του Γιώργου Λάνθιμου. Με τους Χρήστο Στέργιογλου, Μισέλ Βάλεϊ, Μαίρη Τσώνη, Αγγελική Παπούλια
Πιάστε τις τανάλιες!
του zerVo
Πρώτος μάγκας ο Λάνθιμος! Δεν αναφέρομαι φυσικά στα τρόπαια που έχει σηκώσει ανά τον κόσμο όπου έχει προβληθεί ο Κυνόδοντας, μιας και αυτά καλύπτουν μόνο ατομικές ματαιοδοξίες, να τα βλέπεις πάνω στο τζάκι και να τα γυαλίζεις με brasso αραιά και που. Μιλώ για την μέθοδο που επιχείρησε να προσεγγίσει το θέμα του, που δεν ομοιάζει με κανένα από τα γνώριμα πρότυπα - μπούσουλες, που το ελληνικό σινεμά ακολουθεί εδώ και δεκαετίες. Εδώ δεν θα δεις ούτε απέραντα λιβάδια με κρεμαστές στα δέντρα γελάδες, ούτε μελοδράματα βασισμένα σε πικρές ιστορικές αλήθειες, ούτε (κυρίως) τηλεοπτικές ανοησίες, που σήμερα θα βγουν στις αίθουσες, αύριο στο βίντεο και μεθαύριο στην Nova, με μοναδικό σκοπό το κέρδος και από νόημα γκουντμπάι. Θα δεις όμως την πραγματικότητα που βιώνεις καθημερινά, να ξεδιπλώνεται μπροστά σου πιο ρεαλιστική από ποτέ. Αν τα μάτια σου είναι ορθάνοιχτα και στέλνουν μπιπ στο μυαλό, θα την αντιληφθείς από το πρώτο πλάνο. Αν το ένα κάποιο βλέμμα σου παρενοχλούν τίποτα κριθαράκια, σε προειδοποιώ: Κατέβα γρήγορα από το όχημα, πριν σου χυμήξει κανένα γατί - υπέρτατος εχθρός και σε κατασπαράξει.
Τρία παιδιά, μεγαλώνουν ακολουθώντας τους παράξενους κανόνες που έχουν θεσπίσει οι γονιοί τους, πιστεύοντας πως τα όρια της πολυτελούς κατοικίας τους, είναι και τα πραγματικά όρια του κόσμου. Το να αναφέρω πως το φιλμ διαθέτει έντονο αλληγορικό χαρακτήρα, δεν ωφελεί πουθενά, εφόσον είναι απίθανο να βρει κανείς έστω και μισό πλάνο, που να μην εννοεί κάτι άλλο από αυτό που απεικονίζει. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων η δράση λαμβάνει χώρα, μέσα στα στενά όρια - ένα στρέμμα και ούτε - που ορίζουν οι φράχτες που περιβάλλουν την βίλα. Αφεντικό της οικογένειας, ο πατέρας, ο πλούσιος βιομήχανος, που δεν αφήνει τίποτα να διαφύγει της αντίληψης του και καταδυναστεύει την οιαδήποτε υπόνοια ελεύθερης σκέψης των υποτακτικών - παιδιών - του. Μία η άλλη με την αλήθεια δηλαδή, όπου οι κατέχοντες χρήμα και μηχανές, είναι οι ελεγκτές των πάντων, είναι εκείνοι που κινούν τα νήματα των σημερινών πολιτών - μαριονετών, είναι αυτοί που δεν σε αφήνουν να σκεφτείς αν πίσω από το τζάμι της τηλεόρασης που σε υποχρεώνουν να παρακολουθείς ολημερίς, κρύβεται και κάποια άλλη πραγματικότητα. Η δράση του μπαμπά είναι αυταρχική και ακραία κατευθυντική, έχοντας μοναδικό σκοπό να μην καταλάβει κανείς από τους κατώτερους του πως πέρα από τον φράκτη υπάρχει μια άλλη, διαφορετική, ελεύθερη ζωή. Και το πετυχαίνει! Και μάλιστα περίφημα και αναίμακτα. Αρκούν τα χαλινάρια, τα γκέμια και οι παρωπίδες που έχει κατορθώσει να φορέσει σε όσους με ευκολία διατάζει. Δεξί του χέρι, η εκτελεστική εξουσία, που στο μικρόκοσμο του Λάνθιμου, φέρει την μορφή της μάνας...
