Ο εμποράκος
του Asghar Farhadi. Με τους Shahab Hosseini, Taraneh Alidoosti, Baba Karimi, Farid Sajjadihosseini, Mina Sadaati, Maral Bani Adam, Mehdi Kooshki, Emad Emani, Shirin Aghakashi
Προσεχώς, κατεδάφιση!
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
Έγινε παρεξήγηση – κι άντε να δώσεις εξηγήσεις...
Μετά το θάνατο του Abbas Kiarostami, ο Asghar Farhadi προβάλλει πλέον ως ένας από τους σπουδαιότερους εν ζωή σύγχρονους Ιρανούς σκηνοθέτες – μαζί με τον Jafar Panahi. Τουλάχιστον, αυτούς γνωρίζουμε σίγουρα στη Δύση – για διαφορετικούς λόγους τον καθένα – αυτό δεν αποκλείει την πιθανότητα να δρουν και να δημιουργούν στην ασιατική χώρα σπουδαίοι σκηνοθέτες, τους οποίους απλά δεν γνωρίζουμε. Με μόλις εφτά μεγάλου μήκους ταινίες στο ενεργητικό του, κάθε νέα του δημιουργία – ιδίως μετά το «Ένας χωρισμός» (Jodaeiye Nader az Simin, 2011, ταινία για την οποία τιμήθηκε και με το ξενόγλωσσο Όσκαρ!) – προκαλεί το ενδιαφέρον της σινεφίλ κοινότητας, και όχι αδίκως.
Το The Salesman έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα του περασμένου φεστιβάλ των Καννών, όπου τιμήθηκε με τα βραβεία καλύτερου σεναρίου και ανδρικής ερμηνείας για τον πρωταγωνιστή Shahab Hosseini. Προβλήθηκε και στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα «Ειδικές Προβολές». Και είναι η μία από τις εννέα ταινίες της short list από την οποία τελικά θα προκύψουν οι πέντε που θα διεκδικήσουν το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Η ανακοίνωση με όλες τις υποψηφιότητες για τα Όσκαρ θα γίνει στις 24 Ιανουαρίου – just sayin'.
Η υπόθεση: Ο Εμάντ και η Ράνα είναι ένα νεαρό παντρεμένο ζευγάρι που ζει στην Τεχεράνη. Εκείνος είναι καθηγητής σε γυμνάσιο και συμμετέχει, όπως και η ασχολούμενη με τα οικιακά γυναίκα του, σε μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα, η οποία ετοιμάζεται να ανεβάσει το «Θάνατο του εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ. Σε μια πόλη που διαρκώς γκρεμίζονται σπίτια για να χτιστούν καινούργια, η πολυκατοικία στην οποία διέμενε το ζευγάρι κινδυνεύει να καταρρεύσει λόγω εκσκαφών για θεμέλια στο διπλανό οικόπεδο, κάτι που προκαλεί αποσταθεροποίηση. Ξαφνικά το ζευγάρι αναγκάζεται να εγκαταλείψει βιαίως την εστία του για να μην πέσει και τους... πλακώσει!
Και το να βρουν νέο διαμέρισμα στην Τεχεράνη, που να τους βολεύει, δεν είναι και η πιο εύκολη υπόθεση. Θα τους βοηθήσει ένας συνάδελφός τους από τη θεατρική ομάδα, ο οποίος θα τους νοικιάσει ένα δικό του διαμέρισμα. Μόνο που η προηγούμενη νοικάρισσα δεν έχει αδειάσει ακόμα το διαμέρισμα, δεν εμφανίζεται ποτέ κι έχει τη φήμη ανάμεσα στους κατοίκους της πολυκατοικίας, της ανήθικης γυναίκας. Το ζευγάρι αρχικά δεν δίνει σημασία στις φήμες. Ένα απρόσμενο συμβάν, όμως, απότοκο της φήμης της συγκεκριμένης γυναίκας, θα αλλάξει τη ζωή τους για πάντα.
