Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Αναπνεύστε ποίηση – με τα μάτια!!!

Jim Jarmusch ρε παιδιά. Ακόμα και οι χειρότερες ταινίες του είναι εξαιρετικές! Μπορεί να μην «κάνει» για όλους (διαφορετικά, οι ταινίες του θα έκοβαν εκατομμύρια εισιτήρια, κάτι που προφανώς δεν συμβαίνει) το σίγουρο πάντως είναι πως υπάρχουν φανατικοί οπαδοί του έργου του, παντού στον κόσμο, που πίνουν νερό στ' όνομά του! Αυτή είναι μόλις η 12η ταινία μυθοπλασίας μεγάλου μήκους που σκηνοθετεί ο ανεξάρτητος Αμερικάνος δημιουργός (που στις 22 Ιανουαρίου κλείνει τα 64 του χρόνια!). Έχουν περάσει 37 ολόκληρα χρόνια από την πρώτη του ταινία, το «Διακοπές διαρκείας» (Permanent Vacation, 1980) κι αν υποθέσουμε πως ο «Νεκρός» (Dead Man, 1995) είναι η καλύτερη ταινία της φιλμογραφίας του, το Paterson είναι (τουλάχιστον για τον γράφοντα) η δεύτερη καλύτερή του ταινία. Καθόλου τυχαία και οι δύο ταινίες κουβαλούν μπόλικη ποίηση μέσα τους...

Η ταινία ξεκίνησε την παγκόσμια καριέρα της συμμετέχοντας στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ των Καννών, όπου διεκδίκησε το Χρυσό Φοίνικα. Αποτέλεσε την ταινία έναρξης στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε και το ντοκιμαντέρ του «Gimme Danger» - ταινία που επίσης είχε κάνει την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ των Καννών! Το Paterson το πρωτοείδα στις Κάννες. Δεν το κάνω συχνά, αλλά κάθισα και την είδα ξανά την ταινία και στην προβολή της στη Θεσσαλονίκη. Αλήθεια είναι πως μια μεγάλη ταινία, στη δεύτερη θέασή της, σου αποκαλύπτει κι άλλα από τα υπέροχα μυστικά της, εκείνα που σου ξέφυγαν στην πρώτη συνάντηση μαζί της. Δηλώνω μαγεμένος!

Η υπόθεση: Ο Πάτερσον είναι ένας οδηγός λεωφορείου στην πόλη... Πάτερσον του Νιου Τζέρσεϊ! Κάθε μέρα ο Πάτερσον ακολουθεί την ίδια ρουτίνα: κάνει τη βάρδιά του περιτριγυρίζοντας την πόλη και κρυφακούγοντας τις κουβέντες των ανθρώπων που ανεβαίνουν στο λεωφορείο. Μετά, θα γράψει ποίηση στο κρυφό σημειωματάριό του, θα βγάλει βόλτα το αγγλικό μπουλντόγκ του, θα σταματήσει στο ίδιο μπαρ για να πιει μία και μόνο μπύρα και να συνδιαλαγεί με τους θαμώνες και τον ιδιοκτήτη και θα γυρίσει στο διαμέρισμα στο οποίο διαμένει με την υπέροχη σύζυγό του, τη Λάουρα.

Η Λάουρα από την άλλη έχει μια καθημερινότητα που διαρκώς αλλάζει. Είναι δημιουργική και εφευρετική και χαρούμενη κάθε μέρα. Έχει κατά πως φαίνεται μια εμμονή με το άσπρο και το μαύρο (μην είναι και Παοκσάκι...) και τη μία φτιάχνει υπέροχες κουρτίνες, την άλλη δοκιμάζει μια καινούργια, παράξενη συνταγή, την παράλλη δημιουργεί εκατομμύρια cupcakes. Ένα τόσο διαφορετικό ζευγάρι κι όμως αγαπιούνται πραγματικά. Εκείνη υποστηρίζει την ποίησή του κι ας μην της έχει διαβάσει ούτε έναν στίχο του κι εκείνος υποστηρίζει κάθε της δημιουργική έμπνευση. Θα μπορούσε αυτή να είναι η ευτυχία;

