Dogman
του Matteo Garrone. Με τους Marcello Fonte, Edoardo Pesce, Alida Baldari Calabria, Nunzia Schiano, Adamo Dionisi
Εσύ, πού βάζεις την κόκκινη γραμμή σου;
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Άνθρωπος δαγκώνει «σκύλο»
Αυτή είναι η ένατη μεγάλου μήκους ταινία του Ιταλού σκηνοθέτη Matteo Garrone και η τέταρτή του που παίρνει διανομή στη χώρα μας. Οι προηγούμενες οι οποίες προβλήθηκαν στο εμπορικό κύκλωμα στην Ελλάδα είναι οι εξής: «Πρώτος έρωτας» (Primo amore, 2004), «Gomorra» (2008) και «Το παραμύθι των παραμυθιών» (Tale of Tales, 2015). Το «Reality» (2012) βγήκε κατευθείαν σε dvd. Μία ταινία του έχει συμμετάσχει στο φεστιβάλ Βερολίνου, δύο στο φεστιβάλ Βενετίας και πέντε έχουν συμμετάσχει στο φεστιβάλ των Καννών. Τόσο το «Gomorra» όσο και το «Reality» έχουν τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες, μετά τη συμμετοχή τους στο διαγωνιστικό τμήμα.
Η ταινία Dogman βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, που έλαβαν χώρα στην Ιταλία κατά τη δεκαετία του '80 κι έμειναν γνωστά στην ιστορία ως «Delitto del Canaro». Ο Πιέτρο Ντι Νέγκρι δολοφόνησε τον γείτονά του, πρώην μποξέρ, Τζιανκάρλο Ρίτσι, αφού τον βασάνισε σκληρά, για να τον εκδικηθεί για τα χρόνια bullying που έτρωγε από εκείνον... Το φιλμ έλαβε μέρος στο περασμένο φεστιβάλ των Καννών, όπου συμμετείχε στο διαγωνιστικό τμήμα, κερδίζοντας τελικά το βραβείο ανδρικής ερμηνείας για τον Marcello Fonte. Έναν πρωτοεμφανιζόμενο στην ουσία, ερασιτέχνη ηθοποιό, ο οποίος συμμετείχε ως κομπάρσος στις «Συμμορίες της Νέας Υόρκης» του Scorsese, και είχε ρόλο στην ταινία του Daniele Luchetti «Io sono Tempesta» (2018), όπου υποδυόταν τον... Έλληνα! Η ταινία αποτελεί την επίσημη πρόταση της Ιταλίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Και η επόμενη ταινία του Garrone θα είναι μια live action μεταφορά του «Πινόκιο» με πρωταγωνιστή τον... Roberto Benigni (στον οποίο πρόσφερε τον πρωταγωνιστικό ρόλο για τούτη την ταινία!!!), που έχει ξαναπαίξει το ρόλο στη δική του μεταφορά (ήταν σκηνοθέτης δηλαδή) του 2002!!!
