Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Μυστικά και ψέματα

Το ότι ο Simon Stone, ο σκηνοθέτης τούτης της ταινίας, είναι μόλις 32 ετών, αποτελεί έκπληξη τεραστίου μεγέθους για τον γράφοντα! Αυτή είναι η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία. Βασίζεται στο θεατρικό του Χένρικ Ίψεν «Η αγριόπαπια», το οποίο ο Stone το διασκεύασε πρώτα για το θέατρο (το 2011) και είναι κατά μία έννοια εκείνη η θεατρική του διασκευή την οποία μετέφερε στον κινηματογράφο με τούτη την ταινία. Ο Stone είναι και ηθοποιός μεταξύ των άλλων! Η ταινία του προβλήθηκε στα φεστιβάλ του Τορόντο και της Βενετίας του 2015. Ήταν υποψήφια για 10 βραβεία της Αυστραλιανής Ακαδημίας Κινηματογράφου, κερδίζοντας τελικά τρία: α' γυναικείου ρόλου για την Odessa Young (που υποδύεται την κόρη), β' γυναικείου ρόλου για την Miranda Otto (που υποδύεται τη μητέρα) και διασκευασμένου σεναρίου (για τη δουλειά του ίδιου του Simon Stone).

«Η αγριόπαπια» (Vildanden) είναι ένα από τα πιο σημαντικά θεατρικά που έγραψε ο Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας Χένρικ Ίψεν. Το έργο γράφτηκε το καλοκαίρι του 1884. Λέγεται πως ο χαρακτήρας του Håkon Werle (του Χένρι Νίλσον στην ταινία) είναι εμπνευσμένος από τον πατέρα του Ίψεν, οπότε κατά μία έννοια, ο ιδεαλιστής Κρίστιαν δεν μπορεί παρά να παραπέμπει στον ίδιο τον Ίψεν. Στη διασκευή που επιφύλαξε ο Stone στο έργο, έχει αλλάξει όλα τα ονόματα εκτός από εκείνο της κόρης: και στο θεατρικό και στην ταινία την κόρη τη λένε Χέντβικ.

Η υπόθεση: Σε μια μικρή πόλη της Αυστραλίας ο ιδιοκτήτης ενός τεράστιου εργοστασίου ξυλείας, ο Χένρι Νίλσον, ανακοινώνει στους εργάτες ότι λόγω της οικονομικής κρίσης το εργοστάσιο δεν είναι κερδοφόρο και θα κλείσει άμεσα. Ανάμεσα στους εργάτες που μένουν ξαφνικά χωρίς δουλειά είναι και ο Όλιβερ Φιντς, ο οποίος μετά το σοκ που δέχεται διαβεβαιώνει την αναπληρώτρια δασκάλα σύζυγό του, Σάρλοτ και την έφηβη κόρη του, Χέντβικ, πως όλα θα πάνε καλά. Ο πατέρας του Όλιβερ, ο Γουόλτερ ήταν παιδικός φίλος με τον Χένρι, και μάλιστα είχε κάνει και φυλακή για χάρη του. Καθώς ο Χένρι ετοιμάζεται να ξαναπαντρευτεί, αυτήν τη φορά με την κατά πολύ νεώτερη οικονόμο του, Άννα, καλεί τον γιο του Κρίστιαν, να γυρίσει από τις ΗΠΑ προκειμένου να είναι κουμπάρος στο γάμο του. Ο Κρίστιαν ψυχράθηκε με τον πατέρα του μετά την αυτοκτονία της μητέρας του κι έχει να εμφανιστεί στη γενέτειρά του για δύο δεκαετίες σχεδόν.

Στα πρόθυρα του χωρισμού ο ίδιος με τη γυναίκα του, έχει εύθραυστη ψυχολογία. Όντας φίλος του Όλιβερ παλιότερα, θα βρεθούν και θα θυμηθούν τα παλιά. Ενώνοντας τις κουκκίδες και χωρίς να το θέλει ουσιαστικά ο Κρίστιαν ξεθάβει ένα καλά κρυμμένο μυστικό, το οποίο αφορά άμεσα τον φίλο του Όλιβερ. Το θέμα είναι: να το αποκαλύψει; Και ποιες θα είναι οι συνέπειες;

