Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Και ζήσαν αυτοί καλά;

Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ταυτίσει την έννοια του παραμυθιού στην κινηματογραφική του εκδοχή με τις ταινίες κινουμένων σχεδίων της Ντίσνεϊ. Όπου, προφανώς, πολλά κακά συμβαίνουν μέχρι τη δικαίωση των «καλών» στο φινάλε αλλά τίποτε δεν πλησιάζει τον ρεαλισμό. Ήθελε να τον ξορκίσει τον ρεαλισμό ο Ντίσνεϊ, ήθελε το κακό να είναι γραφικό χωρίς να είναι έντονο, χωρίς να τρομάζει τα παιδιά – θεατές των ταινιών του. Ήθελε το κακό καρικατούρα και πάντα μα πάντα να υπάρχει happy end. Ε, λοιπόν, τα πράγματα είχαν πολύ διαφορετική αφετηρία και πορεία μέχρι τον τερματισμό...

Αν ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν μπορεί να θεωρηθεί βασιλιάς των παραμυθιών «θετικού προσήμου», οι Γερμανοί Αδελφοί Γκριμ είχαν διαφορετική προσέγγιση στο θέμα, εντελώς σκοτεινή, καθόλου οπτιμιστική, μπολιασμένη με τους αρχέγονους φόβους του ανθρώπινου είδους. Ε, λοιπόν, οι Γκριμ τον Τζιαμπατίστα Μπαζίλε είχαν ως θεό τους και εμπνευστή τους! Ο Μπαζίλε (1570 - 1632) ήταν ακαδημαϊκός, αυλικός και στρατιώτης. Άντλησε ιδέες και ιστορίες από την προφορική παράδοσης της Κρήτης και της Βενετίας. Με την καταγραφή 50 παραμυθιών, δημιούργησε ένα σημαντικότατο μνημείο του γραπτού λόγου, το «Παραμύθι των παραμυθιών». Με θαυμάσια χρήση της γλώσσας, καθώς κι ένα στιλ που αναμιγνύει μαγικά τον ερωτισμό και τη βία, το κομψό και το γκροτέσκο, ο συγγραφέας τοποθετεί σε ένα εντυπωσιακό καμβά ένα καταπληκτικό φάσμα χαρακτήρων, από τέρατα και μάγους μέχρι βασιλιάδες και μαγεμένα ζώα. Όμως, ακόμη και αυτά τα υπερφυσικά πλάσματα αποκαλύπτονται με έναν τρόπο νατουραλιστικό, αφού, για τον Μπαζίλε, το φόντο για τις ιστορίες του είναι ένας κόσμος προσεγγίσιμος, στον οποίο εισβάλλουν θαυματουργά ή και τερατώδη στοιχεία. Το «Παραμύθι των Παραμυθιών» είναι το πρώτο έργο που αποτελείται αποκλειστικά από παραμύθια, ενώ ο Μπαζίλε ήταν ο πρώτος συγγραφέας που πέτυχε να αναπαραγάγει στην εντέλεια τους τοπικούς προφορικούς επιτονισμούς. Από αυτά τα 50 παραμύθια ο Matteo Garrone, στην πρώτη του αγγλόφωνη ταινία, επέλεξε τρία και τα μετέφερε στη μεγάλη οθόνη.

Η υπόθεση: Μια φορά κι έναν καιρό, υπήρχαν τρία σπουδαία βασίλεια που γειτνιάζανε. Σε κάθε ένα από αυτά, οι βασιλείς κινούσαν τα νήματα, παλεύοντας ταυτόχρονα με τους ανομολόγητους πόθους τους.

Η Βασίλισσα του Longtrellis θέλει, πάνω και πέρα από κάθε τι, ένα δικό της παιδί. Μαθαίνοντας ότι ο μόνος τρόπος να μείνει επιτέλους έγκυος είναι να φάει την καρδιά ενός θαλάσσιου τέρατος, παροτρύνει τον Βασιλιά της να το σκοτώσει για χάρη της. Η επιθυμία της θα γίνει πραγματικότητα, όχι όμως χωρίς το αντίστοιχο τίμημα…

Ο Βασιλιάς του Strongcliff κυβερνάται από την ηδυπάθεια του, παραδομένος στις ανεξέλεγκτες ορμές του. Μία μυστηριώδης φωνή που έρχεται μέσα από ένα σπίτι, θα του τραβήξει την προσοχή, όμως όσο εκείνος ερωτεύεται τη γυναίκα που κρύβεται στην άλλη μεριά του τοίχου, τόσο εκείνη διστάζει να του αποκαλυφθεί. Συμφωνεί μόνο να τον επισκεφθεί ένα βράδυ στο παλάτι. Αλλά υπό έναν όρο: όλα τα κεριά να παραμείνουν σβηστά και οι δυο τους να βρεθούν στο απόλυτο σκοτάδι.

Τέλος, ο Βασιλιάς του Highhills αναπτύσσει μια αφύσικη εμμονή με έναν ψύλλο, ο οποίος σιγά-σιγά γιγαντώνεται. Όταν έρθει η στιγμή της επιλογής συζύγου για την όμορφη νεαρή κόρη του, ο Βασιλιάς αποφασίζει να την παντρέψει με όποιον απαντήσει σε ένα ιδιόμορφο γρίφο. Εκείνος, όμως, που απαντά σωστά, σοκάρει με την εμφάνισή του...

Η άποψή μας: Με αυτήν την ταινία ο Ιταλός σκηνοθέτης Matteo Garrone έλαβε μέρος για τρίτη φορά στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών. Εντάξει, αυτό δεν λέει κάτι το ιδιαίτερο αν δεν συμπληρώσουμε πως ο Garrone έχει σκηνοθετήσει τρεις ταινίες όλες κι όλες! Ήτοι, όλες του οι ταινίες διαγωνίστηκαν στις Κάννες! Μάλιστα, οι προηγούμενες δύο τιμήθηκαν – και οι δύο – με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής! Τόσο το «Gomorra» του 2008 (σημείωση: ήμουν κι εγώ παρών σε εκείνο το φεστιβάλ – κλαψ, λυγμ) όσο και το «Reality» του 2012 (το οποίο, σημειωτέον, δεν προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες).

Ο 47χρονος σκηνοθέτης λοιπόν δημιουργεί ένα γκροτέσκο, μεσαιωνικό και αναγεννησιακό ταυτόχρονα κόσμο για να μας διηγηθεί τις υπέροχες – οπτικά – ιστορίες του. Και τονίζουμε το «οπτικά» γιατί κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τα υψηλής αισθητικής πλάνα του που παραπέμπουν σε πίνακες ζωγραφικής. Είτε μιλάμε για έναν βασιλιά που βουτάει με σκάφανδρο στη θάλασσα προκειμένου να σκοτώσει ένα τέρας. Είτε μιλάμε για μια βασίλισσα που ψάχνει τον πολυαγαπημένο της γιο σε έναν λαβύρινθο. Είτε μιλάμε για μια κοπέλα που την κυνηγάει ο ευμεγέθης σύζυγός της – δράκος μέσα σε ρεματιές και λαγκάδια. Είτε μιλάμε για κάποιον σχοινοβάτη που ισορροπεί πάνω από τα κεφάλια των πρωταγωνιστών. Είτε μιλάμε για έναν πύργο από τις άκρες του οποίου άνετα κάποιος μπορεί να αυτοκτονήσει. Οι εικόνες του Garrone μένουν στο νου, το μετείκασμα σε ακολουθεί πολύ ώρα αφού έχεις φύγει από την αίθουσα. Και το κόκκινο, πόσο κόκκινο και έντονο και κυρίαρχο: από την καρδιά του τέρατος, από το φόρεμα της βασίλισσας, από το αίμα που αναβλύζει από την πηγή στο δέντρο. Κοστούμια, τοποθεσίες, σκηνικά, όλα υψηλής αισθητικής. Όπως και η μουσική που χαϊδεύει τα αυτιά σε σύμπνοια με τα οπτικά ερεθίσματα. Κι έρχεται το αλήτικο «ναι, αλλά...».

Αν χρειάζεται ηθικό δίδαγμα (όπως συνήθως συμβαίνει με τα παραμύθια) ποιο είναι αυτό; Του αρκεί του σκηνοθέτη να μας αφηγείται εντυπωσιακές ιστορίες που μένουν ως εικόνες στο νου ή θέλει και κάτι να μας πει παραπάνω; Χμ, δύσκολα. Εντάξει, κάποιος θα μπορούσε να χαρακτηρίσει την ταινία... γυναικεία (και όχι φεμινιστική, υπάρχει διαφορά), μιας που καθεμιά από τις ιστορίες αφηγείται κάτι που εμείς οι σωβινιστές άνδρες χαρακτηρίζουμε θηλυκές εμμονές: παιδί, νεότητα, χειραφέτηση. Η Salma Hayek κάνει τα πάντα για να αποκτήσει παιδί και μετά προβαίνει στην υπέρτατη θυσία για χάρη του. Η Stacy Martin από τη στιγμή που γίνεται νέα και όμορφη δεν θέλει να έχει πια καμία σχέση με την γραία, πολυαγαπημένη της αδελφή. Και η Bebe Cave μέχρι που θα δολοφονήσει προκειμένου να γλυτώσει από τον σύζυγο με τον οποίο την πάντρεψε ο πατέρας της παρά τη θέλησή της. Τεςπα, μια χαρά ταινία είναι η συγκεκριμένη, θα σας... παραμυθιάσει για τα καλά χωρίς να χάνει την επαφή της με την πραγματικότητα και προφανώς απευθύνεται σε μεγάλα παιδιά – τα μικρά παιδιά μπορούν πάντοτε να επιλέξουν κάποια χολιγουντιανή παραγωγή κινουμένων σχεδίων...