Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Μια νύχτα στην Αβάνα

Αυτή είναι η 7η μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί ο Laurent Cantet. Ο οποίος με τη δεύτερη ταινία του, «Ανθρώπινο δυναμικό» (Ressources humaines, 1999) τιμήθηκε με βραβείο σεναρίου (έστω, εξ ημισείας) στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης! Και η μεγάλη του στιγμή έφτασε κάποια χρόνια μετά, όταν με το «Ανάμεσα στους τοίχους» (Entre les murs, 2008) τα... σήκωσε όλα – και κυρίως τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Καννών.

Τούτη η ταινία προέκυψε από... σπόντα θα λέγαμε. Ο Cantet ήταν ένας από τους σκηνοθέτες, που συμμετείχαν «κατασκευαστικά» στη σπονδυλωτή ταινία «7 ημέρες στην Αβάνα» (7 días en La Habana, 2012). Για τα γυρίσματα βρέθηκε στην Κούβα. Το ένα πράγμα οδήγησε στο άλλο και τελικά αποφάσισε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το μυθιστόρημα του Leonardo Padura «The Palm Tree and the Star». Έτσι κι αλλιώς είχε συνεργαστεί με τον Padura, αφού τρεις από τις ιστορίες του «7 ημέρες στην Αβάνα» ήταν γραμμένες από εκείνον. Το «Επιστροφή στην Ιθάκη» έλαβε μέρος στο παράλληλο τμήμα του φεστιβάλ Βενετίας του 2014 «Venice Days», του οποίου το βραβείο και κέρδισε.

Η υπόθεση: Πέντε φίλοι από τα παλιά βρίσκονται σε μία ταράτσα της ηλιόλουστης Αβάνας. Αφορμή της συνάντησης τους, ο εορτασμός της επιστροφής του ενός, μετά από 16 χρόνια εξορίας στη Μαδρίτη. Μέχρι την αυγή, ο Αμαντέο, ο Άλντο, η Τάνια, ο Ράφα και ο Έντι συζητούν, χορεύουν, πίνουν, καπνίζουν, παρηγορούν ο ένας τον άλλον, θυμώνουν, τραγουδούν και πάνω απ' όλα μοιράζονται... όνειρα, μνήμες, συναισθήματα και ιστορίες της ισχυρής τους φιλίας.

Η άποψή μας: Θα μπορούσε να είναι ένα πρώτης τάξεως θεατρικό έργο. Δεν είναι, όμως. Έτσι, οι συνεχείς διάλογοι των πέντε πρωταγωνιστών της ταινίας είτε όταν κουβεντιάζουν ως παρέα είτε όταν εκμυστηρεύονται πράγματα ο ένας στον άλλο ανά ζεύγη, αν μη τι άλλο, κουράζουν τον θεατή. Όχι ότι δεν λένε ενδιαφέροντα πράγματα, Κυρίως σε ότι έχει να κάνει με τον φόβο. Τον φόβο που εντσταλλάζεται στις ζωές των ανθρώπων από την όποια εξουσία και τους μετατρέπει σε άβουλα όντα, πειθήνια, υποτακτικά. Κι επειδή ο φόβος επιβάλλεται παρά φύσιν, οι αντιδράσεις ποικίλλουν: άλλος το ρίχνει στο αλκοόλ (ο ζωγράφος της παρέας), άλλος στη θρησκεία (η γιατρός ενστερνίζεται την Σαντερία, αυτό το παράξενο μίγμα καθολικισμού και παγανισμού, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην Κούβα), άλλος ξεπουλιέται κανονικά (ο καθεστωτικός), άλλος νιώθει προδομένος (ο μαύρος) κι άλλος... αυτοεξορίζεται στην Ισπανία (ο συγγραφέας). Την επιστροφή του τελευταίου μετά από 16 ολόκληρα χρόνια γιορτάζουν οι φίλοι στην ταράτσα του σπιτιού, κάπου στην Αβάνα.

Ο Cantet είχε επιλέξει την... πολυλογία και στο «Ανάμεσα στους τοίχους», αλλά εκεί ήταν λειτουργική, αυθεντική, ζωντανή. Εδώ οι κουβέντες για τα ματαιωμένα όνειρα, τους χαμένους έρωτες, τις πικρίες και τις μικρές και τις μεγάλες ήττες μοιάζουν, δυστυχώς, τετριμμένες. Πιο πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει το μυστικό της μητέρας του μαύρου της παρέας, σχετικά με τη συνταγή της για τα φασόλια, παρά το γιατί πραγματικά έφυγε ο συγγραφέας στην Ισπανία (το καταθέτει ο ίδιος στο φινάλε της ταινίας). Δεν έχουμε δει την προηγούμενη ταινία του σκηνοθέτη, το «Foxfire» (που στη χώρα μας βγήκε κατευθείαν στο dvd, χωρίς να περάσει από τις κινηματογραφικές αίθουσες), αλλά, κατά πως φαίνεται, ο Cantet λειτουργεί καλύτερα εντός συνόρων Γαλλίας παρά εκτός: και το «Κάλεσμα του Νότου» (Vers le sud, 2005) δεν μπορούμε να πούμε ότι έπιανε υψηλές επιδόσεις.

Οπότε, αν θέλετε να δείτε μια ταινία του Cantet, θα σας προτείναμε απερίφραστα το αριστούργημά του, «Ελεύθερος ωραρίου» (L'emploi du temps, 2001), μια ταινία η οποία μίλησε για την κρίση που βιώνουμε σήμερα, πάρα πολύ νωρίς. Και χωρίς πολλά λόγια. Που, κυριολεκτικά, εδώ σημαίνουν φτώχεια. Κινηματογραφική ένδεια. Είπαμε: μια χαρά για θεατρικό, αλλά ως εκεί. Αφήστε που ιδεολογικά η ταινία χτυπάει την αγαπημένη μας Κούβα από μια εντελώς οπορτουνιστική σκοπιά. Καμία Ιθάκη, λοιπόν, κανένας Οδυσσέας, πουθενά Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες...