Movies Ltd

Μάνα, μητέρα, μανούλα, μαμά

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Birth School Work Death

Ο Nanni Moretti έχει μεγαλώσει πια. Είναι 62 ετών πλάκα – πλάκα. Ο αγαπημένος Ιταλός δημιουργός, που έχει ονομάσει την εταιρία παραγωγής του Sacher από τις υπέροχες βιεννέζικες Sachertorte (είδος σοκολατίνας) εδώ υπογράφει την 12η μεγάλου μήκους ταινία της καριέρας του. Μιας καριέρας που αν θεωρήσουμε ότι ξεκίνησε με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του (προηγήθηκαν και κάποιες μικρού και μεσαίου μήκους ταινίες), μετράει σχεδόν 40 χρόνια! Ο Moretti ήταν 23 ετών λοιπόν όταν γύρισε το «Io sono un autarchico» το 1976, στο οποίο πρωταγωνιστεί ένας τυραννικός σκηνοθέτης που κάνει τη ζωή των ηθοποιών του δύσκολη! Σχεδόν σε όλη του τη φιλμογραφία ο Nanni αναρωτιέται και στοχάζεται πάνω στη ζωή και την αναπαράστασή της από την τέχνη και δη, τον κινηματογράφο. Και συχνά πυκνά χρησιμοποιεί αυτοβιογραφικά στοιχεία στα σενάριά του. Όπως εδώ. Για τη συγκεκριμένη ταινία χρησιμοποίησε σημειώσεις που κρατούσε κατά τη διάρκεια της αρρώστιας της δικής του μητέρας. Μιας καθηγήτριας λατινικών και ελληνικών. Η ηθοποιός που υποδύεται την άρρωστη μητέρα φοράει τα ρούχα της μητέρας του Moretti! Απλά, αυτήν τη φορά δεν θέλησε να κρατήσει ο ίδιος το βασικό ρόλο – η σκηνοθέτρια Μαργκερίτα, όμως, είναι εν πολλοίς εκείνος.

Η ταινία έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ των Καννών, όπου τιμήθηκε με το Βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής. Μάλιστα, στην επίσημη προβολή της ταινίας στη σάλα Lumiere το κοινό έκανε standing ovation μετά το φινάλε της, που κράτησε για 7 λεπτά και 54 δευτερόλεπτα! Εφτά φορές ο Moretti διεκδίκησε τον Χρυσό Φοίνικα και τον κατέκτησε μία, το 2001, με την ταινία «Το δωμάτιο του γιου μου» (La stanza del figlio). Τέλος, να σημειώσουμε πως το ξακουστό κινηματογραφικό περιοδικό Cahiers du Cinéma ανακήρυξε την ταινία «Η μητέρα μου» ως την καλύτερη του 2015!

Η υπόθεση: Η Μαργκερίτα είναι μια μεσήλικη Ιταλίδα στα πρόθυρα νευρικής κρίσης και συναισθηματικής κατάρρευσης. Η τελευταία ταινία που σκηνοθετεί συναντά πολλά προβλήματα, κυρίως λόγω του πρωταγωνιστή της, του Μπάρι Χάγκινς, ενός διάσημου Αμερικάνου ηθοποιού με ιταλικές ρίζες. Η Μαργκερίτα είναι διαζευγμένη και φαίνεται να αδυνατεί να κρατήσει ζωντανή οποιαδήποτε ερωτική σχέση λόγω του χαρακτήρα της. Η έφηβη κόρη της μεγαλώνει και αποτελεί για εκείνην άλλο ένα ζήτημα προβληματισμού. Ο αδελφός της, της επισημαίνει καλοπροαίρετα πως είναι δύσκολος άνθρωπος και πως οι συνήθειές της δεν αφήνουν τους άλλους να την πλησιάσουν. Εκείνο πάντως που της κόβει τα πόδια είναι το γεγονός ότι η μητέρα της βρίσκεται άρρωστη στο νοσοκομείο. Έχει μεγαλοκαρδία και τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά. Η απώλεια πλησιάζει με βήματα γοργά...