Η υπόθεση: Στις παρυφές μιας παραλιακής πόλης στη Νότια Ιταλία, που φαίνεται σαν βομβαρδισμένη, ζει ο Μαρτσέλο, ένας μικροκαμωμένος, καλόκαρδος τύπος. Ο Μαρτσέλο, στα 40 και βάλε του, είναι χωρισμένος, έχει μια 9χρονη κόρη που υπεραγαπά και βγάζει τα προς το ζην διαθέτοντας ένα κομμωτήριο σκύλων αλλά και κάνοντας μικροαπατεωνιές! Στο δρόμο που έχει το μαγαζί του, υπάρχει ένα εστιατόριο, ένα μπιλιαρδάδικο και δίπλα του ακριβώς, ένα χρυσοχοείο. Η ζωή θα μπορούσε να κυλά ειρηνικά και όμορφα σε αυτό το άσχημο μέρος αν δεν υπήρχε ο Σιμόνε. Ο Σιμόνε, πρώην πυγμάχος, είναι ο νταής της περιοχής. Είναι άσβερκος και «ντουλάπα». Μια δύναμη της φύσης, που κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Προκαλεί προβλήματα στους πάντες κι αν κάποιος του εναντιωθεί, τον σπάει στο ξύλο. Γιατί μπορεί. Όλοι τον φοβούνται. Όπως και ο Μαρτσέλο. Που τον βλέπει, όμως, κι ως ένα είδος φίλου. Όταν ο Μαρτσέλο μπει στη φυλακή εξαιτίας του Σιμόνε και ιδίως όταν ο Σιμόνε αθετήσει μια προφορική συμφωνία που είχαν συνάψει, ο Μαρτσέλο, αποφασισμένος να προφυλάξει την αξιοπρέπειά του, μετά από τις συνεχείς ταπεινώσεις, καταστρώνει σχέδιο εκδίκησης με αναπάντεχη έκβαση...
Η άποψή μας: Μακάριοι εκείνοι, που δεν βίωσαν ποτέ bullying στη ζωή τους. Μακάριοι εκείνοι, που δεν είχαν στον περίγυρό τους, στο σχολείο τους, στην εργασία τους, στο χωριό τους, στη γειτονιά τους, κάποιον νταή. Κάποιον που είχε τη δύναμη να επιβάλλει τα θέλω του με το... έτσι θέλω! Κάποιον που προσπαθείς να αποφεύγεις συνέχεια – κι αν δεν τα καταφέρνεις, ελπίζεις πως θα είναι στις καλές του, θα πείτε ένα «γεια» και δεν θα σου ζητήσει κάτι. Γιατί αν σου ζητήσει κάτι και δεν του το δώσεις, αλίμονό σου. Ο Garrone γυρίζει μια ταινία για το σημείο βρασμού. Για το σημείο εκείνο στο οποίο η χύτρα εκρήγνυται. Για το σημείο εκείνο που ένας κανονικός άνθρωπος περνάει από την άλλη πλευρά. Περνάει τον Ρουβίκωνα. Κυρίως, όμως, ο Ιταλός σκηνοθέτης εξετάζει την πορεία μέχρι εκείνο το σημείο.
Ο Μαρτσέλο υποκύπτει συνεχώς στις πιέσεις του αγροίκου Σιμόνε. Ο Σιμόνε του ζητάει κόκα – του τη δίνει. Ο Μαρτσέλο ζητάει από το Σιμόνε να μην κάνει τη μυτιά στο μαγαζί του, μιας που είναι η κόρη του εκεί, ο Σιμόνε τον αγνοεί. Ο Σιμόνε του ζητάει κι άλλη κόκα – ο Μαρτσέλο ενδίδει – ο Σιμόνε τον πηγαίνει σε ένα κωλοχανείο – καμιά φορά έχει και τα καλά του το να ενδίδεις, το να τα έχεις καλά με τον νταή της περιοχής. Ναι, αλλά οι εξευτελισμοί είναι συνεχείς. Ναι, αλλά το ξύλο είναι άγριο. Όλες αυτές οι μικρές υποχωρήσεις σε οδηγούν στο σημείο της απώλειας του αυτοσεβασμού. Ο Μαρτσέλο δεν έχει πρόσωπο να αντικρίσει την κόρη του. Δεν υπάρχει χειρότερο για εκείνον. Οπότε, κατά μία έννοια, φταίει και ο ίδιος για την κατάστασή του. Θα μπορούσε να πει μερικά όχι. Θα μπορούσε να πει μερικά όχι; Δύσκολα. Πολύ δύσκολα.
Εδώ, σε μια μικρή πράξη βίας προβαίνει, αγανακτισμένος (η σκηνή με τη μοτοσικλέτα) και τιμωρείται με αλλαγή γεωγραφίας του προσώπου του! Μόνο η μάνα του Σιμόνε μπορεί κάπως να τον ελέγξει. Μόνο αυτή – μία από τις αστείες σκηνές σε μια κατά τα άλλα βαθιά γκρίζα ταινία. Έχει κι άλλες αστείες σκηνές, ιδίως εκείνες της περιποίησης των σκύλων. Χρειάζονται αυτές για να αποφορτίζεται ο θεατής, να μην νιώθει το διαρκές πλάκωμα, να μην εξουθενώνεται από τη βία. Ο Μαρτσέλο χαίρεται επειδή τον αγαπούν στη γειτονιά. Χαίρεται επειδή αγαπάει τη δουλειά του. Και λατρεύει την κόρη του. Και νιώθει υπέροχα όταν κάνουν μαζί καταδύσεις (από τις πολύ όμορφες σκηνές της ταινίας οι συγκεκριμένες). Φάπα, φάπα, φάπα, θα έρθει και η ώρα της εκδίκησης. Θα έρθει η στιγμή που ο ανθρωπάκος, ωσάν ελατήριο που πιέστηκε, πιέστηκε, πιέστηκε, θα απελευθερωθεί. Και η συσσωρευμένη πίεση θα ξεχυθεί ως απόλυτη ενέργεια, που θα μπορέσει να νικήσει ακόμα κι αυτόν τον τερατώδη κακό. Μόνο που το κακό νικιέται μόνον με το κακό.
Ο Garrone στήνει ένα έξοχο ψυχολογικό δράμα με κοινωνικές συνιστώσες. Ήδη από τη σκηνογραφία ο θεατής βιώνει την παρακμή: η γειτονιά θαρρείς κι έχει επιβιώσει «μετά την καταστροφή». Τα κτίρια είναι άθλια, δοκάρια εξέχουν, συνθήματα, καμία ομορφιά, καμία διέξοδος. Ακόμα και η παιδική χαρά μικρή χαρά προσφέρει. Η φωτογραφία είναι μουντή, σκοτεινή: δεν υπάρχει κάτι φωτεινό εδώ. Βροχή, καπνοί από τσιγάρα, παρακμή. Η κάμερα κεντράρει στον Μαρτσέλο. Το πορτρέτο του σκιαγραφεί. Το πορτρέτο ενός ανθρώπου μόνου στην ουσία. Μοναξιά μου όλα, μοναξιά μου τίποτα. Κι άντε να μπορέσει να βρει ισορροπία ανάμεσα στον χαρακτήρα του και την έξωθεν βία, που τον οδηγεί σε λάθος επιλογές. Ο Μαρτσέλο είναι ένας άνθρωπος, που το μόνο που θέλει είναι να τον αγαπούν. Το μόνο που θέλει είναι η αποδοχή. Έτσι αποκτά υπόσταση. Με ένα «amore» στο στόμα πασχίζει να τα φέρει πέρα – κι αν ο ίδιος καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να καλυτερέψει τη ζωή του, υπάρχει η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή: αυτήν που θα ζήσει η κόρη του.
Ο Garrone ευτυχεί στο κάστινγκ. Ο Marcello Fonte είναι σπουδαίος στο ρόλο του. Μου θύμισε την κουτοπόνηρη μιζέρια που έβγαζε ο Dustin Hoffman ως (Ιταλοαμερικάνος, σωστά;) Ratso στον έξοχο «Καουμπόι του μεσονυχτίου» του Schlesinger. Αυθεντικός, ανθρώπινος, λειτουργικότατος, δεν σκέφτεσαι στιγμή ότι είναι ηθοποιός, που υποδύεται έναν ρόλο. Τρομερός όμως είναι και ο Edoardo Pesce, στο ρόλο του Σιμόνε. Αυτός μου θύμισε ένα άλλο ιερό τέρας του αμερικάνικου σινεμά: τον Robert De Niro, στο ρόλο του Jake LaMotta (κι άλλος Ιταλοαμερικάνος ρε φίλε!) στο φοβερό και τρομερό «Οργισμένο είδωλο» του Scorsese – στις σκηνές που έχει εγκαταλείψει την πυγμαχία, έχει παχύνει και είναι και καλά stand up comedian! Ερμηνείες που καλύπτουν και με το παραπάνω μικρές αστοχίες του φιλμ.
Αστοχίες που έχουν να κάνουν με την «τελική ανταμοιβή». Όπως και να έχει, πάντως, μιλάμε για ένα φιλμ στρωτό, για ένα σινεμά δυνατό, για ένα «ηθικό δίδαγμα» συγκλονιστικό. Τα σκυλιά, τα εξημερωμένα αυτά αγρίμια, παρακολουθούν από τα κλουβιά τους, έναν άνθρωπο να σκοτώνει έναν άλλο. Έναν άνθρωπο να αποκτηνώνεται. Και να απελευθερώνεται από τους δαίμονές του. Και να θέλει να (επι)δείξει σε όλους αυτήν τη μεγάλη του νίκη. Σκότωσε, αυτός, ένας μικρός, το κακό που είχε η γειτονιά τους. Το κακό που υπήρχε γύρω τους και σκότιζε τη ζωή τους. Φευ. Εντέλει, έγινε εκείνο που μισούσε...
Η υπόθεση: Στις παρυφές μιας παραλιακής πόλης στη Νότια Ιταλία, που φαίνεται σαν βομβαρδισμένη, ζει ο Μαρτσέλο, ένας μικροκαμωμένος, καλόκαρδος τύπος. Ο Μαρτσέλο, στα 40 και βάλε του, είναι χωρισμένος, έχει μια 9χρονη κόρη που υπεραγαπά και βγάζει τα προς το ζην διαθέτοντας ένα κομμωτήριο σκύλων αλλά και κάνοντας μικροαπατεωνιές! Στο δρόμο που έχει το μαγαζί του, υπάρχει ένα εστιατόριο, ένα μπιλιαρδάδικο και δίπλα του ακριβώς, ένα χρυσοχοείο. Η ζωή θα μπορούσε να κυλά ειρηνικά και όμορφα σε αυτό το άσχημο μέρος αν δεν υπήρχε ο Σιμόνε. Ο Σιμόνε, πρώην πυγμάχος, είναι ο νταής της περιοχής. Είναι άσβερκος και «ντουλάπα». Μια δύναμη της φύσης, που κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει.
Προκαλεί προβλήματα στους πάντες κι αν κάποιος του εναντιωθεί, τον σπάει στο ξύλο. Γιατί μπορεί. Όλοι τον φοβούνται. Όπως και ο Μαρτσέλο. Που τον βλέπει, όμως, κι ως ένα είδος φίλου. Όταν ο Μαρτσέλο μπει στη φυλακή εξαιτίας του Σιμόνε και ιδίως όταν ο Σιμόνε αθετήσει μια προφορική συμφωνία που είχαν συνάψει, ο Μαρτσέλο, αποφασισμένος να προφυλάξει την αξιοπρέπειά του, μετά από τις συνεχείς ταπεινώσεις, καταστρώνει σχέδιο εκδίκησης με αναπάντεχη έκβαση...
Η άποψή μας: Μακάριοι εκείνοι, που δεν βίωσαν ποτέ bullying στη ζωή τους. Μακάριοι εκείνοι, που δεν είχαν στον περίγυρό τους, στο σχολείο τους, στην εργασία τους, στο χωριό τους, στη γειτονιά τους, κάποιον νταή. Κάποιον που είχε τη δύναμη να επιβάλλει τα θέλω του με το... έτσι θέλω! Κάποιον που προσπαθείς να αποφεύγεις συνέχεια – κι αν δεν τα καταφέρνεις, ελπίζεις πως θα είναι στις καλές του, θα πείτε ένα «γεια» και δεν θα σου ζητήσει κάτι. Γιατί αν σου ζητήσει κάτι και δεν του το δώσεις, αλίμονό σου. Ο Garrone γυρίζει μια ταινία για το σημείο βρασμού. Για το σημείο εκείνο στο οποίο η χύτρα εκρήγνυται. Για το σημείο εκείνο που ένας κανονικός άνθρωπος περνάει από την άλλη πλευρά. Περνάει τον Ρουβίκωνα. Κυρίως, όμως, ο Ιταλός σκηνοθέτης εξετάζει την πορεία μέχρι εκείνο το σημείο.
Ο Μαρτσέλο υποκύπτει συνεχώς στις πιέσεις του αγροίκου Σιμόνε. Ο Σιμόνε του ζητάει κόκα – του τη δίνει. Ο Μαρτσέλο ζητάει από το Σιμόνε να μην κάνει τη μυτιά στο μαγαζί του, μιας που είναι η κόρη του εκεί, ο Σιμόνε τον αγνοεί. Ο Σιμόνε του ζητάει κι άλλη κόκα – ο Μαρτσέλο ενδίδει – ο Σιμόνε τον πηγαίνει σε ένα κωλοχανείο – καμιά φορά έχει και τα καλά του το να ενδίδεις, το να τα έχεις καλά με τον νταή της περιοχής. Ναι, αλλά οι εξευτελισμοί είναι συνεχείς. Ναι, αλλά το ξύλο είναι άγριο. Όλες αυτές οι μικρές υποχωρήσεις σε οδηγούν στο σημείο της απώλειας του αυτοσεβασμού. Ο Μαρτσέλο δεν έχει πρόσωπο να αντικρίσει την κόρη του. Δεν υπάρχει χειρότερο για εκείνον. Οπότε, κατά μία έννοια, φταίει και ο ίδιος για την κατάστασή του. Θα μπορούσε να πει μερικά όχι. Θα μπορούσε να πει μερικά όχι; Δύσκολα. Πολύ δύσκολα.
Εδώ, σε μια μικρή πράξη βίας προβαίνει, αγανακτισμένος (η σκηνή με τη μοτοσικλέτα) και τιμωρείται με αλλαγή γεωγραφίας του προσώπου του! Μόνο η μάνα του Σιμόνε μπορεί κάπως να τον ελέγξει. Μόνο αυτή – μία από τις αστείες σκηνές σε μια κατά τα άλλα βαθιά γκρίζα ταινία. Έχει κι άλλες αστείες σκηνές, ιδίως εκείνες της περιποίησης των σκύλων. Χρειάζονται αυτές για να αποφορτίζεται ο θεατής, να μην νιώθει το διαρκές πλάκωμα, να μην εξουθενώνεται από τη βία. Ο Μαρτσέλο χαίρεται επειδή τον αγαπούν στη γειτονιά. Χαίρεται επειδή αγαπάει τη δουλειά του. Και λατρεύει την κόρη του. Και νιώθει υπέροχα όταν κάνουν μαζί καταδύσεις (από τις πολύ όμορφες σκηνές της ταινίας οι συγκεκριμένες). Φάπα, φάπα, φάπα, θα έρθει και η ώρα της εκδίκησης. Θα έρθει η στιγμή που ο ανθρωπάκος, ωσάν ελατήριο που πιέστηκε, πιέστηκε, πιέστηκε, θα απελευθερωθεί. Και η συσσωρευμένη πίεση θα ξεχυθεί ως απόλυτη ενέργεια, που θα μπορέσει να νικήσει ακόμα κι αυτόν τον τερατώδη κακό. Μόνο που το κακό νικιέται μόνον με το κακό.