Η άποψή μας: Τι παιχταράς είναι αυτός ο Farhadi ρε παιδιά! Τι μεγάλος σκηνοθέτης! Τι τεράστιος σεναριογράφος! Τι σπουδαίος παρατηρητής της ανθρώπινης κατάστασης! Και τι μάστορας του σασπένς – ένα σασπένς όμως βγαλμένο από την καθημερινότητα, με έναν τρόπο που θα τον ζήλευε ακόμα και ο ίδιος ο Hitchcock! Όλα φαίνεται και κυλούν απλά, όλα όμως είναι στην εντέλεια μελετημένα.
Προσέξτε επαγωγική λογική και σκέψη. Το διαμέρισμα του ζευγαριού γίνεται μη κατοικήσιμο, οπότε αναγκάζονται να βρουν καινούργιο διαμέρισμα. Μέσω ανθρώπου από τη θεατρική ομάδα, το βρίσκουν. Στο συγκεκριμένο διαμέρισμα διέμενε μια πόρνη. Η πόρνη δεχόταν πολλούς άντρες στο διαμέρισμά της, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των γειτόνων της. Πριν το ζευγάρι αποκτήσει πλήρη γνώση αυτού του γεγονότος, η Ράνα δέχεται επίθεση ενώ κάνει μπάνιο από κάποιον που δεν γνώριζε για τη μετακόμιση: πελάτης ήταν, την πόρνη έψαχνε, αυτήν νόμιζε πως θα έβρισκε. Ο εισβολέας πανικοβάλλεται, τραυματίζει τη γυναίκα κι αφήνει ένα κινητό, τα κλειδιά του αυτοκινήτου του στο διαμέρισμα, αλλά και χρήματα – αμοιβή! Η Ράνα παθαίνει σοκ. Αυτό, λογικά μέχρι ενός ορισμένου σημείου (δύσκολα κατανοητού από την απλή έως απλοϊκή ανδρική λογική) κάνει τη συμπεριφορά της αλλοπρόσαλλη. Από τη μια ζητά από τον Εμάντ να μην πάει σχολείο και να μείνει μαζί της κι από την άλλη δεν τον αφήνει να την πλησιάσει. Από τη μια είναι φοβισμένη από την άλλη είναι επιθετική. Passive aggressive, που λένε και στο χωριό μου! Ο Εμάντ δεν αντέχει. Κι αποφασίζει να δώσει λύση, τη μόνη λύση που το ανδρικό μυαλό του μπορεί να δώσει. Θέλει να βρει τον υπεύθυνο, εκείνον που διατάραξε στα καλά καθούμενα την οικογενειακή του ευτυχία και να πάρει εκδίκηση. Μόνο που ο ένοχος δεν ταιριάζει καθόλου με τον πορτρέτο που είχε σκιαγραφήσει στο κεφάλι του...
Ο Farhadi είναι τρομερός στο να στήνει ατμόσφαιρα. Προσέξτε πχ τη σκηνή της επίθεσης: εννοείται ότι είναι κινηματογραφημένη ελλειπτικά, εννοείται ότι ποτέ δεν μας δείχνει την επίθεση: απλά, η Ράνα, έτοιμη να κάνει μπάνιο, ανοίγει την εξώπορτα χωρίς να ρωτήσει ποιος είναι κι αφήνει την πόρτα του διαμερίσματος ανοιχτή θεωρώντας πως αυτός που χτύπησε το κουδούνι είναι ο σύζυγός της! Τόσο απλό, τόσο λειτουργικό, τόσο σπουδαίο! Επίσης, με τρόπο κατανοητό στους πάντες, κάνει τις αναγωγές του και στήνει τους συμβολισμούς του: η «ευτυχία» του ζευγαριού μετά την επίθεση είναι έτοιμη να καταρρεύσει, όπως το αρχικό τους διαμέρισμα. Ήτοι, τα θεμέλια δεν ήταν και τόσο βαθιά, τόσο ισχυρά. Σκηνές από έναν γάμο – και πάλι. Κι αρχίζουν και τα διλήμματα. Να καταγγείλουν την επίθεση στην αστυνομία; Ναι, αλλά πως θα εξηγήσουν ότι η πόρτα δεν παραβιάστηκε; Θα βρούνε μπελά. Οκ, συμφωνούν. Αλλά η Ράνα κατηγορεί τον Εμάντ ότι δεν κάνει τίποτε! Και ο Εμάντ νιώθει πως θα έπρεπε να κάνει κάτι να προστατέψει τη γυναίκα του! Όπως ο Jake Gyllenhaal στην ταινία μέσα στο βιβλίο που βλέπουμε ως ταινία στο υπέροχο «Νυκτόβια ζώα»! Ο ανδρισμός του θίγεται. Η θέση του ως άνδρα στην ιρανική κοινωνία κλονίζεται. Οπότε, οδηγείται σε πράξεις, δεν μένει στα λόγια. Και βρίσκει τον ένοχο. Από τη μια θέλει να πάρει εκδίκηση. Λογικό. Ανθρώπινο. Από την άλλη εμφορείται από το ένστικτο της συγχώρεσης. Λογικό. Ανθρώπινο. Κι άντε βγάλε άκρη!
Τα 20 περίπου λεπτά όπου ο Εμάντ, ο... ένοχος, η Ράνα κι αργότερα η οικογένεια του ενόχου βρίσκονται στο υπό κατάρρευση πρώην διαμέρισμα του ζευγαριού, είναι αριστουργηματικά! Σε μια χολιγουντιανή ταινία τα πράγματα θα ήταν απλά: ο Εμάντ θα τον πλάκωνε στο ξύλο τον άθλιο, κακό, μη μετανιωμένο για την πράξη του τύπο κι όλοι θα ζούσαν ευτυχισμένοι. Εδώ όμως; Εδώ που τα πράγματα δεν είναι άσπρο – μαύρο; Εδώ, πώς μπορείς να παλαντζάρεις την εντελώς ανθρώπινη ανάγκη για εκδίκηση με το γεγονός ότι στην πραγματικότητα είσαι ένας καλός άνθρωπος; Απίστευτη, σπουδαία ταινία, αριστούργημα. Με έναν μάστορα Farhadi στο τιμόνι, να ξέρει να δίνει απαραίτητες ανάσες χιούμορ: μα selfie με τον καθηγητή που κοιμάται; Τς τς τς... Και στο τελευταίο πλάνο έχουμε μια αντιστροφή του πλάνου με το οποίο έκλεινε ένα άλλο αριστούργημα: οι «Επικίνδυνες σχέσεις» του Stephen Frears. Εκεί, αν θυμάστε όσοι έχετε δει την ταινία, η Glenn Close, νιώθοντας - πολύ αργά - ενοχές για ότι κακό έχει πράξει, προσπαθεί με μανία να βγάλει από το πρόσωπό της το βαρύ μέικ-απ της. Εδώ, το ζευγάρι, με διαταραγμένες πλέον τις σχέσεις του, το παρακολουθούμε καθώς μακιγιάρεται κι ετοιμάζεται για άλλη μία παράσταση. Το είπαμε έτσι; Ο άνθρωπος είναι παιχταράς!!! Και το αποδεικνύει σε κάθε του ταινία.
Η υπόθεση: Ο Εμάντ και η Ράνα είναι ένα νεαρό παντρεμένο ζευγάρι που ζει στην Τεχεράνη. Εκείνος είναι καθηγητής σε γυμνάσιο και συμμετέχει, όπως και η ασχολούμενη με τα οικιακά γυναίκα του, σε μια ερασιτεχνική θεατρική ομάδα, η οποία ετοιμάζεται να ανεβάσει το «Θάνατο του εμποράκου» του Άρθουρ Μίλερ. Σε μια πόλη που διαρκώς γκρεμίζονται σπίτια για να χτιστούν καινούργια, η πολυκατοικία στην οποία διέμενε το ζευγάρι κινδυνεύει να καταρρεύσει λόγω εκσκαφών για θεμέλια στο διπλανό οικόπεδο, κάτι που προκαλεί αποσταθεροποίηση. Ξαφνικά το ζευγάρι αναγκάζεται να εγκαταλείψει βιαίως την εστία του για να μην πέσει και τους... πλακώσει!