Η άποψή μας: Να ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξαρχής πως δεν χρειάζεται να έχετε γνώση για την «Αγριόπαπια» του Ίψεν για να απολαύσετε τούτη την ταινία. Δεν χρειάζεται να έχετε δει οποιοδήποτε πρόσφατο ή παλιό ανέβασμα του κλασικού αυτού μελοδράματος. Μάλιστα, ο Stone κατορθώνει κάτι πάρα πολύ βασικό: ξεφορτώνεται εντελώς την «θεατρίλα» από την ταινία του! Σε κανένα σημείο τούτη η ταινία δεν μοιάζει με κινηματογραφική μεταφορά θεατρικού έργου. Σε κανένα! Μεγάλο επίτευγμα, πράγματι. Ο σκηνοθέτης δίνει υπόσταση στους χαρακτήρες του, τους κάνει τρισδιάστατους, χωρίς να μπαίνει σε διαδικασία εξονυχιστικής παρουσίασης ή ενδοσκόπησης. Η αλληγορία και ο συμβολισμός απλώνονται σε όλο το έργο αλλά δεν βρίσκονται εκεί για να «καπελώσουν» το δράμα. Οι αναλογίες υπάρχουν για όποιον θέλει να πάει το πράγμα ένα βήμα παραπάνω.

Αλλά εκεί που κερδίζει το στοίχημα ο σκηνοθέτης και κατ' επέκταση όλη η ταινία, είναι το γεγονός ότι το πρώτο της επίπεδο είναι και στιβαρό και ικανοποιητικό (τουλάχιστον) και ψυχαγωγικό. Η κινηματογράφηση στήνεται άψογα, η διεύθυνση φωτογραφίας είναι εξαιρετική τόσο σε ότι αφορά τα εξωτερικά όσο και τα εσωτερικά. Υπάρχει κάτι το ονειρικό στο στήσιμο των πλάνων – κυρίως των εξωτερικών. Το μοντάζ και η μουσική συνεπικουρούν στην επιτυχία της ταινίας. Δεν υπάρχει βιασύνη, οι σκηνές στήνονται με γνώση και αγάπη, όλα λειτουργούν κατά πως πρέπει. Και βεβαίως, έχουμε και ερμηνείες που είναι πρώτου μεγέθους. Εκείνη που ξεχωρίζει κατά τη γνώμη μας είναι η Odessa Young, βασική πρωταγωνίστρια της ταινίας στο ρόλο της Χέντβικ. Υποδύεται με ωριμότητα μια κοπέλα που βαδίζει ταχύτατα προς την ενηλικίωση: στα πρόθυρα του να γίνει γυναίκα, είναι πολύ πιο έξυπνη, πολύ πιο λογική και πολύ πιο συναισθηματική τόσο σε σχέση με τους συνομήλικούς της όσο και με τους μεγαλύτερους σε ηλικία από εκείνη. Είναι ο πιο δυνατός κρίκος – είναι όμως και ο κρίκος που σπάζει.

Και ερχόμαστε στο βασικό ιδεολογικό πυρήνα τόσο της ταινίας όσο και του θεατρικού: όταν γνωρίζουμε ένα ψέμα ζωτικής σημασίας, πάνω στο οποίο έχει στηθεί η ευτυχία (εντός ή εκτός εισαγωγικών) άλλων ανθρώπων, για τους οποίους πραγματικά ενδιαφερόμαστε, το βγάζουμε στο φως ή το κρατάμε για τον εαυτό μας; Στο θεατρικό φαίνεται πως ο γιος που αποκαλύπτει το ψέμα στο φίλο του, το κάνει από ιδεολογικούς λόγους: είναι ιδεαλιστής και στον ιδεατό κόσμο το ψέμα δεν έχει θέση! Και δεν μπορεί η ευτυχία να στηρίζεται στο ψέμα, έτσι δεν είναι; Ακόμα κι αν το τίμημα είναι πολύ ακριβό, ακόμα κι αν διαλυθεί μια οικογένεια, το ψέμα πρέπει να αποκαλυφθεί. Στην ταινία, ο Stone συμβαδίζει περισσότερο με την εποχή μας: και τι έγινε που μια ευτυχία βασίζεται σε ένα ψέμα; Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω! (σημείωση για πολύ χάσιμο: λίθος = πέτρα = Stone = το επίθετο του σκηνοθέτη!). Έτσι νιώθουν οι περισσότεροι από τους ήρωες. Και οι θεατές; Εκεί είναι το κερδισμένο στοίχημα στην ολοκληρία του. Ο κάθε ένας από εμάς αποφασίζει αν είναι ηθικά σωστό αυτό που κάνει ο Κρίστιαν. Εσείς, τι θα κάνατε στη θέση του; Ακριβώς, όμως, επειδή επικαιροποιείται το όλον, μοιάζει ολίγον παράδοξη η αντίδραση της κόρης. Που μπορεί στα τέλη του 19ου αιώνα να μοιάζει κατανοητή, στις αρχές του 21ου όμως, μοιάζει εκτός χρόνου.

Η μόνη μας διαφωνία (αν και ευτυχώς το φινάλε μένει ανοιχτό, σε σχέση με το θανατερό φινάλε του θεατρικού) για μια, καθ' όλα σημαντική και ενδιαφέρουσα ταινία.