Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Εικόνα σου είμαι, Ρουμανία, και σου μοιάζω

Από το 2002 οπότε και ο Cristian Mungiu, ο πατριάρχης του νέου Ρουμάνικου κινηματογράφου, εμφανίστηκε στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για να διαγωνιστεί με την πρώτου μεγάλου μήκους ταινία του «Δύση» (Occident) κερδίζοντας τελικά το βραβείο κοινού, μέχρι σήμερα, φαίνεται να έχουν περάσει πάρα μα πάρα πολλά χρόνια, πέρα από τα πραγματικά 14. Ακολούθησε το συγκλονιστικό «Τέσσερις μήνες, τρεις εβδομάδες και δυο μέρες» (4 luni, 3 saptamâni si 2 zile, 2007), που του χάρισε τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες, το φοβερό και τρομερό «Πίσω από τους λόφους» (Dupa dealuri, 2012), που επίσης διαγωνίσθηκε στις Κάννες, κερδίζοντας τα βραβεία σεναρίου και καλύτερου γυναικείου ρόλου εξ ημισείας για τις δύο του πρωταγωνίστριες και αυτή είναι μόλις η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του. Δεν είναι φοβερά παραγωγικός ο Mungiu αλλά όποτε γυρίζει ταινία έχει κάτι να πει και προσεγγίζει την έννοια του αριστουργήματος.

Η Bacalaureat λοιπόν, η τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του Mungiu, ήταν η μία από τις δύο ρουμάνικες, που συμμετείχαν στο διαγωνιστικό τμήμα του φετινού φεστιβάλ των Καννών. Και πάλι «τσίμπησε» βραβείο: αυτήν τη φορά, το βραβείο σκηνοθεσίας, το οποίο το μοιράστηκε με τον Olivier Assayas και το δικό του «Personal Shopper». Μια ταινία στην οποία χαρακτηριστικά δεν ακούγεται κανενός είδους μουσικό σκορ και οι μόνοι ήχοι πέρα από τις ομιλίες που ακούγονται προέρχονται είτε από ringtone κινητών είτε από ανοιχτά ραδιόφωνα.

Η υπόθεση: Ο Ρομέο Αλντέα είναι ένας γιατρός που ζει στην πόλη Κλουζ, στην Τρανσυλβανία της Ρουμανίας. Η κόρη του, η Ελίζα, είναι αριστούχος μαθήτρια. Έτσι κι αλλιώς το όνειρο του Ρομέο ήταν αυτό: η κόρη του να είναι καλή μαθήτρια έτσι ώστε όταν γίνει 18 χρονών να πάει να σπουδάσει στο εξωτερικό και να φύγει μια για πάντα από τη χώρα. Μια χώρα της οποίας τη διαφθορά και την αδιαφάνεια ο ίδιος δεν την αντέχει. Η Ελίζα τον βγάζει ασπροπρόσωπο. Έχει κερδίσει υποτροφία στην Αγγλία προκειμένου να σπουδάσει ψυχολογία. Όλα προμηνύουν ένα λαμπρό μέλλον για την Ελίζα.

Το μόνο που απομένει είναι να περάσει τις τελικές της εξετάσεις, κάτι εντελώς τυπικό για μια τόσο καλή μαθήτρια όσο εκείνη. Μόνο που την πρώτη μέρα των γραπτών της εξετάσεων η Ελίζα καθ' οδόν προς το εξεταστικό κέντρο, αποτρέπει – με... λάφυρο ένα σπασμένο χέρι – τον βιασμό της από έναν άγνωστο. Το γεγονός συγκλονίζει τον Ρομέο, πόσο μάλλον την ίδια την Ελίζα. Μπορεί κάτι τέτοιο να ξεπεραστεί εύκολα; Και με ποιο τίμημα;

Η άποψή μας: Ο Ρομέο (τον υποδύεται ο Adrian Titieni, σταθερός συνεργάτης του Adrian Sitaru – τον είδατε, όσοι ελάχιστοι πήγατε να δείτε την ταινία, και στο πρόσφατο Ilegitim) για τον Mungiu είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα συμπατριώτη του. Θεωρεί τον εαυτό του καλό άνθρωπο – και με τα γενικότερα υφιστάμενα στάνταρ προφανώς και είναι. Είναι άψογος στη δουλειά του, δεν παίρνει φακελάκια, λατρεύει την κόρη του και μισεί τη διαφθορά. Ναι, αλλά φέρει βαρέως το γεγονός ότι μπόρεσε να φύγει στο εξωτερικό και επέλεξε να επιστρέψει, κάτι για το οποίο μετανιώνει πικρά. Ναι, αλλά έχει παράνομη, εξωσυζυγική σχέση. Ναι, αλλά προκειμένου να μην χάσει το... τρένο η κανακάρισσά του, δέχεται να βάλει στην κορυφή της λίστας για μεταμόσχευση ήπατος ένα υψηλά ιστάμενο πρόσωπο, που μπορεί να κινήσει νήματα και να βοηθήσει την κόρη του να περάσει τις εξετάσεις. Ναι, συνεχίζει να ζει σε μια χώρα που μισεί, δέχεται όσα στραβά συμβαίνουν γύρω του, χωρίς να κάνει κάτι να τα αλλάξει. Νομίζει λοιπόν πως είναι καλός αλλά εντέλει είναι το ίδιο διεφθαρμένος, το ίδιο χάλια με αυτά που κατακρίνει.

Σε μια χώρα στην οποία όλα έχουν το τίμημά τους δεν μπορείς να κλείνεις απλά τα μάτια σου και να λες πως όλα είναι ok αρκεί να γίνεται η δουλειά σου. Ο Mungiu είναι πραγματικός μάστορας. Βγάζει την παράνοια της χώρας του με πανέξυπνους κινηματογραφικούς τρόπους. Η σκηνοθεσία του και το χτίσιμο του φιλμ είναι υποδειγματικά. Και δεν δίνει μασημένη τροφή στο θεατή του: τον βάζει να σκεφτεί τα μάλα. Ποιος πετάει την πέτρα που σπάζει το τζάμι του σπιτιού του γιατρού; Ποιος στραβώνει τους υαλοκαθαριστήρες στο αυτοκίνητό του; Ποιος αποφασίζει να ανοίξει τρύπα στη μέση του δρόμου πετώντας χώμα και πέτρες όπου να 'ναι κι όποιον πάρει ο Χάρος; Ο Mungiu μπορεί να κάνει συναρπαστικό ακόμα και το γύρισμα που γίνεται μέσα από ένα αυτοκίνητο, με την κάμερα να καταγράφει μια πόλη σε κατάρρευση, με τα πανομοιότυπα, άχρωμα κτήρια, τους αδέσποτους σκύλους να τριγυρνούν, τη ζωή να βιώνεται ως βίαια ακινησία. Τουλάχιστον αφήνει μια ελπίδα στη νέα γενιά. Που μπορεί να χαράξει το δικό της δρόμο. Που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα. Χωρίς να χρειάζεται διαφθορά και δωροδοκίες («λαδώματα» κατά το κοινώς λεγόμενο) για να προχωρήσει.

Στο ρόλο του αστυνομικού ο Vlad Ivanov, ο φοβερός και τρομερός γιατρός από την ταινία που χάρισε τον Χρυσό Φοίνικα στον Mungiu, είναι για άλλη μια φορά εξαιρετικός. Να βοηθήσουμε ρε παιδιά τους δικούς μας ανθρώπους. Κάποια στιγμή θα μας βοηθήσουν κι αυτοί. Άνθρωποι είμαστε... Άλλη μια σπουδαία ταινία – κι ας μοιάζει να παίζει σε ασφαλή ύδατα – από έναν σπουδαίο δημιουργό.