Και το να βρουν νέο διαμέρισμα στην Τεχεράνη, που να τους βολεύει, δεν είναι και η πιο εύκολη υπόθεση. Θα τους βοηθήσει ένας συνάδελφός τους από τη θεατρική ομάδα, ο οποίος θα τους νοικιάσει ένα δικό του διαμέρισμα. Μόνο που η προηγούμενη νοικάρισσα δεν έχει αδειάσει ακόμα το διαμέρισμα, δεν εμφανίζεται ποτέ κι έχει τη φήμη ανάμεσα στους κατοίκους της πολυκατοικίας, της ανήθικης γυναίκας. Το ζευγάρι αρχικά δεν δίνει σημασία στις φήμες. Ένα απρόσμενο συμβάν, όμως, απότοκο της φήμης της συγκεκριμένης γυναίκας, θα αλλάξει τη ζωή τους για πάντα.
Η άποψή μας: Τι παιχταράς είναι αυτός ο Farhadi ρε παιδιά! Τι μεγάλος σκηνοθέτης! Τι τεράστιος σεναριογράφος! Τι σπουδαίος παρατηρητής της ανθρώπινης κατάστασης! Και τι μάστορας του σασπένς – ένα σασπένς όμως βγαλμένο από την καθημερινότητα, με έναν τρόπο που θα τον ζήλευε ακόμα και ο ίδιος ο Hitchcock! Όλα φαίνεται και κυλούν απλά, όλα όμως είναι στην εντέλεια μελετημένα.
Προσέξτε επαγωγική λογική και σκέψη. Το διαμέρισμα του ζευγαριού γίνεται μη κατοικήσιμο, οπότε αναγκάζονται να βρουν καινούργιο διαμέρισμα. Μέσω ανθρώπου από τη θεατρική ομάδα, το βρίσκουν. Στο συγκεκριμένο διαμέρισμα διέμενε μια πόρνη. Η πόρνη δεχόταν πολλούς άντρες στο διαμέρισμά της, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των γειτόνων της. Πριν το ζευγάρι αποκτήσει πλήρη γνώση αυτού του γεγονότος, η Ράνα δέχεται επίθεση ενώ κάνει μπάνιο από κάποιον που δεν γνώριζε για τη μετακόμιση: πελάτης ήταν, την πόρνη έψαχνε, αυτήν νόμιζε πως θα έβρισκε. Ο εισβολέας πανικοβάλλεται, τραυματίζει τη γυναίκα κι αφήνει ένα κινητό, τα κλειδιά του αυτοκινήτου του στο διαμέρισμα, αλλά και χρήματα – αμοιβή! Η Ράνα παθαίνει σοκ. Αυτό, λογικά μέχρι ενός ορισμένου σημείου (δύσκολα κατανοητού από την απλή έως απλοϊκή ανδρική λογική) κάνει τη συμπεριφορά της αλλοπρόσαλλη. Από τη μια ζητά από τον Εμάντ να μην πάει σχολείο και να μείνει μαζί της κι από την άλλη δεν τον αφήνει να την πλησιάσει. Από τη μια είναι φοβισμένη από την άλλη είναι επιθετική. Passive aggressive, που λένε και στο χωριό μου! Ο Εμάντ δεν αντέχει. Κι αποφασίζει να δώσει λύση, τη μόνη λύση που το ανδρικό μυαλό του μπορεί να δώσει. Θέλει να βρει τον υπεύθυνο, εκείνον που διατάραξε στα καλά καθούμενα την οικογενειακή του ευτυχία και να πάρει εκδίκηση. Μόνο που ο ένοχος δεν ταιριάζει καθόλου με τον πορτρέτο που είχε σκιαγραφήσει στο κεφάλι του...
Ο Farhadi είναι τρομερός στο να στήνει ατμόσφαιρα. Προσέξτε πχ τη σκηνή της επίθεσης: εννοείται ότι είναι κινηματογραφημένη ελλειπτικά, εννοείται ότι ποτέ δεν μας δείχνει την επίθεση: απλά, η Ράνα, έτοιμη να κάνει μπάνιο, ανοίγει την εξώπορτα χωρίς να ρωτήσει ποιος είναι κι αφήνει την πόρτα του διαμερίσματος ανοιχτή θεωρώντας πως αυτός που χτύπησε το κουδούνι είναι ο σύζυγός της! Τόσο απλό, τόσο λειτουργικό, τόσο σπουδαίο! Επίσης, με τρόπο κατανοητό στους πάντες, κάνει τις αναγωγές του και στήνει τους συμβολισμούς του: η «ευτυχία» του ζευγαριού μετά την επίθεση είναι έτοιμη να καταρρεύσει, όπως το αρχικό τους διαμέρισμα. Ήτοι, τα θεμέλια δεν ήταν και τόσο βαθιά, τόσο ισχυρά. Σκηνές από έναν γάμο – και πάλι. Κι αρχίζουν και τα διλήμματα. Να καταγγείλουν την επίθεση στην αστυνομία; Ναι, αλλά πως θα εξηγήσουν ότι η πόρτα δεν παραβιάστηκε; Θα βρούνε μπελά. Οκ, συμφωνούν. Αλλά η Ράνα κατηγορεί τον Εμάντ ότι δεν κάνει τίποτε! Και ο Εμάντ νιώθει πως θα έπρεπε να κάνει κάτι να προστατέψει τη γυναίκα του! Όπως ο Jake Gyllenhaal στην ταινία μέσα στο βιβλίο που βλέπουμε ως ταινία στο υπέροχο «Νυκτόβια ζώα»! Ο ανδρισμός του θίγεται. Η θέση του ως άνδρα στην ιρανική κοινωνία κλονίζεται. Οπότε, οδηγείται σε πράξεις, δεν μένει στα λόγια. Και βρίσκει τον ένοχο. Από τη μια θέλει να πάρει εκδίκηση. Λογικό. Ανθρώπινο. Από την άλλη εμφορείται από το ένστικτο της συγχώρεσης. Λογικό. Ανθρώπινο. Κι άντε βγάλε άκρη!
Τα 20 περίπου λεπτά όπου ο Εμάντ, ο... ένοχος, η Ράνα κι αργότερα η οικογένεια του ενόχου βρίσκονται στο υπό κατάρρευση πρώην διαμέρισμα του ζευγαριού, είναι αριστουργηματικά! Σε μια χολιγουντιανή ταινία τα πράγματα θα ήταν απλά: ο Εμάντ θα τον πλάκωνε στο ξύλο τον άθλιο, κακό, μη μετανιωμένο για την πράξη του τύπο κι όλοι θα ζούσαν ευτυχισμένοι. Εδώ όμως; Εδώ που τα πράγματα δεν είναι άσπρο – μαύρο; Εδώ, πώς μπορείς να παλαντζάρεις την εντελώς ανθρώπινη ανάγκη για εκδίκηση με το γεγονός ότι στην πραγματικότητα είσαι ένας καλός άνθρωπος; Απίστευτη, σπουδαία ταινία, αριστούργημα. Με έναν μάστορα Farhadi στο τιμόνι, να ξέρει να δίνει απαραίτητες ανάσες χιούμορ: μα selfie με τον καθηγητή που κοιμάται; Τς τς τς... Και στο τελευταίο πλάνο έχουμε μια αντιστροφή του πλάνου με το οποίο έκλεινε ένα άλλο αριστούργημα: οι «Επικίνδυνες σχέσεις» του Stephen Frears. Εκεί, αν θυμάστε όσοι έχετε δει την ταινία, η Glenn Close, νιώθοντας - πολύ αργά - ενοχές για ότι κακό έχει πράξει, προσπαθεί με μανία να βγάλει από το πρόσωπό της το βαρύ μέικ-απ της. Εδώ, το ζευγάρι, με διαταραγμένες πλέον τις σχέσεις του, το παρακολουθούμε καθώς μακιγιάρεται κι ετοιμάζεται για άλλη μία παράσταση. Το είπαμε έτσι; Ο άνθρωπος είναι παιχταράς!!! Και το αποδεικνύει σε κάθε του ταινία.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 12 Ιανουαρίου 2017 από την Seven Films
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική