Movies Ltd

του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969)

Which side are you on?

Πείτε με ρομαντικό, πείτε με ιδεαλιστή, πείτε με μ@λ@κ@, αλλά πιστεύω πως οι άνθρωποι είναι κατά βάση καλοί. Ακόμα. Εννοώ, ακόμα το πιστεύω. Δεν ξέρω απλά για πόσο ακόμα. Το θέμα είναι άλλο. Όταν τα πράγματα είναι εύκολα μπορείς να είσαι καλός ή κακός κατά το δοκούν. Θέλω να πω, είναι θέμα επιλογής. Όταν τα οικονομικά σου θέματα τα έχεις λυμένα τότε μπορείς να είσαι ηθικός, καλός κι αγαθός, μην σου πω μέχρι και φιλάνθρωπος! Και μπορείς αφ' υψηλού να κρίνεις τους άλλους. Να, κοίτα, τς τς τς, έγινε κλέφτης. Φταίει η ανατροφή του. Φταίνε οι γονείς του. Φταίει ο χαρακτήρας του. Χμ, μήπως φταίει η άτιμη η κοινωνία; Η ηθική είναι μια κουβέρτα με την οποία σκεπαζόμαστε (γιατί νομίζω ότι κλέβω από το «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών»;). Όταν νιώθουμε οικονομικά ασφαλείς η κουβέρτα είναι ζεστή, παχιά, μεγάλη: μπορεί να μας σκεπάσει ολόκληρους και να κοιμόμαστε τον ύπνο του δικαίου. Όταν όμως υπάρχει οικονομική κρίση, υπάρχει και κρίση αξιών. Υπάρχει και ηθική κατάπτωση. Και η κουβέρτα δεν φτάνει να σε σκεπάσει. Και σε αφήνει ξεσκέπαστο, να κρυώνεις μέσα στην παγωνιά του κόσμου. Το... τραγικό είναι πως η ηθική είναι για τους φτωχούς! Έτσι φαίνεται. Οποία παγίδα! Οποία φυλακή! Να είσαι φτωχός και να είσαι ηθικός. Φτωχός πλην τίμιος – έτσι δεν λένε; Κι εκείνοι που δεν έχουν καμία ηθική, οι ανήθικοι αυτού του κόσμου, πλουτίζουν εις υγείαν των κορόιδων. Και μετά το παίζουν ηθικοί! Και δείχνουν με το δάχτυλο! Καφκικός εφιάλτης...

Η πολυβραβευμένη ταινία Urok / The Lesson είναι ελληνοβουλγαρικής παραγωγής! Μάλιστα! Στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 2014 έλαβε μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα και τιμήθηκε με τον Χάλκινο Αλέξανδρο Πρωτοτυπίας και Καινοτομίας και με το βραβείο καλύτερου σεναρίου. Πέρσι ήταν υποψήφια για το βραβείο LUX του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και είναι μια ταινία τόσο καλή που δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας!

Η υπόθεση: Η Ναντέζντα είναι μια καθηγήτρια αγγλικών σε σχολείο μιας μικρής επαρχιακής πόλης της Βουλγαρίας και παράλληλα δουλεύει ως μεταφράστρια. Παντρεμένη και με ένα τετράχρονο κοριτσάκι τα βγάζει δύσκολα πέρα, ιδίως από τη στιγμή που ο σύζυγός της δεν εργάζεται. Μια μέρα, μια μαθήτριά της καταγγέλλει πως κάποιος από τους συμμαθητές της, της έκλεψε το πορτοφόλι της. Η Ναντέζντα προσπαθεί να κάνει τον ένοχο να παραδοθεί μόνος του. Όταν αυτό δεν συμβαίνει αποφασίζει να δώσει ένα μάθημα στα παιδιά, με ηθικές προεκτάσεις. Την ίδια στιγμή μαθαίνει ότι κινδυνεύει να χάσει το σπίτι της από επιπολαιότητα του συζύγου της. Αν δεν αποπληρώσει άμεσα ένα δάνειο, θα μείνουν στο δρόμο!

Η Ναντέζντα, αφού βρει κλειστές πόρτες από τον πλούσιο μα αποξενωμένο πατέρα της, καταφεύγει σε τοκογλύφους για να αποπληρώσει το δάνειο, με την ελπίδα ότι θα τους ξοφλήσει άμεσα, παρά τους δυσβάσταχτους τόκους. Αυτό δεν συμβαίνει όμως, και η πίεση συνεχώς αυξάνεται. Απειλούν τη ζωή του παιδιού της, αν δε βρει τα χρήματα μέχρι να τελειώσει η διορία που της θέτουν. Η Ναντέζντα φτάνει στο τσακ να πουλήσει το κορμί της! Εντέλει, επιλέγει κάτι ακόμα πιο δραματικό! Έναν τρόπο με τον οποίο θα καταφέρει να ξεπληρώσει τον τοκογλύφο. Και μαθαίνει ποιος είναι ο κλέφτης στο σχολείο της. Πλέον όμως δεν έχει ιδέα τι μάθημα να του διδάξει.

Η άποψή μας: Μου αρέσει σε ταινίες όπως αυτή να χρησιμοποιώ ένα δίστιχο από τραγούδι του Παύλου Σιδηρόπουλου: «η απελπισία περίστροφο και σφαίρες της οι ανάγκες/ άντε, και καλή τύχη μάγκες». Οι δύο σκηνοθέτες από τη Βουλγαρία στήνουν ένα νεορεαλιστικό κομψοτέχνημα, μια ταινία που βροντοφωνάζει πως φιλήσυχοι, νομοταγείς και νοήμονες πολίτες μπορούν να χάσουν τη μπάλα από τη μία μέρα στην άλλη λόγω οικονομικών αναγκών και να προβούν σε απεγνωσμένες και απέλπιδες προσπάθειες λειτουργώντας όχι με λογική αλλά με το θυμικό, με παρορμητισμό και ό,τι βρέξει ας κατεβάσει. Η δασκάλα προσπαθεί να δώσει στα παιδιά ένα μάθημα ζωής, το μάθημα όμως τελικά το παίρνει εκείνη. Από τη στιγμή που ξεκινάει η κατηφόρα δεν έχει σταματημό.

Η Ναντέζντα φτάνει στα όριά της, κάθε φορά τα ξεπερνάει, κατορθώνει να πάρει μια ανάσα για να πέσει σε βαθύτερα τάρταρα και φτου και από την αρχή. Ξέρετε τι είναι να σου παίρνουν το σπίτι για δύο λέβα (τέσσερα ολόκληρα ευρώ;). Ή να σε εκβιάζουν με τον χείριστο τρόπο τοκογλύφοι - «ενεχυροδανειστές»; Αυτά που συμβαίνουν επί της μεγάλης οθόνης φαίνονται απίστευτα αλλά δεν είναι. Μάλιστα, οι δύο σκηνοθέτες που είναι παράλληλα και οι σεναριογράφοι της ταινίας εμπνεύστηκαν το σενάριο από πραγματικά γεγονότα. Γεγονότα που και για την Ελλάδα της κρίσης είναι πάρα πολύ γνώριμα. Σπουδαία η ερμηνεία της Margita Gosheva και τεράστιο κατόρθωμα (πάντα το επισημαίνω αυτό) των σκηνοθετών είναι πως μέσα σε όλη τη ζοφερή εικόνα βρίσκουν τον τρόπο να βάλουν και έξυπνο χιούμορ στο σενάριό τους. Ναι λοιπόν, όταν είσαι μπίμπο κι έχεις λυμένο το οικονομικό σου πρόβλημα για όλη τη ζωή σου, η αρνητική ενέργεια μπορεί να επηρεάσει τα τσάκρας σου! Ήμαρτον. Οι σκηνοθέτες βάζουν τους ηθοποιούς τους ανάμεσα σε πραγματικούς κατοίκους της πόλης. Τα 30 παιδιά της τάξης της Ναντέζντα είναι όντως μαθητές και όχι παιδιά – ηθοποιοί. Οι χώροι γυρισμάτων είναι αυθεντικοί και ουχί στούντιο.

Με επιρροές (με την καλή έννοια) από τους αδελφούς Dardenne οι δύο σκηνοθέτες χρησιμοποιούν μεγάλες λήψεις με την κάμερα στο χέρι, ακολουθώντας από κοντά την Ναντέζντα με μερικά πλάνα να πλησιάζουν στο κεφάλι της, θαρρείς και η κάμερα προσπαθεί να αποκαλύψει τι ακριβώς συμβαίνει στο μυαλό αυτής της στριμωγμένης γυναίκας. Ναι, και οι Βούλγαροι σκηνοθέτες εμφορούνται από τον ουμανισμό των Βέλγων συναδέλφων τους. Μόνο που ο δικός τους ουμανισμός είναι λίιιιγο πιο... λοξός, λίγο πιο πιστός στο Νόμο του Μέρφι, λίγο πιο κωμικοτραγικός. Γι' αυτό και είναι και πιο αληθινός. Δεν περιγράφω άλλο – απλά, σπεύσατε και δείτε την ταινία!