Αυτής δηλαδή που ο πάτερ φαμίλιας πηδάει βαριεστημένα και ολημερίς, δίχως συναίσθημα και αφορμή, του αρκεί να το κάνει, αφήνοντας την, για αντάλλαγμα, να ελέγχει την περιοριστική κατάσταση εν τη απουσία του. Άβουλη, δίχως ίχνος πρωτοβουλίας και αντίρρησης, χωρίς την ικανότητα σκέψης, διαθέτει ένα και μοναδικό προνόμιο: Γνωρίζει την αλήθεια, για το ποιος είναι ο αρχηγός, για το πως έχει σκοπό να περάσει δικτατορικά της ιδέες του, για το ότι υπάρχει κι άλλος κόσμος πέρα από τα όρια. Αρκείται μόνο στο να περνά καλά, έστω και αν πρέπει να σκύβει κεφάλι και να γαβγίζει πρώτη υποδειγματικά, μην τυχόν και ξεσηκωθεί ο λαουτζίκος. Πήδημα και γουόκμαν, λούσα και πήδημα. Χάρη στο πολιτικό της λέγειν η μαμά έχει την απίστευτη δυνατότητα της πειθούς, ακόμη και να κάνει το βλαμμένο ρομπότ (...σπλάχνο της) να πιστέψει πως αυτό που νιώθει, είναι άλλο από αυτό που νομίζει πως νιώθει. Έχει την πλήρη εκτίμηση των κατώτερων στρωμάτων, κάτι σαν να έχει πάρει την λαϊκή εντολή, που ανανεώνεται καθημερινά και κατά συνέπεια την αμέριστη εμπιστοσύνη. Δεν διαλέγει άλλωστε τυχαία τα όπλα του ο παραλής διοικητής για να επιβάλλει τον στρατιωτικό του νόμο. Άσε που είναι και μιας πρώτης τάξης επιλογή για γεννήτρια ηλίθιων, απερίσκεπτων και αναίσθητων ατόμων, που συνθέτουν αυτό που στην καθομιλουμένη αποκαλούνται εργατική ή κατώτερη τάξη...
Κι εκεί φτάνει στην κορύφωση του το δράμα. Είμαστε μια κοινωνία που μεγαλώνει δίχως να κοιτάζει καν πέρα από τους τέσσερις μας τοίχους, βροντοφωνάζει ο Γιώργης. Κι έχει δίκιο. Η παιδεία των παιδιών, στηρίζεται σε κουτές εγκυκλοπαίδειες, που προσφέρουν ανόητες πληροφορίες, σε ξενόφερτες ταινίες, που προκαλούν τάσεις μιμιτισμού σαν το Flashdance και τον Rocky και σε αμερικάνικες μουσικές, που ο καθένας - συνήθως ο πατέρας - τις μεταφράζει όπως εκείνος επιθυμεί. Καλό παιδί είναι μόνο εκείνο που ακολουθεί πιστά τους κανόνες. Δεν αντιμιλάμε μα υπομένουμε στωικά τις δοκιμασίες. Δεν σκεφτόμαστε μα δεχόμαστε αναντίρρητα τις εντολές των ανωτέρων. Δεν παίρνουμε πρωτοβουλίες, αλλιώς μας περιμένει βαρύς ο πέλεκυς της τιμωρίας. Αν όλα γίνουν σωστά, τότε τον φτωχό και μίζερο αστό, περιμένει επιβράβευση. Τυράκι για να μην αντιμιλάς φιλαράκι, κανά δεκάρικο ευρώ αύξηση τον χρόνο αν δεν αρχίσουν να σου δίνουν και στην πραγματικότητα ένα αυτοκολλητάκι για μεροκάματο.
