Movies Ltd

Πολεμικές απο-ζημειώσεις

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Πώς μπορείς να ξεφύγεις από το παρελθόν;

Ο Christian Petzold είναι ιδιάζουσα περίπτωση σκηνοθέτη. Τον γνωρίσαμε το 2000, με την πρώτη του ταινία, το «Die innere Sicherheit», που διαγωνίστηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου κέρδισε το βραβείο σεναρίου αλλά και το βραβείο της Fipresci. Σπουδαία ταινία, που πρέπει να την δείτε οπωσδήποτε, σχετικά με τις ενοχές που μπορεί ή δεν μπορεί να έχουν οι αντάρτες πόλεων του παρελθόντος, οι οποίοι αναγκάζονται να κρύβουν την πραγματική τους ταυτότητα και τη δράση τους από τα ίδια τους τα παιδιά. Τούτη εδώ είναι η 7η μεγάλου μήκους ταινία του και η 5η στην οποία πρωταγωνιστεί η εξαιρετική Nina Hoss. Και μόνο για το γεγονός ότι σύστησε στο διεθνές κοινό την ερμηνευτική αυτή βόμβα, του αξίζει να τον εντάξουμε στην κάστα των τουλάχιστον ενδιαφέροντων δημιουργών. Όμως, επειδή κάποιες από τις ταινίες του Petzold μπορούν να χαρακτηριστούν τουλάχιστον άνισες, του βγήκε η ρετσινιά του «κάλπη» και του «δήθεν», του σκηνοθέτη δηλαδή των φεστιβάλ, του απευθυνόμενου στους ντεμέκ σινεφίλ με περισσή αυταρέσκεια.

Όλη η ενδεχόμενη αρνητική προκατάληψη εξαφανίζεται με την παρακολούθηση τούτης της συγκλονιστικής ταινίας. Μάλλον της πιο βατής στη φιλμογραφία του Petzold. Προβλήθηκε στο τελευταίο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ενώ τιμήθηκε και με το βραβείο Fipresci συμμετέχοντας στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.

Η υπόθεση: Ιούνιος 1945. Βαριά τραυματισμένη και με παραμορφωμένο πρόσωπο, η επιζήσασα του Άουσβιτς Νέλι επιστρέφει στη γενέτειρά της, το Βερολίνο. Κανείς από την οικογένειά της δεν κατόρθωσε να επιβιώσει. Δίπλα της βρίσκεται η φίλη της πριν από τον πόλεμο, η Λένε. Και καθώς η Νέλι μαθαίνει πως είναι κληρονόμος τεράστιας περιουσίας, έχει την οικονομική δυνατότητα να υποβληθεί σε πλαστική εγχείρηση. Ο γιατρός της λέει πως μπορεί να διαλέξει όποιο πρόσωπο θέλει, ακόμα και τη Χέτι Λαμάρ, εκείνη όμως επιμένει να πάρει το δικό της πρόσωπο πριν τον πόλεμο. Κι αυτό λαμβάνει, με μικρές διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά της. Αυτό που την κρατάει ζωντανή είναι η λαχτάρα της να βρει ξανά το σύζυγό της, τον Τζόνι. Πριν τον πόλεμο εκείνος ήταν γνωστός πιανίστας κι εκείνη σπουδαία τραγουδίστρια.

Με τα πολλά, η Νέλι βρίσκει τον Τζόνι να εργάζεται στο μπαρ Phoenix. Εκείνος δεν την αναγνωρίζει: είναι πεπεισμένος πως η Νέλι έχασε τη ζωή της σε κάποιο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Βρίσκει όμως πως η κοπελιά μπροστά του... της μοιάζει πολύ! Θέλοντας να βάλει χέρι στην κληρονομιά της οικογένειάς της, ο Τζόνι προτείνει στη Νέλι να υιοθετήσει την ταυτότητα της μακαρίτισσας συζύγου του! Η Νέλι συμφωνεί. Γίνεται έτσι σωσίας του ίδιου της του εαυτού! Θέλει να μάθει αν ο Τζόνι την αγάπησε, όπως πιστεύει εκείνη κι αν την πρόδωσε και την παρέδωσε στους Ναζί, όπως υποστηρίζει η Λένε. Μπορεί βεβαίως να ισχύουν και τα δύο...

Η άποψή μας: Η ταινία ξεκινάει ως άλλο ένα δράμα με φόντο τα τραύματα και τις πληγές που καλείται να επουλώσει η Γερμανία μετά τα δεινά που προκάλεσε η ίδια με το Ναζισμό στον κόσμο, ο οποίος Κόσμος την εκδικήθηκε με τον αρμόζοντα (;) τρόπο. Κάτι που, εν πάση περιπτώσει, ως πηγή έμπνευσης φαίνεται πλέον εξαντλημένο. Και οι αρχικοί βηματισμοί της ταινίας αυτό δείχνουν. Ένα άνευρο δράμα που όμως δεν σε αφήνει να το παρατήσεις καθώς κρατάει δύο πολύ δυνατά ατού: τη – για άλλη μια φορά – φανταστική Nina Hoss και το γεγονός ότι ο θεατής δεν μπορεί να υποπτευθεί προς τα που κατευθύνεται η ταινία. Εκεί που αρχίζει να ανθίζει η ταινία είναι όταν οι δύο σύζυγοι επιτέλους συναντιούνται. Από τη στιγμή που ο Τζόνι εκπαιδεύει τη Νέλι (που όταν καταλαβαίνει πως δεν την έχει αναγνωρίσει, του συστήνεται ως Έσθερ) να γίνει η... Νέλι! Να υποδύεσαι τον σωσία του εαυτού σου! Εκπληκτικό!

Και τόσο ανοιχτό για να παίξεις με πάρα πολλά θέματα, όπως εκείνο της ταυτότητας. Τι μας προσδιορίζει; Μα φυσικά το βλέμμα των άλλων! Η Νέλι ξανασυστήνεται στον άντρα της, βλέπει τις αντιδράσεις του, ξαναβιώνει όλα όσα την έκαναν να τον ερωτευθεί. Αλλά και μαθαίνει και πολλά πράγματα που δεν μπορεί παρά να της αλλάξουν την προοπτική. Εξαιρετική δουλειά, με πολλά επίπεδα ανάγνωσης (είναι η Νέλι η ίδια η Γερμανία; που αλλάζει πρόσωπο μετά από τον πόλεμο, αλλά παραμένει εντέλει η ίδια; που θέλει να προχωρήσει μπροστά αλλά οι λογαριασμοί με το παρελθόν παραμένουν ανοιχτοί; - ερωτήματα σαν αυτά γεννιούνται συνεχώς στο μυαλό των θεατών). Τραγικοί ήρωες και οι τρεις βασικοί πρωταγωνιστές (μάλλον τραγικότερη όλων η φίλη της Νέλι, η Λένα, που δεν μπορεί να διαχειριστεί κάποια στιγμή την κατάσταση). Ο Petzold ανεβάζει συνεχώς την ένταση, συγκινεί, προβληματίζει και μας δίνει ένα σπουδαίο, αποκαλυπτικό φινάλε: ένα φινάλε με την ίδια τη Nina Hoss να ερμηνεύει σπαραχτικά το υπέροχο «Speak Low» του Kurt Weill.

Τέτοιοι Γερμανοί, ναι, είναι φίλοι μας. Τέτοιοι Γερμανοί, που απλούστατα λένε πως αν δεν μάθουν οι ίδιοι από το παρελθόν τους θα συνεχίζουν να κάνουν τα ίδια λάθη εις το διηνεκές. Κι όχι, το ναζιστικό παρελθόν δεν είναι κάτι που μπορούν απλά να κρύψουν κάτω από το χαλάκι τους...

Στις δικές μας αίθουσες? Στις 19 Μαρτίου 2015 από την Seven / Spentzos