Movies Ltd

Ο Μινώταυρος στο Άουσβιτς

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Αυτό που λέμε, η κοινοτυπία του κακού

Πώς τα φέρνει η ζωή, ε; Γεννήθηκα στη Γερμανία, ήτοι, είμαι λαζοντόιτς. Γενέθλια πόλη είναι η Φρανκφούρτη, ξέρετε, αυτή με τα λουκάνικα. Μόνο που στη Φρανκφούρτη δεν υπάρχουν... λουκάνικα Φρανκφούρτης! Τουλάχιστον, όχι αυτά που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως τέτοια και τα αναφέρουμε με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν λουκάνικα γνωστά ως «frankfurter» και είναι υπέροχα αλλά δεν είναι αυτά που τρώμε εδώ ως «Φρανκφούρτης». Α, apropo, και τα περίφημα χάμπουργκερ που τρώμε, από το... Αμβούργο πήραν το όνομά τους. Μα τι μαθαίνετε εδώ, τς, τς, τς, αστείρευτος ο ΠΑΟΚ. Ένα το κρατούμενο. Δεύτερο κρατούμενο: κοίτα να δεις που βγαίνει η συγκεκριμένη ταινία αυτήν την εποχή στη χώρα μας. Την ώρα που ολοένα και περισσότερο πλησιάζει το κραχ της Deutsche Bank! Της μεγαλύτερης τράπεζας της Γερμανίας, η οποία ιδρύθηκε στις 10 Μαρτίου του 1870 στο Βερολίνο κι έχει τα κεντρικά της γραφεία (ναι, σωστά το ψυλλιάζεστε!) στη Φρανκφούρτη! Εκεί, λοιπόν, η Deutsche Bank έχει τους δικούς της Δίδυμους Πύργους: δύο ουρανοξύστες ύψους 155 μέτρων ο καθένας. Οι ντόπιοι ονομάζουν τα συγκεκριμένα κτίρια «Soll und Haben» (σαν να λέμε Χρέωση και Πίστωση). Στη Φρανκφούρτη λοιπόν, στο κέντρο του εν Ευρώπη καπιταλισμού, εδρεύει ένα από τα σημαντικότερα χρηματιστήρια του κόσμου, αλλά και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Είναι η πόλη όπου, εκτός από εμένα, έχει γεννηθεί ο Γκέτε! Μία γέφυρά της (μέσα από την πόλη περνάει ο παραπόταμος του Ρήνου, ο Μάιν) έχει επάνω της επιγραφή από την ομηρική Οδύσσεια! Στα ελληνικά! Διαθέτει μία από τις πιο όμορφες όπερες του κόσμου! Και σ' αυτήν την πόλη έλαβε χώρα μια δίκη, ίσως σημαντικότερη και από τη δίκη της Νυρεμβέργης. Μια δίκη κατά την οποία Γερμανοί δίκασαν και καταδίκασαν Γερμανούς Ναζί! Και αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά δημοσίως η θηριωδία του Άουσβιτς.

Η αλήθεια είναι πως ο σκηνοθέτης του Labyrinth Of Lies αντιμετώπισε προβλήματα ανάλογα με εκείνα που αντιμετώπισε ο Μπουλμέτης στα γυρίσματα του Νοτιά του και ο Μανουσάκης στα γυρίσματα του Ουζερί Τσιτσάνης. Η Φρανκφούρτη, όπως και η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, είναι πόλεις που άλλαξαν άρδην από τις δεκαετίες του '40 και του '50. Οπότε είναι δύσκολη κατάσταση η ανασύσταση εκείνης της εποχής. Ευτυχώς για τον Ιταλό σκηνοθέτη που ζει και εργάζεται στη Γερμανία, τον Giulio Ricciarelli (σημείωση: αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί) υπάρχει μια περιοχή στη Φρανκφούρτη, το Romer (σαν να λέμε «το Ρωμαϊκό») που έχει μείνει αναλλοίωτη εδώ και πάνω από 600 χρόνια! Η οικογένεια των Ρωμαίων που είχε την περιοχή στην κατοχή της, την πούλησε (μαζί με τα εμβληματικά της κτίρια) στο δήμο της Φρανκφούρτης στις 11 Μαΐου του 1405! Από τότε, σε ένα από τα κτίρια της περιοχής στεγάζεται το Δημαρχείο. Οπότε, μερικά εξωτερικά πλάνα μπόρεσε να τα γυρίσει ο άνθρωπος, χωρίς να αναγκαστεί να μασκάρει τους πολυάριθμους ουρανοξύστες της πόλης. Έτσι κι αλλιώς, πάντως, το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας εκτυλίσσεται μέσα σε εσωτερικούς χώρους, με πολλά διαλογικά μέρη. Να μην το ξεχάσουμε: η ταινία πρωτοπαρουσιάστηκε στο περασμένο φεστιβάλ του Τορόντο, κατέκτησε το βραβείο κοινού στο περασμένο φεστιβάλ της Αθήνας «Νύχτες πρεμιέρας», αποτέλεσε την υποψηφιότητα της Γερμανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ, έφτασε στην τελική εννιάδα αλλά δεν μπήκε και στην τελική πεντάδα.

Η υπόθεση: Φρανκφούρτη, 1958. Η ηττημένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανία προσπαθεί να κλείσει τις πληγές της. Κανείς δεν μιλά για τη λαίλαπα των Ναζί. Κανείς δεν θέτει τα δάχτυλα επί τον τύπον των ήλων. Οι περισσότεροι Γερμανοί ήταν μέλη του ναζιστικού κόμματος του Χίτλερ. Κι όμως, πρώην μέλη των Ες Ες ζουν πλέον μια φυσιολογική ζωή όντας δάσκαλοι, αρτοποιοί, δημόσιοι υπάλληλοι. Ο Γιόχαν Ράντμαν είναι ένας νεαρός, ιδεαλιστής δικηγόρος που εργάζεται στην εισαγγελεία της Φρανκφούρτης. Ασχολείται με τις παραβάσεις του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Ώσπου μια μέρα, τσιγκλισμένος από τον δημοσιογράφο Τόμας Γκνιέλκα, ψάχνει τα πράγματα λίγο παραπάνω. Μαθαίνει τι συνέβη στο Άουσβιτς. Μαθαίνει για τα πειράματα του γιατρού Γιόζεφ Μένγκελε. Μαθαίνει ιστορίες για το Ολοκαύτωμα και τα βασανιστήρια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, που οι ανυποψίαστοι συμπατριώτες του νομίζουν ότι είναι αστικοί μύθοι, ή, ακόμη χειρότερα, προπαγάνδα των συμμαχικών δυνάμεων. Με την αστυνομία να λειτουργεί εναντίον του, με τη γερμανική αστική και κυρίαρχη τάξη να μην θέλει να ξεσκεπαστούν βρωμιές, θα καταφέρει ο Γιόχαν να φέρει τους ενόχους ενώπιον της δικαιοσύνης;

Η άποψή μας: Το φιλμ είναι αφιερωμένο στον Gert Voss, τον ηθοποιό που υποδύεται τον αρχι-εισαγγελέα της Φρανκφούρτης, το αφεντικό του κεντρικού μας ήρωα, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή λίγο μετά το πέρας των γυρισμάτων της ταινίας. Μιας ταινίας που ασχολείται με το Ολοκαύτωμα από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά. Από αυτήν των Γερμανών ιδεολόγων που αδυνατούσαν να δεχτούν ότι οι συμπατριώτες τους συνέχιζαν να ζουν τις ζωές τους, ωσάν αθώοι του αίματος, ωσάν να μην είχε συμβεί τίποτε λίγα χρόνια πριν. Ατιμώρητοι. Ο Γιόχαν Ράντμαν της ταινίας (τον υποδύεται ο Alexander Fehling, τον οποίο έχουμε δει στο Άδωξοι μπάσταρδη και πιο πρόσφατα στον τελευταίο κύκλο του «Homeland») αποτελεί το πάτσγουορκ τριών πραγματικών εισαγγελέων που με περισσό θάρρος αποκάλυψαν στη Γερμανία τα αίσχη της κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Κι έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός θετικού ήρωα: ακεραιότητα, πάθος, ζήλο. Είναι όμως και παραπλανημένος. Πχ σε σχέση με τον πατέρα του. Πχ πιστεύει πως υπάρχει δικαιοσύνη και πως οι ένοχοι τιμωρούνται αυτόματα ένα πράγμα. Αυτός ο ήρωας, όσο πιο βαθιά σκάβει, όσο περισσότερα μαθαίνει για τα αίσχη των συμπατριωτών του, τόσο περισσότερο τρελαίνεται. Χάνει τη μπάλα. Δεν καταλαβαίνει τη στάση του ανωτέρου του, ο οποίος συνεχώς τον παροτρύνει να βρει πολλούς ενόχους ανάμεσα σε «φυσιολογικούς» συμπολίτες του, όταν ο ίδιος θέλει το «μεγάλο ψάρι», τον Μένγκελε, που αποδεδειγμένα έκανε απίστευτες φρικωδίες στους Εβραίους, ακόμα και σε μικρά παιδιά.

Ο σκηνοθέτης λοιπόν σοφά επιλέγει να παρουσιάσει τον ήρωά του ως έναν ηθικό άνθρωπο, που βεβαίως έχει τις αδυναμίες και τα προβλήματά του. Είναι φθαρτός, είναι λειψός, σαφώς και δεν είναι τέλειος! Και είναι ακριβώς αυτός ο λόγος για τον οποίο γίνεται πιστευτός. Και εύκολα ο θεατής μπορεί να ταυτιστεί μαζί του. Να χαρεί με την επιτυχία του, να νευριάσει με τις αναποδιές και τα εμπόδια, να μισήσει με όλο του το είναι, να απογοητευτεί. Η ταινία έχει πολύ λόγο, αναγκαστικά κατά μία έννοια και έχει μια αίσθηση παλιομοδίτικου. Μην περιμένετε μια tour de force, ανάλογη με τον Γιο του Σαούλ. Όχι. Εδώ, ο δημιουργός δεν θέλει να δείξει την φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Θέλει να τονίσει πως αν δεν τιμωρηθούν ένοχοι, η πληγή δεν θα κλείσει ποτέ. Θα κακοφορμίσει. Δεν έχει άδικο, έτσι;

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 11 Φεβρουαρίου 2016 από την Danaos Films