Ο Garrone στήνει ένα έξοχο ψυχολογικό δράμα με κοινωνικές συνιστώσες. Ήδη από τη σκηνογραφία ο θεατής βιώνει την παρακμή: η γειτονιά θαρρείς κι έχει επιβιώσει «μετά την καταστροφή». Τα κτίρια είναι άθλια, δοκάρια εξέχουν, συνθήματα, καμία ομορφιά, καμία διέξοδος. Ακόμα και η παιδική χαρά μικρή χαρά προσφέρει. Η φωτογραφία είναι μουντή, σκοτεινή: δεν υπάρχει κάτι φωτεινό εδώ. Βροχή, καπνοί από τσιγάρα, παρακμή. Η κάμερα κεντράρει στον Μαρτσέλο. Το πορτρέτο του σκιαγραφεί. Το πορτρέτο ενός ανθρώπου μόνου στην ουσία. Μοναξιά μου όλα, μοναξιά μου τίποτα. Κι άντε να μπορέσει να βρει ισορροπία ανάμεσα στον χαρακτήρα του και την έξωθεν βία, που τον οδηγεί σε λάθος επιλογές. Ο Μαρτσέλο είναι ένας άνθρωπος, που το μόνο που θέλει είναι να τον αγαπούν. Το μόνο που θέλει είναι η αποδοχή. Έτσι αποκτά υπόσταση. Με ένα «amore» στο στόμα πασχίζει να τα φέρει πέρα – κι αν ο ίδιος καταλαβαίνει πως δεν μπορεί να καλυτερέψει τη ζωή του, υπάρχει η ελπίδα για μια καλύτερη ζωή: αυτήν που θα ζήσει η κόρη του.
Ο Garrone ευτυχεί στο κάστινγκ. Ο Marcello Fonte είναι σπουδαίος στο ρόλο του. Μου θύμισε την κουτοπόνηρη μιζέρια που έβγαζε ο Dustin Hoffman ως (Ιταλοαμερικάνος, σωστά;) Ratso στον έξοχο «Καουμπόι του μεσονυχτίου» του Schlesinger. Αυθεντικός, ανθρώπινος, λειτουργικότατος, δεν σκέφτεσαι στιγμή ότι είναι ηθοποιός, που υποδύεται έναν ρόλο. Τρομερός όμως είναι και ο Edoardo Pesce, στο ρόλο του Σιμόνε. Αυτός μου θύμισε ένα άλλο ιερό τέρας του αμερικάνικου σινεμά: τον Robert De Niro, στο ρόλο του Jake LaMotta (κι άλλος Ιταλοαμερικάνος ρε φίλε!) στο φοβερό και τρομερό «Οργισμένο είδωλο» του Scorsese – στις σκηνές που έχει εγκαταλείψει την πυγμαχία, έχει παχύνει και είναι και καλά stand up comedian! Ερμηνείες που καλύπτουν και με το παραπάνω μικρές αστοχίες του φιλμ.
Αστοχίες που έχουν να κάνουν με την «τελική ανταμοιβή». Όπως και να έχει, πάντως, μιλάμε για ένα φιλμ στρωτό, για ένα σινεμά δυνατό, για ένα «ηθικό δίδαγμα» συγκλονιστικό. Τα σκυλιά, τα εξημερωμένα αυτά αγρίμια, παρακολουθούν από τα κλουβιά τους, έναν άνθρωπο να σκοτώνει έναν άλλο. Έναν άνθρωπο να αποκτηνώνεται. Και να απελευθερώνεται από τους δαίμονές του. Και να θέλει να (επι)δείξει σε όλους αυτήν τη μεγάλη του νίκη. Σκότωσε, αυτός, ένας μικρός, το κακό που είχε η γειτονιά τους. Το κακό που υπήρχε γύρω τους και σκότιζε τη ζωή τους. Φευ. Εντέλει, έγινε εκείνο που μισούσε...
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 22 Νοεμβρίου 2018 από την Feelgood Ent.!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική