Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Ο Μικρός Ήρως αλά σοβιετικά!

Αυτή είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία που σκηνοθετεί η ηθοποιός Natalya Kudryashova, η οποία πρωταγωνιστεί κιόλας εδώ, υποδυόμενη την ενήλικη Όλγκα. Η ταινία έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο Φεστιβάλ Βερολίνου του 2015, όπου προβλήθηκε στο παράλληλο του διαγωνιστκού τμήμα, «Πανόραμα».

Το σημείωμα της σκηνοθέτιδας για την ταινία σίγουρα βοηθάει κατά την άποψή μας στην καλύτερη κατανόηση της ταινίας Pionery-geroi, αν και μοιάζει ολίγον τι ανολοκλήρωτο. Κάπως σαν την εξαιρετική κατά τα άλλα ταινία της. Οπότε, ιδού:

«Το κόκκινο είναι το χρώμα του αίματος και του κινδύνου, των ηρωικών πράξεων, της σημαίας, της γραβάτας των πιονέρων. Μάθαμε να αγαπάμε το κόκκινο χρώμα από τότε που γεννηθήκαμε. Μας δίδαξαν να παραμείνουμε πιστοί στην ηρωική ιδεολογία: ο ήρωας είναι αυτός που κατορθώνει τη νίκη. Τα ηρωικά κατορθώματα είναι η μόνη δικαιολογία για κάθε ριψοκίνδυνη πράξη. Ηρωικά κατορθώματα στο όνομα των συντρόφων σου, στο όνομα της Μητέρας Πατρίδας. Τι θα μπορούσε να σαγηνεύσει τις νεανικές καρδιές περισσότερο από τον κίνδυνο! Οι πιονέροι θεωρούνταν ένα ιπποτικό τάγμα, όπου γραβάτες και τύμπανα αντικαθιστούσαν πανοπλία και σπαθί. Το μότο μας ήταν «Πάντα έτοιμοι!»

Ήμασταν Οκτωβριανιστές μέχρι την τρίτη τάξη του σχολείου. Η εισαγωγή στις βαθμίδες των Πιονέρων σηματοδοτούσε ένα βήμα προς την ωριμότητα και συνοδευόταν από μια πομπώδη ατμόσφαιρα. Ορκιζόμασταν στη ζωή μας να αγαπάμε και να φροντίζουμε τη Μητέρα Πατρίδα μας. Χωριζόμασταν από μια αυστηρά ιεραρχία από την παιδική μας ηλικία και το επόμενο βήμα προς την ωριμότητα και την ιεραρχία ήταν η ένταξη στην Κομσομόλ (κομμουνιστική οργάνωση νέων στη Σοβιετική Ένωση)».

Η υπόθεση: 1987, έναν χρόνο πριν την κυριαρχία του Γκορμπατσόφ και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Τρία παιδιά, η Όλγκα, η Κάτια και ο Αντρέι, μπαίνουν στην οργάνωση των Νεαρών Πιονέρων του Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν και, με οδηγό τους τη σοβιετική ιδεολογία, ονειρεύονται να γίνουν ήρωες. Ο Αντρέι ονειρεύεται να δημιουργήσει ένα χάπι που θα σώσει την ανθρωπότητα από το θάνατο και την αρρώστια. Η Όλγκα καταδιώκει μυθικούς πράκτορες που κυνηγούν τα παιδιά των σοβιετικών. Και η Κάτια ονειρεύεται να γίνει μια Πιονέρα, αλλά έχει εφιάλτες όταν ανακαλύπτει ότι ο παππούς της παράγει παράνομα αλκοόλ. 25 χρόνια αργότερα, οι τρεις τριαντάρηδες ήρωες έχουν φύγει από τη γενέτειρά τους και ζουν συμβιβασμένοι στη σύγχρονη Μόσχα, έχοντας καταφέρει να καθιερωθούν επαγγελματικά: η Όλγκα είναι ηθοποιός, η Κάτια είναι εξπέρ στις δημόσιες σχέσεις και ο Αντρέι είναι πολιτικός αναλυτής. Τα σοβιετικά ιδεώδη έχουν χαθεί, μεταλλαγμένα από νέα ιδανικά απόκτησης και συσσώρευσης πλούτου. Μέσα στους τρεις παιδικούς φίλους, όμως, υπάρχει ακόμα η έντονη επιθυμία για κάτι μεγαλύτερο, για κάτι ηρωικό…

Η άποψή μας: Κι εκεί που σε ανατρέφουν με ηθικές αξίες και μεγαλώνεις με όνειρο να κάνεις κάτι ηρωικό, κάτι σπουδαίο για την ανθρωπότητα, τσουπ, σου προκύπτει Γκλάσνοστ, Περεστρόικα, υπαρκτός καπιταλισμός (!!!) κι όλα καταλήγουν στον κάλαθο των αχρήστων. Κι άντε να γεμίσεις το κενό. Πώς να συνέλθεις όταν όλα όσα ήξερες ως σωστά και ηθικά γκρεμίζονται; Όταν τα όνειρά σου κατακρημνίζονται και στα μπάζα το μόνο που μπορεί να ανθίσει είναι πίκρα, λύπη, μελαγχολία, ήττα; Τον ρωτάει τον ενήλικο Αντρέι η κοπέλα του: «Γιατί δεν είσαι χαρούμενος; Σήμερα είναι τα γενέθλιά σου. Έλα να γιορτάσουμε». Τίποτα ο Αντρέι. Ζόμπι, που έχει να γράψει τέσσερις χιλιάδες λέξεις. Που δεν ξέρει να αγαπήσει, να νιώσει, να χαρεί. Εντέλει, σε όλους τους φίλους δίνεται η ευκαιρία να κάνουν κάτι ηρωικό.

Η Όλγκα προσπαθεί απεγνωσμένα να κερδίσει την αγοραφοβία της και τον τρόμο του να μετακινείται με το μετρό. Ο Αντρέι καλείται να σώσει έναν άνθρωπο που βρίσκεται στη μέση ενός ποταμού χωρίς να ξέρει να κολυμπάει. Και η Κάτια αγκαλιάζει ένα παιδί προσπαθώντας να το προστατέψει κατά τη διάρκεια τρομοκρατικής επίθεσης. Θα τα καταφέρουν οι πιονέροι μας; Θα μπορέσουν να φέρουν εις πέρας αυτό το ένα και μοναδικό ηρωικό πράγμα που ονειρεύονταν σε ολόκληρη τη ζωή τους; Έστω κι αν οι συνθήκες και το νέο περιβάλλον στο οποίο ζουν καθόλου δεν ευνοεί ηρωισμούς, ανθρωπισμούς και άλλους, καλούς -ισμούς; Η Kudryashova υπογράφει ένα εντυπωσιακό κινηματογραφικό ντεμπούτο. Η ταινία της κινείται έξυπνα ανάμεσα σε δύο (χμ, τελικά τρεις) διαφορετικές χρονικές περιόδους με μεγάλη άνεση. Εκείνη που κερδίζει τις εντυπώσεις είναι η καταγραφή του παρελθόντος. Οι σκηνές με τα παιδιά. Παιδιά με τρομερό υποκριτικό ταλέντο. Η σκηνή όπου δίνουν τον όρκο των πιονέρων και η μικρή Κάτια πνίγεται από λυγμούς, καθώς πιστεύει πως δεν είναι ηθικά άμεμπτη ώστε να βαφτιστεί πιονέρισσα και με δυσκολία βγάζει τα λόγια, είναι υπέροχη, φορτισμένη συναισθηματικά, και άψογα εκτελεσμένη τόσο σε επίπεδο ερμηνείας όσο και σε επίπεδο σκηνοθεσίας. Αμ η αρχική σκηνή με το υπέροχο ρωσικό τραγούδι, όπου ο μικρός Αντρέι με την υπέροχη φωνή δεν θέλει να τραγουδήσει αλλά να κάνει ότι κάνουν και οι σύντροφοί του, δηλαδή να κάνει με τη γλώσσα του «κλακ, κλακ», προσομοιάζοντας τον καλπασμό των αλόγων; Εξαιρετική!

Οι σκηνές του «παρόντος» δεν λειτουργούν τόσο καλά ίσως ή ακριβώς επειδή συλλαμβάνουν αυτό το κενό του σήμερα. Δυνατή ταινία, που σε βάζει να σκεφτείς και να αναλογιστείς για τις δικές σου ηθικές αξίες. Τα δικά σου κενά. Εικαστικά υπέροχη και με εύστοχους συμβολισμούς ίσως το παρακάνει με αυτούς. Ίσως να περισσεύει και ο διδακτισμός σε κάποια σημεία. Ίσως θα ήθελε και λίγο τριμάρισμα χρονικό. Και κάποιοι κακεντρεχείς ίσως να υποστηρίξουν πως νοσταλγεί τον κομουνισμό, που βεβαίως κι εκείνος ήταν γεμάτος προβλήματα, σωστά; Χμ, σκέψη για προβληματισμό. Ακόμα κι έτσι, όμως, ακόμα και με τις ελλείψεις της (κυρίως συνοχής) και τις υπερβολές της, τούτη η ταινία αξίζει τον κόπο επίσκεψης και θέασης.