Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Έρωτας εναντίον γυναικείας αλληλεγγύης

Η Marine Franssen μεγάλωσε στη γαλλική ύπαιθρο και μετακόμισε στο Παρίσι για να σπουδάσει Ιστορία και Λογοτεχνία. Για πρώτη φορά ήρθε σε επαφή με τον κινηματογράφο, όταν εργάστηκε στην παραγωγή (εταιρεία των James Ivory και Ismail Merchant) και στη συνέχεια ως α’ βοηθός σκηνοθέτη από το 1999 έως το 2012. Η Marine Franssen εργαζόταν κυρίως σε μεγάλου μήκους ταινίες και έχει διατελέσει βοηθός του Μichael Haneke και και του Olivier Assayas. Παράλληλα, έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε 4 μικρού μήκους ταινίες: ένα ντοκιμαντέρ και τρεις φαντασίας. Έκανε επίσης ένα φωτο-ρεπορτάζ για την Σανγκάη, που δημοσιεύθηκε στο γαλλικό περιοδικό Télérama το 2005. Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της.

Η ταινία Ο Θεριστής (La Semeur) είναι βασισμένη στο κείμενο «L’homme semence» (Ο σπόρος) που γράφτηκε το 1919 από την Violette Ailhaud, που γεννήθηκε το 1835 στην περιοχή που σήμερα ονομάζεται Alpes-de-Haute-Provence. Μετά τον θάνατο της Violette Ailhaud, το 1925, δόθηκε στους κληρονόμους της ένας σφραγισμένος φάκελος με οδηγίες προς τον συμβολαιογράφο που χειριζόταν τα θέματα της διαθήκης, να μην ανοιχτεί πριν το καλοκαίρι του 1952. Όταν ο φάκελος τελικά ανοίχτηκε, οι οδηγίες για το περιεχόμενο του φακέλου -ένα χειρόγραφο- ήταν να παραδοθεί αποκλειστικά και μόνο σε μία γυναίκα κληρονόμο που έπρεπε να έχει ηλικία μεταξύ 15 και 30 ετών. Ετσι, σύμφωνα με τις οδηγίες, η Ιβελίν που είχε ηλικία 24 ετών απέκτησε το χειρόγραφο κείμενο το οποίο παρέδωσε σε έναν Γάλλο εκδότη. Από τότε το «L’homme semence» έχει εκδοθεί σε πληθώρα εκδόσεων και έχει εμπνεύσει σειρά θεατρικών παραστάσεων, παραστάσεων χορού, σχέδια και ταινίες με πιο πρόσφατη την εξαιρετική ματιά στο θέμα της Marine Franssen.

Η υπόθεση: Δεκέμβριος 1851. Ο πρίγκιπας Louis-Napoléon Bonaparte, ανιψιός του γνωστού Ναπολέοντα και Πρόεδρος της Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας, στήνει πραξικόπημα, διαλύει την Εθνοσυνέλευση της Γαλλίας και ανακηρύσσει νέο σύνταγμα για να παρατείνει τη θητεία του. Ένα χρόνο αργότερα, αυτοανακηρύσσεται ως αυτοκράτορας Ναπολέων Γ' δίνοντας τέλος στη Δεύτερη Δημοκρατία. Οι οπαδοί της Δημοκρατίας αντιστάθηκαν αλλά δεν κατάφεραν και πολλά. Ένα χωριό στις Κάτω Άλπεις πληρώνει τα αντίποινα: όλοι οι ενήλικοι άνδρες συλλαμβάνονται και φυλακίζονται. Στο χωριό μένουν μόνον οι γυναίκες και τα παιδιά.

Οι γυναίκες, μικρές και μεγάλες, αναλαμβάνουν όλες τις εργασίες που απαιτούνται, ιδίως σε ότι αφορά τις γεωργικές εργασίες. Λίγο καιρό μετά, όμως, η έλλειψη ανδρών στο χωριό οδηγεί σε μια τεταμένη κατάσταση. Όλες τους θέλουν άνδρα! Και ορκίζονται πως, αν κάποια στιγμή, περάσει κάποιος άνδρας από το χωριό, θα τον «μοιραστούν» όλες μεταξύ τους. Κάποια στιγμή, λοιπόν, ένας μυστηριώδης άνδρας περνάει από το χωριό. Το όνομά του είναι Ζαν, είναι δουλευταράς και υπάρχει μια φλόγα μεταξύ εκείνου και της Βιολέτ, μιας όμορφης κοπέλας σε ηλικία γάμου. Καθώς ο έρωτας είναι μια πραγματικότητα, η Βιολέτ έχει να σκεφτεί με ποιον τρόπο θα μείνει πιστή στις άλλες γυναίκες, σπάζοντας τον όρκο που είχαν δώσει όλες μαζί...

Η άποψή μας: Το πιο αδιάφορο στόρι μπορεί να δώσει μια συναρπαστική ταινία και η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία να δώσει κάτι εντελώς στα όρια του φιάσκου. Είμαι θιασώτης της άποψης ότι καλή ταινία χωρίς καλογραμμένο σενάριο δεν μπορεί να υπάρξει, όμως τα πάντα στην τελική είναι θέμα σκηνοθετικών αποφάσεων και χειρισμών. Διαβάσατε την υπόθεση της συγκεκριμένης ταινίας. Θα μπορούσε να γίνει μια χολιγουντιανή ταινία οσκαρικών προδιαγραφών, θα μπορούσε όμως να δώσει κι ένα πρώτης τάξεως σοφτ... πορνό ως τελικό αποτέλεσμα! Ακόμα και ο τίτλος (τόσο ο πρωτότυπος όσο κι ο ελληνικός) μπορούν να οδηγήσουν σε πονηρές ατραπούς: ο σπορέας και ο θεριστής λοιπόν! Ένας άντρας για να τις... κανονίσει όλες! Γουάου, εντελώς σοβινιστικό αυτό. Ενώ, έτσι όπως μας τα παρουσιάζει τα πράγματα η συγκεκριμένη σκηνοθέτιδα, υποτίθεται ότι η ταινία κομίζει φεμινιστικό μήνυμα. Τι να πω, εγώ ελάχιστα είδα κάτι τέτοιο.

Εντάξει, δεν έχουμε και κάτι ανάλογο με την «Γυναικοκρατία» του Ερρίκου Θαλασσινού ή την κινηματογραφική μεταφορά της «Λυσιστράτης» από τον Γιώργο Ζερβουλάκο (ταινίες που γυρίστηκαν με έναν χρόνο διαφορά επί χούντας – αν κάτι σημαίνει αυτό...) αλλά η ταινία χάνει την όποια δυναμική της εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο χειρίζεται το θέμα της η Franssen. Η οποία, για πρωτάρα στη σκηνοθεσία δεν κάνει καμία προσπάθεια να κρύψει τις αδυναμίες της. Αργοί, δήθεν τελετουργικοί χρόνοι, αμήχανο μοντάζ, κυρίως όμως μη ευκρινές μήνυμα που θέλει να περάσει μέσω της ταινίας. Τι θέλει να πετύχει εδώ η δημιουργός; Να μας δείξει μια δραματοποιημένη εκδοχή της συνέπειας ενός ιστορικού γεγονότος σε μια κλειστή κοινωνία; Δεν νομίζω ότι αυτός ήταν ο στόχος της. Να το πάει το όλον σε πλεύση γραμμής θρίλερ; Του στυλ: ποιος είναι αυτός ο άνδρας που εμφανίζεται ξαφνικά στο χωριό, γιατί εμφανίζεται ξαφνικά στο χωριό, γιατί γοητεύεται περισσότερο από την Βιολέτ; Εντάξει, χρησιμοποιεί αυτό το χαρτί η σκηνοθέτιδα αλλά ως ένα δεκανίκι να στηθεί κάποιο υποτυπώδες σασπένς χωρίς εντέλει ουσιαστικό αντίκρυσμα ούτε στα δρώμενα της ταινίας ούτε στο ποθητό τελικό μήνυμα. Να μας δώσει μια φεμινιστική ταινία στην εποχή του #metoo; Η ταινία ολοκληρώθηκε πριν σκάσει το σκάνδαλο Weinstein. Και θα μπορούσε να το εκμεταλλευτεί το όλον υπέρ της.

Αλλά ο μυστηριώδης άνδρας εδώ δεν σκιαγραφείται αρνητικά. Σκιαγραφείται... αδιάφορα. Είναι απλώς ένα σεναριακό εύρημα, ένα εργαλείο χωρίς εμβάθυνση, ένας χαρακτήρας χωρίς σκιαγράφηση: μπαίνει στην ταινία απλά για να λειτουργήσει ως... κρέας! Ως η δύναμη που θα βοηθήσει στις αγροτικές εργασίες και ως το όργανο που θα ικανοποιήσει τις ορέξεις των στερημένων γυναικών. Οκ, κι επειδή εντέλει παραβλέπεται το ειδύλλιο που πάει να στηθεί και η Βιολέτ τηρεί την υπόσχεσή της με πόνο καρδιάς και τον μοιράζεται με τις άλλες (ελάτε τώρα, δεν είναι σπόιλερ αυτό) είναι η ταινία φεμινιστική; Για να το αντιστρέψουμε λίγο: σε ένα χωριό γεμάτο άνδρες εμφανίζεται μία και μοναδική γυναίκα. Εντελώς θηλυκή, ίσως και ξανθιά, βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού του καθενός από τους κατοίκους (το γεμίζω επίτηδες με στερεότυπα), ερωτεύεται έναν από αυτούς, αλλά εκείνος της λέει πως είχαν δώσει πριν την εμφάνιση όλοι οι άντρες του χωριού υπόσχεση πως αν ερχόταν μια γυναίκα θα την... μοιράζονταν μεταξύ τους! Κι εκείνη δέχεται! Ακόμα θα... έδερναν το σκηνοθέτη που θα γύριζε κάτι τέτοιο με καλλιτεχνικές προδιαγραφές. Τέλος πάντων, δεν στερείται ενδιαφέροντος η ταινία: και ωραία μουσική διαθέτει και συλλαμβάνει υπέροχα αισθητικά πλάνα της φύσης και ενδιαφέρουσα πρωταγωνίστρια έχει. Και κάτι πάει να ψελλίσει για την γυναικεία ερωτική επιθυμία, για τις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται μέσα σε κλειστά συστήματα, και για την ηθική που είναι απότοκο καταστάσεων και μπορεί να διαφοροποιηθεί κατά το δοκούν.

Δυστυχώς όλο αυτό δίνεται με έναν τρόπο αργό για τον θεατή, που ενδεχομένως θα ήθελε να δει κάτι άλλο με βάση το υλικό που είχε στα χέρια της η δημιουργός...