Η άποψή μας: Μεταφέροντας τις αγωνίες του, τις εμπειρίες του, τους φόβους και τις ελπίδες του, ο Moretti έχει την τάση να γυμνώνεται μπροστά στο θεατή του και να μοιράζεται μαζί του πράγματα, ιδέες, γνώση. Είναι στο χέρι του θεατή πως όλα αυτά θα μπορέσει να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του. Παραδείγματος χάριν: θυμάστε το φινάλε της πιο... αγαπημένης ταινίας του Moretti, «Αγαπημένο μου ημερολόγιο» (Caro diario, 1993); Φινάλε της ταινίας είναι το φινάλε του τρίτου και τελευταίου από τα μέρη της, μιας που αυτή είναι σπονδυλωτή. Είναι εκείνο στο οποίο ο Moretti αφηγείται το πως ένα ξαφνικό πρόβλημα υγείας τον οδήγησε σε διάφορους γιατρούς και κομπογιαννήτες προκειμένου να βρει λύση. Στο τέλος της περιπέτειας, ο σοφότερος πλέον Nanni λέει πως ένα από τα πράγματα που έμαθε είναι πως κάνει καλό, μόλις ξυπνάει το πρωί, να πίνει ένα ποτήρι νερό. Είναι πολύ απλό, κι όμως τόσο θετικό και ελπιδοφόρο ταυτόχρονα. Για να μην τα πολυλογώ, από τότε, εδώ και 22 χρόνια δηλαδή, κάνω ακριβώς το ίδιο...

Οι... αρρώστιες και η απώλεια βγάζουν από τον Moretti τον καλύτερο εαυτό του. Εδώ εμφανίζεται πιο συγκινητικός από ποτέ. Οι σκηνές που προσπαθούν να βγάλουν γέλιο (αυτές από τα γυρίσματα της ταινίας μέσα στην ταινία και ιδίως εκείνες στις οποίες ο ηθοποιός που υποδύεται ο Turturro αποδεικνύει πως, παρά το γεγονός ότι είναι διάσημος, δεν το «έχει» με την υποκριτική) φαίνονται παράταιρες και αμήχανες. Ίσως ο δημιουργός να σκέφτηκε πως χωρίς λίγο χιούμορ, έστω και άβολο, η ταινία του θα μετατρέπονταν σε ένα ανερυθρίαστο μελόδραμα, κάτι που προφανώς δεν ήθελε. Οι πιο ενδιαφέρουσες σκηνές είναι εκείνες όπου κυριαρχεί η μητέρα είτε στις συναντήσεις της με τα παιδιά της και ιδίως την κόρη της αλλά και στις σκηνές ονείρου ή εκείνες από το παρελθόν. Η Μαργκερίτα βλέπει την πολυαγαπημένη της μητέρα να σβήνει μέρα με την ημέρα και νιώθει ανήμπορη να τη βοηθήσει. Δεν είναι έτοιμη για την επερχόμενη ορφάνια. Αυτός ο άνθρωπος είναι πολύ σημαντικός στη ζωή της αλλά και στη ζωή τόσων ανθρώπων που επηρέασε. Κι όμως, φεύγει. Ανεπιστρεπτί. Πώς να αντέξει κανείς την απώλεια; Είναι χαρακτηριστική η σκηνή στην οποία η μητέρα ζητά από τη Μαργκερίτα να τη βοηθήσει να πάει στην τουαλέτα. Μέσα σε 2 λεπτά ξεδιπλώνεται όλη η αγωνία, η ελπίδα, ο φόβος, η απογοήτευση, η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι!

Μέσω της ταινίας μέσα στην ταινία ο Moretti πέρα από χιούμορ τοποθετεί και ψηφίδες κοινωνικού προβληματισμού. Η Μαργκερίτα υποτίθεται πως γυρίζει μια ταινία σχετικά με ένα εργοστάσιο υπό κατάληψη από τους εργαζόμενους εκεί, οι οποίοι αγωνίζονται και απεργούν προκειμένου να μην απολυθεί κανείς, όπως θέλει το νέο αφεντικό, ο ήρωας που υποδύεται ο ηθοποιός που υποδύεται ο Turturro! Ο Moretti επιθυμεί κατά πως φαίνεται να δείξει την οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη σημερινή Ιταλία, να τοποθετήσει το δράμα του σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, αλλά όλο αυτό δεν πολυλειτουργεί. Αυτό που λειτουργεί (συνεπικουρούμενο από την εξαιρετική χρήση μουσικής, από Arvo Pärt κυρίως, αλλά και από Philip Glass και Ólafur Arnalds) είναι το ίδιο το δράμα.. Η άρρωστη μητέρα. Η επερχόμενη ορφάνια. Είναι αυτές οι πιο ήσυχες, πιο αυθεντικές, πιο ντόμπρες σκηνές που σε κερδίζουν ως θεατή. Και το φινάλε του Mia Madre είναι απλά υπέροχο, νοτισμένο, δυνατό και, γιατί όχι, αισιόδοξο μέσα στη μελαγχολία του. «Τι σκέφτεσαι μητέρα;». «Το αύριο». Ούτε ο... Kubrick έτσι!

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 24 Δεκεμβρίου 2015 από την Feelgood Ent.