Ταξί στην Τεχεράνη
του Jafar Panahi. Με τους Jafar Panahi, Nasrin Sotoudeh
Διπλή ταρίφα
του Θόδωρου Γιαχουστίδη (@PAOK1969) 
«Are you talkin' to me? - Yes, I am talking to you!»
Αυτή είναι η 7η μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του αντικαθεστωτικού Ιρανού σκηνοθέτη Jafar Panahi και η τρίτη συνολικά και συνεχόμενη (μαζί με το ντοκιμαντέρ «This is not a film») που γυρίζει σε καθεστώς παρανομίας! Η ιρανική κυβέρνηση του έχει απαγορεύσει να γυρίζει ταινίες, τον έχει δικάσει και καταδικάσει σε φυλάκιση, τον έχει θέσει σε κατ' οίκον περιορισμό. Κι όμως κάθε φορά ο Panahi κατορθώνει όχι μόνο να γυρίζει το φιλμ που επιθυμεί αλλά και να το βγάζει στο εξωτερικό (με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση όπου μια ταινία του βγήκε από τα σύνορα της χώρας μέσα σε ένα στικάκι χωμένο μέσα σε μια τούρτα!). Στο Ιράν οι ταινίες του δεν προβάλλονται – απαγορεύεται. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι στην ταινία δεν υπάρχουν credits. Από τη μια αυτό έγινε για την ασφάλεια όσων εμφανίζονται στην ταινία, και από την άλλη έχει να κάνει με το γεγονός ότι το υπουργείο Πολιτισμού του Ιράν δεν αναγνωρίζει τους συντελεστές ταινιών που δεν μπορούν να έχουν «κανονική» διανομή στη χώρα.
Με τα πολλά, το Taxi έλαβε μέρος στην περσινή 65η Berlinale, στο διαγωνιστικό τμήμα, και τιμήθηκε με την Χρυσή Άρκτο καλύτερης ταινίας δια χειρός Darren Aronofsky – το βραβείο παρέλαβε η ανιψιά του σκηνοθέτη! Επίσης, η ταινία κέρδισε και το βραβείο των κριτικών, της FIPRESCI δηλαδή. Εμείς την είδαμε στο περασμένο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.
Η υπόθεση: Ο διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης Jafar Panahi οδηγεί ένα κίτρινο ταξί στους γεμάτους δρόμους της Τεχεράνης, εξυπηρετώντας ένα σύνθετο και αντιπροσωπευτικό δείγμα επιβατών κάθε μέρα. Κάθε άντρας, γυναίκα και παιδί εκφράζουν τη δική τους άποψη για τον κόσμο, ενώ ο περίεργος και ευγενικός οδηγός/ σκηνοθέτης τους παίρνει μια άτυπη συνέντευξη. Η κάμερά του, που είναι τοποθετημένη στο ταμπλό του κινούμενου κινηματογραφικού του στούντιο, αιχμαλωτίζει αυτή την εμπνευσμένη όψη της ιρανικής κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα επαναπροσδιορίζει τα όρια ανάμεσα στην κωμωδία, το δράμα και το σινεμά.
Οι πρώτοι δύο επιβάτες είναι ένας άντρας που γκρινιάζει για τους μικροαπατεώνες και προτείνει να τους κρεμάσουν όλους και μια δασκάλα που έχει αντίθετη άποψη, καθώς δεν βλέπει τον λόγο το Ιράν να επιτρέπει κι άλλες εκτελέσεις. Οι δύο χαρακτήρες διαφωνούν και ο άντρας γίνεται απαξιωτικός. Ένας μικροκαμωμένος και εύσωμος επιβάτης εμφανίζεται και ενημερώνει ότι διακινεί παράνομα DVD. Είναι ο άνθρωπος, αλαζόνας και ηρωικός μαζί, που προμηθεύει την Τεχεράνη με τις ταινίες του Woody Allen, αλλά και το έργο του Panahi. Ανάμεσα στους επιβάτες ξεχωρίζει η μικρή ανιψιά του σκηνοθέτη, η Hana, που υποδύεται τον εαυτό της ως σκηνοθέτη που θέλει να πει τη δική της ιστορία, παρά τους περιορισμούς του καθεστώτος. Κάποια στιγμή, στο ταξί επιβιβάζεται μια δικηγόρος που ασχολείται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατευθύνεται στη φυλακή όπου θα επισκεφθεί έναν απεργό πείνας. Είναι υπαρκτή, αγωνίστρια η ίδια, και ιδιαίτερα αισιόδοξη.
Η άποψή μας: Αρχικά, ο Panahi είχε τη σκέψη να γυρίσει την ταινία του με ανυποψίαστους επιβάτες, που θα έμπαιναν στο ταξί χωρίς να γνωρίζουν ότι λαμβάνουν μέρος σε μια ταινία. Όταν όμως ένας από τους επιβάτες ανακάλυψε την μικροκάμερα στο ταμπλό του ταξί και ζήτησε να σταματήσει το γύρισμα για να μην έχει τραβήγματα με το καθεστώς, ο σκηνοθέτης αποφάσισε να κάνει την ταινία του ένα mockumentary. Ήτοι, να χρησιμοποιήσει ερασιτέχνες ηθοποιούς προκειμένου να υποδυθούν τους επιβάτες. Η ακτιβίστρια που βλέπουμε βέβαια είναι αληθινή και υποδύεται τον εαυτό της.
Εν πάση περιπτώσει ο Panahi κάνει κάτι μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, εν κρυπτώ. Μυστικά. Και κατορθώνει να βρει την καλλιτεχνική του ελευθερία περιορισμένος μέσα στον κλειστό και μικρό χώρο ενός Taxi! Με την κρυφή κάμερα να είναι ο αυτόπτης μάρτυρας των όσων συμβαίνουν – αυτή και η κάμερα της φωτογραφικής μηχανής της ανιψιάς του σκηνοθέτη, που γυρίζει τη δική της ταινία! Μια ταινία μέσα στην ταινία ως σχολική άσκηση και με τους περιορισμούς που τίθενται από το καθεστώς! Το φοβερό και τρομερό που συμβαίνει με την ταινία είναι ότι παρά τη λογοκρισία, παρά τον τρόπο γυρίσματος, παρά το γεγονός ότι θίγονται μια σειρά από κακώς κείμενα της σύγχρονης ιρανικής κοινωνίας, το φιλμ είναι ανάλαφρο και συχνά πυκνά βγάζει γέλιο!
Όπως συμβαίνει με τον τύπο που προμηθεύει σε εύπορους Ιρανούς «απαγορευμένες» ταινίες, όπως αυτές του Woody Allen ή του ίδιου του Jafar Panahi! Ή η ιστορία με τον τύπο που τραυματίζεται και αιμόφυρτος μέσα στο ταξί απαιτεί να κινηματογραφηθεί η διαθήκη του! Οι δύο γυναίκες με το χρυσόψαρο δίνουν μια ελαφρώς μεταφυσική χροιά στο όλον. Βαθιά ουμανιστής, κατορθώνει να ξεφύγει τον σκόπελο του διδακτισμού με το χιούμορ, όπως κι εκείνον του μελοδράματος με το ίδιο όπλο. Οι ανθρωποφύλακες, όμως, παραμονεύουν. Και οι κάμερες απλώς... κατάσχονται. Μια πανέξυπνη, απλή στα όρια του απλοϊκού ταινία, που λέει πολλά, τα λέει ωραία, καθόλου «κουλτουριάρικα» και φαίνεται να υιοθετεί ένα από τα πιο εύστοχα μότο: «ένα γέλιο θα σας θάψει». Δεν έχετε παρά να γίνετε κι εσείς συνεπιβάτες.
Η υπόθεση: Ο διεθνώς αναγνωρισμένος σκηνοθέτης Jafar Panahi οδηγεί ένα κίτρινο ταξί στους γεμάτους δρόμους της Τεχεράνης, εξυπηρετώντας ένα σύνθετο και αντιπροσωπευτικό δείγμα επιβατών κάθε μέρα. Κάθε άντρας, γυναίκα και παιδί εκφράζουν τη δική τους άποψη για τον κόσμο, ενώ ο περίεργος και ευγενικός οδηγός/ σκηνοθέτης τους παίρνει μια άτυπη συνέντευξη. Η κάμερά του, που είναι τοποθετημένη στο ταμπλό του κινούμενου κινηματογραφικού του στούντιο, αιχμαλωτίζει αυτή την εμπνευσμένη όψη της ιρανικής κοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα επαναπροσδιορίζει τα όρια ανάμεσα στην κωμωδία, το δράμα και το σινεμά.
Οι πρώτοι δύο επιβάτες είναι ένας άντρας που γκρινιάζει για τους μικροαπατεώνες και προτείνει να τους κρεμάσουν όλους και μια δασκάλα που έχει αντίθετη άποψη, καθώς δεν βλέπει τον λόγο το Ιράν να επιτρέπει κι άλλες εκτελέσεις. Οι δύο χαρακτήρες διαφωνούν και ο άντρας γίνεται απαξιωτικός. Ένας μικροκαμωμένος και εύσωμος επιβάτης εμφανίζεται και ενημερώνει ότι διακινεί παράνομα DVD. Είναι ο άνθρωπος, αλαζόνας και ηρωικός μαζί, που προμηθεύει την Τεχεράνη με τις ταινίες του Woody Allen, αλλά και το έργο του Panahi. Ανάμεσα στους επιβάτες ξεχωρίζει η μικρή ανιψιά του σκηνοθέτη, η Hana, που υποδύεται τον εαυτό της ως σκηνοθέτη που θέλει να πει τη δική της ιστορία, παρά τους περιορισμούς του καθεστώτος. Κάποια στιγμή, στο ταξί επιβιβάζεται μια δικηγόρος που ασχολείται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και κατευθύνεται στη φυλακή όπου θα επισκεφθεί έναν απεργό πείνας. Είναι υπαρκτή, αγωνίστρια η ίδια, και ιδιαίτερα αισιόδοξη.
Η άποψή μας: Αρχικά, ο Panahi είχε τη σκέψη να γυρίσει την ταινία του με ανυποψίαστους επιβάτες, που θα έμπαιναν στο ταξί χωρίς να γνωρίζουν ότι λαμβάνουν μέρος σε μια ταινία. Όταν όμως ένας από τους επιβάτες ανακάλυψε την μικροκάμερα στο ταμπλό του ταξί και ζήτησε να σταματήσει το γύρισμα για να μην έχει τραβήγματα με το καθεστώς, ο σκηνοθέτης αποφάσισε να κάνει την ταινία του ένα mockumentary. Ήτοι, να χρησιμοποιήσει ερασιτέχνες ηθοποιούς προκειμένου να υποδυθούν τους επιβάτες. Η ακτιβίστρια που βλέπουμε βέβαια είναι αληθινή και υποδύεται τον εαυτό της.
Εν πάση περιπτώσει ο Panahi κάνει κάτι μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, εν κρυπτώ. Μυστικά. Και κατορθώνει να βρει την καλλιτεχνική του ελευθερία περιορισμένος μέσα στον κλειστό και μικρό χώρο ενός Taxi! Με την κρυφή κάμερα να είναι ο αυτόπτης μάρτυρας των όσων συμβαίνουν – αυτή και η κάμερα της φωτογραφικής μηχανής της ανιψιάς του σκηνοθέτη, που γυρίζει τη δική της ταινία! Μια ταινία μέσα στην ταινία ως σχολική άσκηση και με τους περιορισμούς που τίθενται από το καθεστώς! Το φοβερό και τρομερό που συμβαίνει με την ταινία είναι ότι παρά τη λογοκρισία, παρά τον τρόπο γυρίσματος, παρά το γεγονός ότι θίγονται μια σειρά από κακώς κείμενα της σύγχρονης ιρανικής κοινωνίας, το φιλμ είναι ανάλαφρο και συχνά πυκνά βγάζει γέλιο!
Όπως συμβαίνει με τον τύπο που προμηθεύει σε εύπορους Ιρανούς «απαγορευμένες» ταινίες, όπως αυτές του Woody Allen ή του ίδιου του Jafar Panahi! Ή η ιστορία με τον τύπο που τραυματίζεται και αιμόφυρτος μέσα στο ταξί απαιτεί να κινηματογραφηθεί η διαθήκη του! Οι δύο γυναίκες με το χρυσόψαρο δίνουν μια ελαφρώς μεταφυσική χροιά στο όλον. Βαθιά ουμανιστής, κατορθώνει να ξεφύγει τον σκόπελο του διδακτισμού με το χιούμορ, όπως κι εκείνον του μελοδράματος με το ίδιο όπλο. Οι ανθρωποφύλακες, όμως, παραμονεύουν. Και οι κάμερες απλώς... κατάσχονται. Μια πανέξυπνη, απλή στα όρια του απλοϊκού ταινία, που λέει πολλά, τα λέει ωραία, καθόλου «κουλτουριάρικα» και φαίνεται να υιοθετεί ένα από τα πιο εύστοχα μότο: «ένα γέλιο θα σας θάψει». Δεν έχετε παρά να γίνετε κι εσείς συνεπιβάτες.
Στις δικές μας αίθουσες? Στις 10 Μαρτίου 2016 από την Feelgood Ent.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η δική σου κριτική