Και τότε σκάει το ερώτημα: Αλλάζει ποτέ αυτή η κατάσταση? Πως, αμέ, μόλις πέσει το σκυλόδοντο από το στόμα, το αιχμηρότερο της οδοντοστοιχίας, το πιο σταθερό, το πλέον ακλόνητο. Για να το ρίξεις θα χρειαστείς τανάλια και μάλιστα γαλλική, άσε που αν το πετύχεις και θα πονέσεις και θα ματώσεις. Σαν την επανάσταση ένα πράγμα, που συνήθως σπέρνει νεκρούς παντού, πνιγμένους μέσα στο ίδιο τους το αίμα. Γιατί στην στάση μόνο χαμένος μπορείς να βγεις οργισμένε αντάρτη, αν δεν είναι όλα στημένα από πριν και δεν έχεις προ-οριστεί ως ο επόμενος ηγέτης, ώστε αργά και σταθερά να φορέσεις την γουρουνίσια μουτσούνα της Φάρμας των Ζώων. Το σύνηθες είναι να σπάσεις τα δεσμά, να νιώσεις για δευτερόλεπτα ελεύθερος κι εκεί που νομίζεις πως ανασαίνεις λεύτερα, σε περιμένει μια άλλη φυλακή, ακόμη στενότερη, που θα σου προκαλέσει άμεσα ασφυξία.
Για πες: Οι κινηματογραφικές προοπτικές του Κυνόδοντα αναμφίβολα είναι πρωτοποριακές, από αυτές που κάπως περιφρονητικά το ευρύ κοινό αποκαλεί προχωρημένες. Στην πραγματικότητα, μετά την μετάφραση των εικόνων του, είμαι απόλυτα βέβαιος πως πρόκειται για μια ταινία σημερινή όσο καμία άλλη και δη ελληνική. Τραβώντας μου το μάτι περισσότερο θεματικά και λιγότερο σεναριακά (καλώς ή κακώς με τον τρόπο που επέλεξε να παρουσιάσει τις ιδέες του το φιλμ, πέφτει σε κενά και επαναλήψεις) με κέρδισε αποξαρχής, γιατί είναι μοντέρνος και αποφεύγει τον τετριμμένο δρόμο. Πιθανότατα να μην συμμερίζομαι τον τελικό πεσιμισμό του, σίγουρα όμως υπολογίζω τρομακτικά τις δυνατότητες του, πιστεύοντας πως μπορεί να γίνει ο μπροστάρης που θα σπάσει τα πρώτα δοντάκια του νέου ελληνικού σινεμά, μπας και από κάτω εμφανιστούν οι γεροί φρονιμήτες, τραπεζίτες και κυνόδοντες. Τότε ίσως ο Λάνθιμος, εκτός από την κατάκτηση επάθλων σε διεθνείς διαγωνισμούς, ίσως να έχει επιτύχει και τον πραγματικό του στόχο, μια και δεν πιστεύω πως οι φιλοδοξίες του τερμάτισαν τώρα που καμαρώνει το χρυσό φοινικάκι στο σαλόνι του...
