένα σε μια βαθιά προσωπική μεταμόρφωση. Αυτοί οι άνθρωποι στα πενήντα τους αναγκάζονται να φτιάξουν μια νέα ταυτότητα που να τους επιτρέπει να επιβιώσουν με αξιοπρέπεια και να αντέξουν την ταλαιπωρία μιας εξωπραγματικής κατάστασης. Οι τεράστιες αλλαγές στις οποίες πρέπει να προσαρμόζονται φαίνονται συχνά κωμικές και τραγικές την ίδια στιγμή.

Σαν σκηνοθέτης ένιωσα την ανάγκη να παρουσιάσω, όσο πιο βαθιά και με σεβασμό, χαρακτήρες με αντικρουόμενες απόψεις. Με έναν τρόπο όλοι αντιπροσωπεύουν κομμάτια ενός συνολικού κοινωνικού μωσαϊκού που δεν είναι μόνο ενδεικτικό της ελληνικής περίπτωσης αλλά αντανακλά τις περισσότερες ευρωπαϊκές κοινωνίες σήμερα. Τελικά αυτή είναι μια γλυκόπικρη ιστορία αληθινών ανθρώπων των οποίων οι ζωές συναντιούνται με την Ιστορία. Είμαι ευγνώμων σε όλους τους που μου έκαναν την τιμή να με εμπιστευτούν και να με αφήσουν να πω την ιστορία τους σαν μια περιπέτεια των καιρών μας».

Τα λέει όλα ο Απόστολος. Οι κάποτε κραταιές Φίλκεραμ – Johnson και ΒΙΟ.ΜΕ. του ομίλου επιχειρήσεων της οικογένειας Φιλίππου, επηρεασμένες από την οικονομική κρίση, κατέβασαν ρολά. Οι εργαζόμενοι αρχικά προέβησαν σε επίσχεση εργασίας. Και κάποιοι από αυτούς αποφάσισαν να καταλάβουν το εργοστάσιο και να το αυτοδιαχειριστούν. Εδώ και τρία χρόνια λοιπόν λειτουργούν υπό καθεστώς... παρανομίας. Κάποιοι ξεκίνησαν μαζί και πλέον δεν μιλιούνται. Κάποιοι συνεχίζουν. Παλαιότερα, το χώρο είχε επισκεφτεί ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και νυν πρωθυπουργός, μαζί με κλιμάκιο του ενωμένου εκείνη τη στιγμή ΣΥΡΙΖΑ. Οι υποσχέσεις, πολλές, αποδείχθηκαν, όπως και τόσα άλλα λεγόμενα του Αλέξη Τσίπρα, ψεύτικες. Γιατί τόσο καιρό μετά την εκλογή της «πρώτης φοράς Αριστερά» κυβέρνησης, οι εργάτες κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή να συλληφθούν και τα σαπούνια που παράγουν πλέον, να κατασχεθούν! Να χαρώ εγώ αριστερά...

Το εξαιρετικό που πέτυχε ο σκηνοθέτης είναι ακριβώς να δείξει όλη τη διαδρομή αυτή, η έκβαση της οποίας δεν είναι ακόμα γνωστή! Εντελώς ανθρώπινες οι συγκρούσεις και οι διαπληκτισμοί, εντελώς φυσιολογικό το άγχος και η αγωνία, το χιούμορ και η πίκρα. Ταξίδι στο Βερολίνο και αλληλέγγυοι Γερμανοί εργάτες! Επίσκεψη της Ναόμι Κλάιν στη ΒΙΟ.ΜΕ. και εκθείαση των εργατών! Ενημέρωση σε όλη τη χώρα, συναυλίες συμπαράστασης και ταμείο που δίνει 10€ σε κάθε έναν από τους «καταληψίες»! Ωραίος αγώνας ρε γαμώτο και μακάρι να δικαιωθεί.

Ο Καρακάσης παίρνει θέση χωρίς να παίρνει θέση! Άλλο ένα από τα θετικά της ταινίας του. Γιατί κατάφερε μεταξύ των άλλων να πείσει την ιδιοκτήτρια Φιλίππου να μιλήσει on camera και να πει τη δική της πλευρά για τα τεκταινόμενα! Χωρίς να τη δαιμονοποιεί. Αλλά, μπορείς να βρεις άδικο στη φράση του επικεφαλής των εργαζομένων που λέει ότι οι εργάτες δεν μπορούν παρά να είναι ενάντια στα αφεντικά; Όσο λιγότερα χρήματα παίρνουν οι εργάτες τόσο περισσότερο γεμίζουν οι τσέπες των αφεντικών...

«Επόμενος σταθμός: Ουτοπία» λοιπόν. Ουτοπία ως κάτι το αδύνατο να επιτευχθεί; Ή ουτοπία ως το ιδεατό στο οποίο παλεύοντας θα φτάσουμε; Όσο κι αν ο σκληρός και απάνθρωπος κόσμος στον οποίο ζούμε δείχνει να «πιστεύει» το πρώτο, στο χέρι μας είναι να πετύχουμε το δεύτερο.