Η άποψή μας: Αυτή λοιπόν είναι η πιο «μικρή» ταινία στη φιλμογραφία του τεράστιου Τζιμ! Μια ταινία που υμνεί την καθημερινότητα. Μια ταινία που σφύζει ζωή και ποίηση. Φράσεις που ακούγονται μπανάλ, που θαρρείς και έχουν βγει από την αποθήκη των κλισέ. Ισχύουν, όμως, στο ακέραιο. Παρακολουθούμε τη ζωή ενός αγαπημένου ζευγαριού στη διάρκεια μιας βδομάδας. Μιας συνηθισμένης ζωής. Με τα πάνω και τα κάτω της. Μιας ζωής μέσα στη ρουτίνα. Ναι, αλλά λίγο την έχουμε υποτιμήσει τη ρουτίνα, έτσι; Θέλω να πω, καλοί και οι υπερήρωες αλλά ας πει κάποιος μια καλή κουβέντα για τους ήρωες της καθημερινότητας.

Ο Πάτερσον είναι ένας από αυτούς. Ένας άνθρωπος που νιώθει σίγουρος μέσα στη ρουτίνα του. Που μπορεί να «σκέφτεται καμιά φορά άλλα κορίτσια», όπως γράφει σε ένα από τα ποιήματά του αλλά δεν θα μπορούσε ποτέ να ζήσει χωρίς τη Λάουρα, τη γυναίκα της ζωής του, τη γυναίκα που λατρεύει κι ας φτιάχνει κάποιες φορές φαγητά που δεν... τρώγονται με τίποτα. Ο Πάτερσον λοιπόν είναι (προσ)γειωμένος, αυτάρκης, πλήρης και... φοβικός απέναντι στην τεχνολογία: δεν διαθέτει ούτε καν κινητό! Νιώθει ταυτόχρονα ευτυχισμένος (ναι, ας μην φοβόμαστε τις λέξεις) αλλά και εγκλωβισμένος! Ωραίο; Βρίσκει διέξοδο στην ποίηση. Στην ποίηση που μπορεί να βγει από ένα κουτάκι σπίρτα με μπλε κεφαλές! Στην ποίηση της καθημερινότητας. Ένας Δον Κιχώτης που έχει βρει την Δουλτσινέα του κι έπαψε πια να τα βάζει με ανεμόμυλους.

Η Λάουρα είναι πιο αισιόδοξη, πιο χαμογελαστή, πιο έξω καρδιά, πιο δημιουργική, πιο πρακτική. Μπορεί να βρει χαρά με το οτιδήποτε! Δεν είναι... βλαμμένη η κοπέλα ούτε χαζοχαρούμενη ούτε ζει μακριά από την πραγματικότητα: απλά βλέπει πάντα το ποτήρι μισογεμάτο και ποτέ μισοάδειο. Σε κάποια σημεία ο Jarmusch θυμίζει... Kaurismaki σε τούτη την ταινία. Π.χ., η δήλωση του ερωτευμένου αφροαμερικάνου μέσα στο μπαρ που την «βλέπει» «Ρωμαίος» από το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» αλλά η... Ιουλιέτα απλά δεν ανταποκρίνεται, πως «τι είναι η ζωή αν δεν έχουμε αγάπη;» είναι μια δήλωση κατευθείαν από το σύμπαν του Φινλανδού δημιουργού...

Όλη η ταινία κυλάει σαν να βρισκόμαστε σε μαζική ύπνωση. Κάθε φορά που ο Πάτερσον γράφει ένα ποίημα, ακούμε τη φωνή του να το αφηγείται off, τη συνοδεία μουσικού «θορύβου», αλλά το βλέπουμε να γράφεται κι επί της μεγάλης οθόνης: ναι, το ποίημα γράφεται πάνω στο πανί, πάνω σε αυτήν την τεράστια λευκή επιφάνεια που ζωντανεύει εικόνες φτιαγμένες από φως! Αυτές οι στιγμές της ποίησης είναι οι πιο μελαγχολικές της ταινίας κι όμως, τόσο μα τόσο μαγικές. Βέβαια, ειρωνικότατα, ο Jarmusch κάνει ένα σχόλιο λίγο πριν από το φινάλε σχετικά με την ποίηση, καθώς το σημειωματάριο του Πάτερσον θα έχει απροσδόκητη τύχη. Η ποίηση λοιπόν είναι εφήμερη, η ζωή είναι εφήμερη αλλά την ίδια στιγμή είναι αιώνιες, ε;

Ο Adam Driver (χα, το επίθετό του σημαίνει «οδηγός» και υποδύεται έναν οδηγό – τυχαίο;) έχει τη φωνή και τη φάτσα για το ρόλο και είναι άψογος σε αυτόν. Εκείνη που λάμπει από ομορφιά, ταλέντο και δίψα για ζωή είναι η Golshifteh Farahani στο ρόλο της Λάουρας. Πάει και τελείωσε, οι Ιρανές είναι οι πιο όμορφες γυναίκες στον πλανήτη! Σε αυτό το σημείο να επισημάνουμε ένα ψεγάδι στην ταινία πριν το κάνουν οι... φεμινίστριες: η σκιαγράφηση του κεντρικού γυναικείου χαρακτήρα έρχεται κατευθείαν από τα πιο ζουμερά όνειρα όλων των αρσενικών σωβινιστικών γουρουνιών (μουάχαχαχαχα). Η Λάουρα είναι πανέμορφη, υποστηρικτική απέναντι στο σύζυγό της, κάθεται στο σπίτι, δεν πρήζει με κρεβατομουρμούρα, είναι θεά! Έτσι; Λεπτομέρεια μεν, κάποιους-ες θα τους-ες ενοχλήσει δε...

Νοσταλγικό, γλυκόπικρο, ονειρικό, γεμάτο ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες (η παρουσία των διδύμων ως μοτίβο καθ' όλη της διάρκεια της ταινίας), γεμάτο πληροφορίες (για τον ποιητή William Carlos Williams που έζησε στην πόλη Πάτερσον, για τα άλλα διάσημα τέκνα της φαινομενικά άσημης αυτής πόλης), γεμάτο φατσάρες (ο Ινδός ή μήπως Πακιστανός συνάδελφος του Πάτερσον που αραδιάζει τα χίλια κακά της μοίρας του όταν ο Πάτερσον δείχνει ειλικρινά χαρούμενος), γεμάτο επαναλαμβανόμενα μοτίβα που βγάζουν γέλιο (κάθε πρωί ο Πάτερσον διορθώνει τη ταχυδρομική θυρίδα έξω από το σπίτι όπου ζει και κάθε άλλο πρωί, η θυρίδα είναι στραβή – μαντέψτε ποιος φταίει!) το Paterson αποδεικνύει το αταίριαστον του σκηνοθέτη με την εποχή του. Η σκηνή με τον Ιάπωνα ποιητή στο παγκάκι είναι μυθική, όσα λένε οι δύο νεαροί losers εργάτες μέσα στο λεωφορείο για τις γκόμενες που... σχεδόν έριξαν έχουν πλάκα αλλά με την πικρή έννοια, γενικώς, υπάρχουν δεκάδες πράγματα για να πιαστεί κανείς από την ταινία – ακόμα και ο σκύλος έχει σημαντική συνεισφορά!

Είθε να μπορούσαμε, όπως ο Πάτερσον, να δούμε την ποίηση στη ζωή μας και να βιώνουμε κάθε μέρα ως μοναδική κι ας είναι ντάλε κουάλε όπως η προηγούμενη μέρα και η προηγούμενη πριν από αυτήν κτλ κτλ. Κάθε στιγμή ευτυχίας στη ζωή κάθε ανθρώπου συνοδεύεται από απείρως περισσότερες ώρες βασάνων, λύπης, συμβιβασμών, νεύρων, άχθου και καμάτου. Αυτό όμως σημαίνει να είσαι άνθρωπος! «Or would you rather be a fish?»...