Τρία παιδιά, μεγαλώνουν ακολουθώντας τους παράξενους κανόνες που έχουν θεσπίσει οι γονιοί τους, πιστεύοντας πως τα όρια της πολυτελούς κατοικίας τους, είναι και τα πραγματικά όρια του κόσμου. Το να αναφέρω πως το φιλμ διαθέτει έντονο αλληγορικό χαρακτήρα, δεν ωφελεί πουθενά, εφόσον είναι απίθανο να βρει κανείς έστω και μισό πλάνο, που να μην εννοεί κάτι άλλο από αυτό που απεικονίζει. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων η δράση λαμβάνει χώρα, μέσα στα στενά όρια - ένα στρέμμα και ούτε - που ορίζουν οι φράχτες που περιβάλλουν την βίλα. Αφεντικό της οικογένειας, ο πατέρας, ο πλούσιος βιομήχανος, που δεν αφήνει τίποτα να διαφύγει της αντίληψης του και καταδυναστεύει την οιαδήποτε υπόνοια ελεύθερης σκέψης των υποτακτικών - παιδιών - του. Μία η άλλη με την αλήθεια δηλαδή, όπου οι κατέχοντες χρήμα και μηχανές, είναι οι ελεγκτές των πάντων, είναι εκείνοι που κινούν τα νήματα των σημερινών πολιτών - μαριονετών, είναι αυτοί που δεν σε αφήνουν να σκεφτείς αν πίσω από το τζάμι της τηλεόρασης που σε υποχρεώνουν να παρακολουθείς ολημερίς, κρύβεται και κάποια άλλη πραγματικότητα. Η δράση του μπαμπά είναι αυταρχική και ακραία κατευθυντική, έχοντας μοναδικό σκοπό να μην καταλάβει κανείς από τους κατώτερους του πως πέρα από τον φράκτη υπάρχει μια άλλη, διαφορετική, ελεύθερη ζωή. Και το πετυχαίνει! Και μάλιστα περίφημα και αναίμακτα. Αρκούν τα χαλινάρια, τα γκέμια και οι παρωπίδες που έχει κατορθώσει να φορέσει σε όσους με ευκολία διατάζει. Δεξί του χέρι, η εκτελεστική εξουσία, που στο μικρόκοσμο του Λάνθιμου, φέρει την μορφή της μάνας...
Αυτής δηλαδή που ο πάτερ φαμίλιας πηδάει βαριεστημένα και ολημερίς, δίχως συναίσθημα και αφορμή, του αρκεί να το κάνει, αφήνοντας την, για αντάλλαγμα, να ελέγχει την περιοριστική κατάσταση εν τη απουσία του. Άβουλη, δίχως ίχνος πρωτοβουλίας και αντίρρησης, χωρίς την ικανότητα σκέψης, διαθέτει ένα και μοναδικό προνόμιο: Γνωρίζει την αλήθεια, για το ποιος είναι ο αρχηγός, για το πως έχει σκοπό να περάσει δικτατορικά της ιδέες του, για το ότι υπάρχει κι άλλος κόσμος πέρα από τα όρια. Αρκείται μόνο στο να περνά καλά, έστω και αν πρέπει να σκύβει κεφάλι και να γαβγίζει πρώτη υποδειγματικά, μην τυχόν και ξεσηκωθεί ο λαουτζίκος. Πήδημα και γουόκμαν, λούσα και πήδημα. Χάρη στο πολιτικό της λέγειν η μαμά έχει την απίστευτη δυνατότητα της πειθούς, ακόμη και να κάνει το βλαμμένο ρομπότ (...σπλάχνο της) να πιστέψει πως αυτό που νιώθει, είναι άλλο από αυτό που νομίζει πως νιώθει. Έχει την πλήρη εκτίμηση των κατώτερων στρωμάτων, κάτι σαν να έχει πάρει την λαϊκή εντολή, που ανανεώνεται καθημερινά και κατά συνέπεια την αμέριστη εμπιστοσύνη. Δεν διαλέγει άλλωστε τυχαία τα όπλα του ο παραλής διοικητής για να επιβάλλει τον στρατιωτικό του νόμο. Άσε που είναι και μιας πρώτης τάξης επιλογή για γεννήτρια ηλίθιων, απερίσκεπτων και αναίσθητων ατόμων, που συνθέτουν αυτό που στην καθομιλουμένη αποκαλούνται εργατική ή κατώτερη τάξη...
Κι εκεί φτάνει στην κορύφωση του το δράμα. Είμαστε μια κοινωνία που μεγαλώνει δίχως να κοιτάζει καν πέρα από τους τέσσερις μας τοίχους, βροντοφωνάζει ο Γιώργης. Κι έχει δίκιο. Η παιδεία των παιδιών, στηρίζεται σε κουτές εγκυκλοπαίδειες, που προσφέρουν ανόητες πληροφορίες, σε ξενόφερτες ταινίες, που προκαλούν τάσεις μιμιτισμού σαν το Flashdance και τον Rocky και σε αμερικάνικες μουσικές, που ο καθένας - συνήθως ο πατέρας - τις μεταφράζει όπως εκείνος επιθυμεί. Καλό παιδί είναι μόνο εκείνο που ακολουθεί πιστά τους κανόνες. Δεν αντιμιλάμε μα υπομένουμε στωικά τις δοκιμασίες. Δεν σκεφτόμαστε μα δεχόμαστε αναντίρρητα τις εντολές των ανωτέρων. Δεν παίρνουμε πρωτοβουλίες, αλλιώς μας περιμένει βαρύς ο πέλεκυς της τιμωρίας. Αν όλα γίνουν σωστά, τότε τον φτωχό και μίζερο αστό, περιμένει επιβράβευση. Τυράκι για να μην αντιμιλάς φιλαράκι, κανά δεκάρικο ευρώ αύξηση τον χρόνο αν δεν αρχίσουν να σου δίνουν και στην πραγματικότητα ένα αυτοκολλητάκι για μεροκάματο.
Και τότε σκάει το ερώτημα: Αλλάζει ποτέ αυτή η κατάσταση? Πως, αμέ, μόλις πέσει το σκυλόδοντο από το στόμα, το αιχμηρότερο της οδοντοστοιχίας, το πιο σταθερό, το πλέον ακλόνητο. Για να το ρίξεις θα χρειαστείς τανάλια και μάλιστα γαλλική, άσε που αν το πετύχεις και θα πονέσεις και θα ματώσεις. Σαν την επανάσταση ένα πράγμα, που συνήθως σπέρνει νεκρούς παντού, πνιγμένους μέσα στο ίδιο τους το αίμα. Γιατί στην στάση μόνο χαμένος μπορείς να βγεις οργισμένε αντάρτη, αν δεν είναι όλα στημένα από πριν και δεν έχεις προ-οριστεί ως ο επόμενος ηγέτης, ώστε αργά και σταθερά να φορέσεις την γουρουνίσια μουτσούνα της Φάρμας των Ζώων. Το σύνηθες είναι να σπάσεις τα δεσμά, να νιώσεις για δευτερόλεπτα ελεύθερος κι εκεί που νομίζεις πως ανασαίνεις λεύτερα, σε περιμένει μια άλλη φυλακή, ακόμη στενότερη, που θα σου προκαλέσει άμεσα ασφυξία.
Για πες: Οι κινηματογραφικές προοπτικές του Κυνόδοντα αναμφίβολα είναι πρωτοποριακές, από αυτές που κάπως περιφρονητικά το ευρύ κοινό αποκαλεί προχωρημένες. Στην πραγματικότητα, μετά την μετάφραση των εικόνων του, είμαι απόλυτα βέβαιος πως πρόκειται για μια ταινία σημερινή όσο καμία άλλη και δη ελληνική. Τραβώντας μου το μάτι περισσότερο θεματικά και λιγότερο σεναριακά (καλώς ή κακώς με τον τρόπο που επέλεξε να παρουσιάσει τις ιδέες του το φιλμ, πέφτει σε κενά και επαναλήψεις) με κέρδισε αποξαρχής, γιατί είναι μοντέρνος και αποφεύγει τον τετριμμένο δρόμο. Πιθανότατα να μην συμμερίζομαι τον τελικό πεσιμισμό του, σίγουρα όμως υπολογίζω τρομακτικά τις δυνατότητες του, πιστεύοντας πως μπορεί να γίνει ο μπροστάρης που θα σπάσει τα πρώτα δοντάκια του νέου ελληνικού σινεμά, μπας και από κάτω εμφανιστούν οι γεροί φρονιμήτες, τραπεζίτες και κυνόδοντες. Τότε ίσως ο Λάνθιμος, εκτός από την κατάκτηση επάθλων σε διεθνείς διαγωνισμούς, ίσως να έχει επιτύχει και τον πραγματικό του στόχο, μια και δεν πιστεύω πως οι φιλοδοξίες του τερμάτισαν τώρα που καμαρώνει το χρυσό φοινικάκι στο σαλόνι του...
Στις αίθουσες 22 Οκτωβρίου από την Feelgood
Rewind /// Κάννες 2009 - Ένα Ελληνικό Βλέμμα!
Rewind /// News - Εβδομάδα Fog Films
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική